در این تحقیق، محقق به بررسی رابطه میان سرمایه فکری و ارزش بازار سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. در این راستا با بهره گرفتن از روش های کمی و ریاضی پیشنهادی انواری رستمی و داده های ۷ ساله شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، سرمایه فکری شرکتها سنجیده شده و سپس رابطه بین نتایج هر روش و ارزش بازار شرکت های تحت بررسی از نظر آماری مورد آزمون قرار گرفته است. یافته های پژوهش حاکی از آن بود که تنها دو مورد از روش های پیشنهادی همبستگی بالا و معنیداری با ارزش بازار سهام شرکتهای عضو بورس اوراق بهادار دارند.
یزدانی(۱۳۸۵)
یزدانی در پایان نامه کارشناسی ارشد خود به بررسی روابط متقابل بین اجزای سرمایه فکری و اثرات آنها بر عملکرد سازمانی بانک ملت استان تهران پرداخته است. روش تحقیق ایشان از نوع توصیفی و همبستگی مبتنی بر مدل ساختاری میباشد. بدین منظور پرسش نامهای با ۵١ سئوال برای اجزای سرمایه فکری طراحی گردیده است و تعداد عملکرد سازمانی شعب بانک ملت نیز از طریق تحلیل پوشش داده ها محاسبه شده است.

در این تحقیق در ابتدا با بهره گرفتن از تحلیل عاملی اکتشافی مرتبه اول عاملهای حوزه های سه گانه سرمایه های فکری استخراج گردیده و در ادامه با بهره گرفتن از تحلیل عاملی تأییدی از صحت مدلهای اندازه گیری اطمینان حاصل شد. نتایج تجزیه و تحلیل داده ها با بهره گرفتن از مدل معادلات ساختاری نشان داد که بین اجزاء سرمایه های فکری روابط نسبتاً قوی وجود داشته است ولی این سرمایه ها هیچگونه تأثیری بر روی عملکرد سازمانی شعب بانک ملت استان تهران نداشته است. در پایان به منظور بررسی تأثیرگذاری این سرمایه فکری بر روی عملکرد سازمانی شعب بانک ملت استان تهران کارت امتیازی و نقشه استراتژیک پیشنهاد گردیده است.
گلدی صدقی(۱۳۸۶)
گلدی صدقی در پایان نامه کارشناسی ارشد (رشته مدیریت دولتی) خود به بررسی رابطه سرمایه فکری و بازده مالی در بین شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته که فرضیات تحقیق مزبور ١ - بررسی رابطه بین سرمایه فکری با بازده مالی جاری شرکتها ٢ - بررسی رابطه بین سرمایه فکری و بازده مالی آتی شرکتها و ٣ - بررسی رابطه سطوح سرمایه فکری در صنایع مختلف بوده است در این تحقیق از سه شاخص مالی بازده دفتری حقوق صاحبان سهام، بازده سرمایه و عایدی هر سهم استفاده شده است. بر اساس نتایج تحقیق مذکور، میانگین شاخص مالی درسطوح مختلف و سرمایه فکری با بازده جاری و آتی شرکت رابطه معنی داری دارد.
اصغرنژاد امیری(۱۳۸۷)
اصغرنژاد امیری در پایان نامه کارشناسی ارشد (رشته مدیریت مالی) به سنجش سرمایه فکری و بررسی رابطه آن با بازده مالی شرکتها پرداخته است در این تحقیق سرمایه فکری از طریق ضریب ارزش افزوده فکری مدل پالیک سنجش شده و از شاخصهای بازده سهام و سود هر سهم و بازده دفتری حقوق صاحبان سهام بعنوان معیارهای بازده مالی استفاده شده است. فرضیه های در نظر گرفته شده دراین تحقیق بشرح ١ - بررسی وجود رابطه معنا داربین سرمایه فکری و بازده مالی شرکتهای سرمایهگذاری در بورس اوراق بهادار تهران و ٢ - بررسی وجود رابطه معنادار بین سرمایه فکری و بازده مالی آتی شرکتهای بورس اوراق بهادار تهران میباشد. یافته های تحقیق حاکی از آن است که ارتباط معنادار مثبت بین سرمایه فکری و بازده مالی، سرمایه فکری و بازده مالی آتی، نرخ رشد سرمایه فکری و نرخ رشد بازده مالی آتی شرکتها سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار تهران است.
