ابن­قیم جوزیه در شرح این حدیث می­گوید غذا دارای سه مرحله است: مرحله اول، مرحله نیاز. مرحله دوم، مرحله کفایت و مرحله سوم مرحله دفع است. هرگاه شکم از خوردنی­ها پرشد جایگاه نوشیدنی­ها تنگ می­ شود. هرگاه نوشیدنی­ها بر آن اضافه شدف باعث تنگی نفس شده و انسان دچار ناراحتی می­گردد». (نجیب الگیلانی، ۵۰:۱۳۸۳)
۲-۵) طب درجهان
هرعلم پیشینه و مبدا پیدایشی داشته که به­نسبت نیاز انسان قدمتی به­درازای تمدن بشری دارد. شناخت ریشه­ها و تاریخچه هر علمی با مراجعه به ذخایر ارزشمند آن علم راهی است برای به­دست آوردن آگاهی در این مورد که چگونه انسان در زندگی با فرازها و فرودها کنار آمده و راه­حل مناسبی جهت حل مشکلاتش می یابد و البته همین تدابیر ریشه شکل­ گیری علومی می­گردد که بشر اولیه کاشف آن بوده ­است.

«به نظر می­رسد قدیمی­ترین تاریخ ملل، تاریخ پزشکی است چراکه بشر از روزی­که خود را شناخته با درد همراه و با حوادث روبه­رو بوده ­است. از همان روزی­که آدمی درصدد دفع شر و زحمت و درد از خود برآمده­، تاریخ طب شروع می­ شود و قطعی است اولین فردی که توانسته دفع درد از خود یا دیگری بنماید اولین طبیب بشر بوده ­است. بدین مناسبت باید گفت تاریخ طب و اطباء و تاریخ پزشکی و پزشکان با هم توامند و چون آدمی جان خود را نفیس­ترین و عزیزترین گوهر می­دانسته با علاقه کامل از اول درصدد رفع درد از خود برآمده­است».(براون،۱۶:۱۳۶۴)
«هیچ­کس نمی­داند که اولین درمان­گران چه کسانی بودند یا دقیقا چه می­کردند. به هرحال باستان­شناسان احتمال می­ دهند که آنان درمان جسمی را با اعتقادات مذهبی می­آمیختند. بیماری و جراحت اغلب غیرمترقبه­اند، به­همین­ دلیل انسان­های نخستین، همانند مردم بسیاری از تمدن­های بعدی، به احتمال زیاد بر این عقیده بودند که عامل این بیماری­ها ارواح شیطانی یا خشم خدایان است. وظیفه برخورد با این موجودات ماوراءالطبیعی به عهده کاهنان یا شمن­ها بود. انسان­های نخستین علاوه براین­که برای سلامتی از ادعیه کاهنان و طلسم جادویی بهره می­جستند، به احتمال زیاد از روش­های عملی هم استفاده می­کردند».(یونت،۱۳:۱۳۸۶)
جیمز فریزر در کتاب «شاخه زرین» در مورد آمیختگی پزشکی با جادو و توسل انسان به اشیاء مادی در درمان بیماری­ها با ذکر نمونه­هایی چنین می­نگارد: «بعضی سیاهان استرالیا برای شفای دندان­درد یک نیزه­انداز داغ را روی گونه می­گذارند و سپس دورش می­اندازند و دندان­درد همراه آن به شکل سنگ سیاهی موسوم به هاریچ دور می­ شود. باهیماها قومی شبان در سرزمین تحت­الحمایه اوگاندا، اغلب دمل­های درشت ریشه­دار دارند، شفایشان در این است که آن­را به شخص دیگری انتقال دهند و راهش این است که از پزشک جادوگر گیاه بخرند، آن­را بر محل دمل بمالند و