همتی(۱۳۸۸)
همتی در رساله دکتری خود از طریق مقایسه شش مدل سنجش سرمایه فکری به بررسی ارتباط بین سرمایه فکری با متغیرهای نوین سنجش عملکرد مبتنی بر ارزش آفرینی از جمله ارزش افزوده اقتصادی^[۱۰۵] ، ارزش افزوده بازار^[۱۰۶] و ارزش افزوده سهامدار^[۱۰۷] پرداخته است. نتایج حاصل از تحقیق مبین وجود رابطه بین مقیاس سرمایه فکری و ارزش افزوده بازار بوده است.
ابراهیمی(۱۳۸۸)
ابراهیمی در پایان نامه کارشناسی ارشد (رشته حسابداری) به بررسی تأثیر سرمایه فکری بر عملکرد مالی جاری و آینده شرکتها پرداخته است در این تحقیق سرمایه فکری از طریق مدل پالیک سنجش شده و از شاخصهای بازده دارایی، سود هر سهم و بازده دفتری حقوق صاحبان سهام بعنوان معیارهای بازده مالی استفاده شده است. فرضیه های در نظر گرفته شده در این تحقیق بشرح ١ـ بین سرمایه فکری و عملکرد مالی جاری شرکتهای بورس اوراق بهادار تهران رابطه معنیداری وجود دارد و ٢ـ بین سرمایه فکری و عملکرد مالی آتی شرکتهای بورس اوراق بهادار تهران رابطه معنیداری وجود دارد، میباشد. یافته های تحقیق حاکی از آن است که ارتباط معنادار مثبت بین سرمایه فکری و عملکرد مالی جاری وآینده شرکت هم در سطح کلیه شرکتها و هم در سطح صنایع وجود دارد و بین اندازه شرکت و عملکرد جاری و آتی رابطه منفی وجود دارد.
فصل سوم
روش تحقیق
۳-۱. مقدمه
در فصل دوم به بررسی مبانی نظری و ادبیات موضوع پرداخته شد. یک محقق پس از انتخاب و تعیین موضوع تحقیق باید به دنبال تعیین روش تحقیق باشد. پایه هر علمی روش شناخت آن است و اعتبار و ارزش قوانین هر علمی به روش شناختی مبتنی است که در آن علم به کار می رود. انتخاب روش تحقیق بستگی به هدفها و ماهیت موضوع تحقیق و امکانات اجرایی آن دارد. بنابراین هنگامی میتوان در مورد بررسی و انجام یک تحقیق تصمیم گرفت که ماهیت، موضوع تحقیق، هدفها و نیز وسعت و دامنه آن مشخص باشد. به عبارت دیگر، هدف از انتخاب روش تحقیق آن است که محقق مشخص نماید چه روش و شیوهای او را دقیقتر، سریعتر و آسانتر در دستیابی به پاسخ پرسشهای تحقیق موردنظر یاری مینماید.
تحقیق حاضر بدنبال بررسی ارتباط بین سرمایه فکری و سرمایه نوآوری با کارآیی مالی و ارزش شرکت در بورس اوراق بهادار تهران میباشد. در این فصل در ارتباط با فرضیه‌های تحقیق، جامعه و نمونه آماری، قلمرو زمان و مکانی تحقیق، روش تحقیق، روش جمع‌ آوری اطلاعات و داده‌ها، متغیرهای تحقیق و نحوه محاسبه آنها و روش‌های آزمون فرضیه‌ها و معرفی مدل تحقیق بحث شده است.
۳-۲. فرضیات تحقیق
فرضیه عبارت است از حدس یا گمانی اندیشمندانه درباره ماهیت، چگونگی و روابط بین پدیده‌ها، اشیاء و متغیرها، که محقق را در تشخیص نزدیک‌ترین راه برای کشف مجهول کمک می کند. بنابراین فرضیه گمانی است موقتی که درست بودن یا نبودن آن باید مورد آزمون قرار گیرد (حافظ‌نیا، ۱۳۸۲، ۱۱۰).