در سر راه مردم خاک کنند. نخستین کسی که پا براین گیاهان خاک شده بگذارد به آن بیماری مبتلا می­ شود و بیمار اصلی شفا می­یابد. واگوگوهای آفریقای غربی رسم مشابهی دارند؛ وقتی کسی بیمار است پزشک محل، او را سر راه می­برد و شروع می­ کند به درست کردن دارو و در ضمن ورد می­خواند که برای افاغه داروها تاثیر دارد و بخش دیگر را زیر پیاله ای می­ گذارد و سرراه قرار می­دهد به امید آن­که کسی پا روی آن بگذارد و دچار بیماری شود که در پیاله نهفته است و بدین­ترتیب بیمار اصلی رها شود».(فریزر،۵۹۷:۱۳۸۷)
«گروهی معتقد بودند جادوگران قدرت آن را دارند که با داخل کردن اجسام سخت و کوچک به درون بدن اشخاص باعث بیماری آن­ها شوند، برای معالجه این بیماران جادوگر یا شخص دیگری که دارای قدرت ویژه­ای است باید چیزی مثل یک سنگ یا یک قطعه بلور یا استخوان را از بدن بیمار خارج کند و آن را به بیمار و خویشاوندان او نشان دهد. قطعه سنگی که درمانگر در دهان یا دست خود پنهان می­کرد، صرفا شیوه­ای برای کنترل درد بود و چیزی بود که همه می­توانستند ببینند و حس کنند، حتی در بعضی نقاط جهان نام این سنگ­ها درد بوده است».(مید،۲۷۶:۱۳۸۷)
«اولین اطلاعات ثبت شده درباره پزشکی از ناحیه­ای درعراق امروزی بین رودهای دجله و فرات به­دست آمده­است. این سرزمین بین­النهرین نامیده می­ شود. بیش از پنج­هزار سال پیش، در این ناحیه تمدن­هایی به ­وجود آمده­اند که در نوشته­ های باقی­مانده از آن­ها به بیماری و درمان اشاره شده­است. شاید قدیمی­ترین آن­ها، لوحی متعلق به ۲۱۵۰ سال قبل از میلاد است که شستشو و بانداژ کردن زخم­ها را شرح می­دهد. لوح­های متعلق به تمدن آشوریان به شرح بسیاری از بیماری­ها و سرانجام احتمالی آن­ها می ­پردازد».(یونت، ۱۵:۱۳۸۶)
«به عقیده اغلب حکما و مورخین، اول کسی که از طب سخن راند، و خود را طبیب نامیده اسقلیبیوس (اسقولاب)اول است. زمان آن حکیم بنابر نوشته «ناسخ­التواریخ» ۵۴۵ سال پیش از طوفان نوح بوده ­است. هشتصدوپنجاه سال بعد از وفات اسقلیبیوس، غورس طبیب ظاهر شد. آن دانشمند در عهد خود تجارب زیاد حاصل نمود و بر طب اسقلیبیوس بیفزود و چند نفر شاگرد تربیت کرد. پانصدوشصت سال بعد از وفات غورس، مینس طبیب به ظهور آمد و ملاحظه کرد که تجربه فقط در مسائل طبیه و امور معالجه کافی نیست، وی قیاس را با تجربه منضم نمود. هفتصدوپانزده سال از زمان او گذشت تا برمانیدس طبیب ظاهر گشت و تجربه را بالمره از طب برانداخت و فقط قیاس را مرعی داشت. هفتصدوسی­وپنج سال بعد از برمانیدس کار بر این منوال گذشت که افلاطون طبیب به ظهور آمد، او عقیده برمانیدس و پیروان او را متروک گذاشت و قیاس و تجربه را تواما اختیار نمود. وی بعد از شصت سال زندگانی رخت به سرای دیگر برد.
یک­هزاروچهارصدوبیست سال بعد از افلاطون، اسقلیبیوس ثانی ظاهر شد. صدوده سال زندگانی نمود و تابع­ رای افلاطون بود. بعد از وفات او سه نفر تلمیذ که هر سه از اهل خود بودند به جای ماندند؛ اولی بقراط، دویمی ماغارینوس و سیمی ارخس بودند. بعداز قلیل مدتی ماغارینوس و ارخس بمردند و طب منحصر به بقراط گردید».(زنوزی­تبریزی،۳۷:۱۳۸۸)
سیریل الگود در مورد تاریخ طب در کتاب خود با عنوان «تاریخ پزشکی ایران» می­نویسد: «برخی معتقدند که علم پزشکی با پیدایش بشر به ­وجود آمده­است، برخی دیگر به پیروی از بقراط و جالینوس معتقدند که این علم مخلوطی از یک الهام الهی و اختیاری بشری است. بر طبق نظریه این افراد، مردم مستقیما از جانب خدا به قسمت نظری و اصول علم پزشکی آگاهی می­یافتند و قسمت عملی و وسایل درمان را از منابع مختلف فرا گرفته­اند. گروهی معتقد بودند که این آگاهی مستقیماً و به­ صورت الهام از جانب ذات باری­تعالی بوده ­است و دسته دیگر می­گفتند این عمل از طریق مشاهده صورت پذیرفته­است. درست همان­گونه که قابیل پس از کشتن هابیل، دفن کردن او را از کلاغ فراگرفت و به­همین ترتیب مثلا نحوه استفاده از تنقیه بنابر گفته غیاث­الدین به این­ترتیب بوده ­است که شخصی بر کنار آبگیری مرغ سقایی را دید که به علت خوردن ماهی فراوان به دل­درد مبتلا شده­بود و برای رهایی از این بلیه منقار بزرگش را پر از آب کرد و آن را به داخل مقعد خود خالی نمود، به این­ترتیب از بند درد رهایی پیدا کرد. آن شخص با دیدن این منظره اقدام به تنقیه مایعات به کسانی کرد که به دل­درد دچار می­شدند و از این کار خود نتیجه بسیار خوبی گرفت».(الگود،۱۶:۱۳۵۲)
«امروزه با کشف و بررسی­های معتبری که روی جمجمه­ها و اسکلت­های انسان­های اولیه صورت گرفته از روی علاماتی که نشان دهنده عمل جراحی و شکسته­بندی باشد می­توان به جرات ادعا کرد که عمل جراحی در دورانی پیش از آن­چه به فکر آید وجود داشته­ است و این در دورانی است که مسلما علم پزشکی به پیشرفت قابل­توجهی دست یافته بوده ­است».(سارتن، ۹:۱۳۴۶)
«در مورد محلی که برای اولین بار دارو مورد استفاده قرار گرفته­است، بین محققین و نویسندگان اختلاف نظر شدیدی وجود دارد. برخی عقیده دارند که افتخار این امر نصیب مصری­ها می­ شود زیرا هم آن­ها بودند که برای اولین بار در جهان از «راسن» برای درمان دردها استفاده به­عمل آوردند و این اولین دارویی است که مورد بهره ­برداری قرار گرفت. برخی از مورخین نقاط دیگری از شمال آفریقا را نام می­برند که دارو برای اولین بار درآن­جا به بشر الهام شده، عده­ای هم این عمل را جزایر رودس، کنیدوسو کس دانسته ­اند و معتقد بودند که این الهام از راه خواب دیدن صورت گرفته­است».(الگود، ۱۷:۱۳۵۲)
«باستان­شناسان طومارهایی از پاپیروس یافته­اند که حاوی نوشته­ های مصری زیادی درباره پزشکی است یکی از آن­ها، پاپیروس جورج ابرسgeorg ebers papyrus است که قدمت آن به سال ۱۵۵۰ قبل از میلاد می­رسد که در آن شرح ده­ها بیماری و درمان آن­ها ازجمله طلسم­های جادویی و حدود هفتصد دارو از انار گرفته تا چربی کرگدن آمده­است».(یونت، ۱۵:۱۳۸۶)
بخش دوم
مبانی نظری پژوهش
چهارچوب نظری به مجموعه ­ای از گزاره­ها اطلاق می­ شود که به­لحاظ نظری قادر به تبیین یا طبقه ­بندی متغیر وابسته یا اصلی تحقیق هستند. این گزاره­ها ممکن است از یک نظریه خاص گرفته شده باشند یا تلفیقی از نظریات مختلف باشند که همگرایی آن­ها به­لحاظ نظری توسط محقق ثابت شده باشد.
بر اساس موضوع مورد پژوهش نظریه­ های؛ کارکردگرایی، کاردگرایی ساختاری، محیط­شناسی فرهنگی، تکامل­گرایی و کنش متقابل به­عنوان پایه­ های اصلی تحقیق برگزیده شده ­اند.