در طی دهه گذشته کسب و کارها، اهمیت مدیریت داراییهای نامشهود خود را درک کردهاند و توسعه مارکها، روابط سهامداران، شهرت و فرهنگ سازمانها را به عنوان مهمترین منابع مزیت پایدار تجاری خود در نظر گرفتهاند. در این اقتصاد توانایی خلق و استفاده از ارزش این داراییهای نامشهود، یک شایستگی اصلی را برای سازمانها بوجود میآورد. یکی از مهمترین داراییهای نامشهود که در سالهای اخیر بنگاههای انتفاعی توجه زیادی به آن میکنند، سرمایه فکری موجود در بنگاه است. سرمایه فکری از آن جهت برای شرکتها اهمیت دارد که باعث میشود تا شرکت بتواند از طریق راهبردهای نوآوری، توان رقابت خود را در میان سایر واحدها حفظ نماید. زیرا که واحدهای انتفاعی برای تداوم فعالیت نیاز دارند که یکی از استراتژیهای رهبری در قیمت یا رهبری در تمایز و نوآوری را انتخاب و پیگیری نمایند. موفقیت در هر یک از این استراتژیها، تأثیرات مثبت و مطلوبی بر کارآیی و عملکرد بنگاهها دارد.
بنابراین پیشبینی میشود که سرمایه فکری و سرمایه نوآوری رابطه مستقیم و معناداری با ارزش و کارآیی مالی شرکتها داشته باشند. بر این اساس، چهار فرضیه در تحقیق حاضر بصورت ذیل مطرح شده است. (بونتیس^[۱۰۸]،۲۰۰۰)
بین سرمایه فکری و ارزش شرکتهای نمونه آماری ارتباط معنیداری وجود دارد.
بین سرمایه فکری و کارآیی مالی شرکتهای نمونه آماری ارتباط معنیداری وجود دارد.
بین سرمایه نوآوری و ارزش شرکتهای نمونه آماری ارتباط معنیداری وجود دارد.
بین سرمایه نوآوری و کارآیی مالی شرکتهای نمونه آماری ارتباط معنیداری وجود دارد.
۳-۳. تبدیل فرضیه‌های پژوهشی به فرضیه‌های آماری
هدف از تبدیل فرضیه‌های پژوهشی به فرضیه‌های آماری، توانمند کردن محقق در آزمون فرضیه‌ها است. بطور کلی هدف از آزمون فرضیه‌های آماری، تعیین این موضوع است که با توجه به اطلاعات بدست آمده از نمونه، حدسی که درباره خصوصیتی از جامعه زده‌ایم، قویاً قابل تأیید است یا خیر؟ فرضیه‌های آماری، جمله‌ها یا عبارت‌هایی هستند که با بهره گرفتن از نمادهای آماری و به صورت پارامتر نوشته می‌شوند و نقش آنها هدایت پژوهشگر در انتخاب آزمون آماری است (خاکی، ۱۳۸۴).
فرضیه‌های آماری این تحقیق به صورت زیر تدوین می شوند:
فرضیه اول
H0 : بین سرمایه فکری و ارزش شرکتهای نمونه آماری ارتباط معنیداری وجود ندارد.
H1: بین سرمایه فکری و ارزش شرکتهای نمونه آماری ارتباط معنیداری وجود دارد.
فرضیه دوم
H0 : بین سرمایه فکری و کارآیی مالی شرکتهای نمونه آماری ارتباط معنی داری وجود ندارد.
H1 : بین سرمایه فکری و کارآیی مالی شرکتهای نمونه آماری ارتباط معنی داری وجود دارد.
فرضیه سوم
H0 : بین سرمایه نوآوری و ارزش شرکتهای نمونه آماری ارتباط معنیداری وجود ندارد.
H1: بین سرمایه نوآوری و ارزش شرکتهای نمونه آماری ارتباط معنیداری وجود دارد.
فرضیه چهارم
H0 : بین سرمایه نوآوری و کارآیی مالی شرکتهای نمونه آماری ارتباط معنیداری وجود ندارد.
H1: بین سرمایه نوآوری و کارآیی مالی شرکتهای نمونه آماری ارتباط معنیداری وجود دارد.
۳-۴. روش تحقیق
در هر تحقیق ابتدا باید ماهیت، اهداف و دامنه آن مشخص شود تا بتوان با بهره گرفتن از قواعد و ابزار و از راه های معتبر به واقعیتها دست یافت. فرایند تحقیق، فرآیندی است که طی آن محقق میکوشد با پردازش علمی و منظم درون داده ها، فرضیه های خود را به بوته آزمایش بگذارد.
روش تحقیق از نوع توصیفی و همبستگی است. توصیفی به این دلیل که هدف آن توصیف کردن شرایط یا پدیده های مورد بررسی است و برای شناخت بیشتر شرایط موجود میباشد و همبستگی به دلیل اینکه در این تحقیق رابطه بین متغیرها موردنظر است. تحقیق حاضر به بررسی روابط بین متغیرها پرداخته و در پی اثبات وجود این رابطه در شرایط کنونی براساس داده های تاریخی میباشد. روش موردنظر برای بررسی همبستگی بین متغیرها، رگرسیون میباشد. در این نوع تحقیق رابطه میان متغیرها براساس هدف تحقیق تحلیل میگردد. این تحقیقات دارای یک متغیر وابسته و یک یا چند متغیر مستقل هستند که میزان اثر متغیرهای مستقل در متغیر وابسته از طریق آزمونهای رگرسیون برازش میشود.
هدف تحقیق بررسی ارتباط بین سرمایه فکری و سرمایه نوآوری با کارآیی مالی و ارزش شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میباشد. براین اساس داده های شرکتهای نمونه برای یک دوره زمانی شش ساله از ۱۳۸۳ تا ۱۳۸۸ جمعآوری میگردد. سپس براساس روش ذیل متغیرهای تحقیق اندازه گیری و فرضیات آزمون میگردند.
۳-۵. جامعه آماری
جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه شرکتهای موجود در صنعت داروسازی و صنعت سیمان پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میباشد. انتخاب نمونه ها از میان شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با در نظر گرفتن معیارهای زیر انجام میشود:
۱) پایان سال مالی شرکت منتهی به پایان اسفند باشد.
۲) شرکت در دوره مورد مطالعه تغییر سال مالی نداشته باشد.
۳) نماد معاملاتی شرکت به تابلوی غیررسمی بورس منتقل نشده باشد.
۴) نماد معاملاتی شرکت فعال و حداقل یکبار در سال معامله شده باشد.
اطلاعات مالی شرکت در دوره مورد مطالعه در دسترس باشد.
دلایل انتخاب جامعه آماری مذکور این است که سازمان بورس اوراق بهادار تهران اطلاعات نسبتاً جامعی در خصوص وضعیت شرکتها و روند عملکردهای مالی و اقتصادی آنها دارد و میتوان گفت تنها منبع اطلاعاتی است که با بهره گرفتن از آن میتوان به منابع اطلاعاتی مالی شرکتها دسترسی یافته و مدلهای تحقیق را مورد آزمون قرار داد.
۳-۶. روش نمونهگیری
اغلب در دنیای عمل بهتر است نمونهگیری به روش سیستماتیک انجام شود. در این روش ابتدا شرایطی جهت انتخاب نمونه تعریف میشود و نمودهای فاقد شرایط مذکور از نمونه حذف میگردند. این شرایط با توجه به مدل آزمون فرضیات و متغیرهای تحقیق تعیین میشود. دلیل استفاده از این روش و تعریف چنین شرایطی همگون نمودن نمونه آماری مورد مطالعه با کل جامعه و امکان تعمیم نتایج حاصل از آزمونها به جامعه آماری میباشد. بنابراین، روش نمونهگیری تحقیق حاضر، حذفی سیستماتیک میباشد که براساس شرایط و ضوابط مذکور در بخش جامعه آماری تعدادی از شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران انتخاب و اطلاعات آنها در آزمون فرضیات تحقیق استفاده شده است.