۲-۶) نظریه کارکردگرایی
کارکردگرایی عبارت است از «بررسی هر عمل اجتماعی و یا هر نهاد با توجه به رابطه‌ای که با تمامی ‌کالبد اجتماعی دارد. این مکتب پدیده اجتماعی را واقعیتی می­داند که درون یک کلیت قرار می­گیرد این کلیت که(لزوما) ساخت کاملی ندارد، دارای مجموعه ­ای از عناصر است که به یکدیگر وابستگی متقابل دارند و یک پیکربندی را تشکیل می­ دهند و واقعیت مزبور با قرار گرفتن درون این پیکربندی، یک یا چند کارکرد را به انجام می­رساند و با آن کلیت رابطه برقرار می­سازد.
برطبق این نظریه هرگروه یا نهاد، کارکرد خاصی دارد، لذا سیستم در مجموع به بقای خود ادامه می­دهد. بنیان کارکردگرایی براین واقعیت استوار است که کلیه سنن، مناسبات و نهادهای اجتماعی دوام و بقایشان به کار یا وظیفه ­ای بستگی دارد که در نظام اجتماعی، یعنی کل برعهده دارند. آنچه مطرح است فایده و سودمندی آن­ها در کل نظام است».(توسلی،۲۱۱:۱۳۸۵)
«کارکردگرایی در نیمه اول قرن بیستم همچون اشاعه­گرایی یکی از نظریاتی بود که در واکنش به نظریه تطورگرایی به وجود آمد. از لحاظ تاریخی ریشه ­های کارکردگرایی را می­توان در نزد سه متفکر بزرگ یافت؛ اگوست کنت، هربرت اسپنسر و امیل دورکیم.
اما نظریه­پردازان اصلی این گرایش که توانستند آن­را به یک ابزار در زمینه تحقیق تبدیل کنند، برانیسلاو مالینوفسکی و رادکلیف براون بودند».(فکوهی، ۱۵۸:۱۳۸۶)
«بازاندیشی­های مالینوفسکی او را به این نتیجه رساند که عناصر گوناگون هرجامعه کارکردی برای خود دارند، زیرا نیازهای فرهنگی مردم آن جامعه رابرآورده می­سازند».(بیتس، پلاک، ۷۰:۱۳۸۶)
در این تحقیق از نظریات کارکردگرایان استفاده شده زیرا هر عنصری در طبیعت تا زمانی که باقی است دارای کارکرد است و هر زمان که کارکرد خود را از دست بدهد دیگر از طرف افراد مورد پذیرش نخواهد بود، طب سنتی به­ دلیل اثربخشی و تایید علمی آن روز به­روز بیشتر مورد توجه قرار می­گیرد. کارکرد این نوع از روش درمانی بسیار گسترش یافته و از زوایای مختلف قابل بررسی است.
در واقع درمان­گری سنتی به­منظور درمان بیماری انجام می­پذیرد؛ هرچند این کار همیشه منجر به درمان نمی­ شود؛ ولی افراد باز در مواقع بیماری به­نزد این افراد می­روند. حال سئوال این است که؛ چرا به­رغم عدم درمان، این عمل تکرار می‌شود؟ در این‌جا باید توجه داشت که ‌هر چند این نوع درمان نیز گاهی نتایج مورد نیاز را به­بار نمی‌آورد، ولی کارکردهای ضمنی و پنهانی را سبب می‌شود. بدین­معنی که ‌افراد، در آن‌روزهای بحرانی، بر حسب باورها یی که نسبت به این نوع از درمان و فرد درمان­گر دارند، موجبات یگانگی بیشتر خود را فراهم می­ کنند. در حقیقت این باور مشترک آن‌ها را به یکدیگر نزدیک‌تر کرده، در نتیجه در روزهای سخت بیماری، خود را تنها و درمانده ‌احساس نمی‌کنند. در همان محل زندگی و نزد افرادی که می­شناسند و به آنان اعتماد دارند به­درمان می­پردازند. همین نتایج ضمنی موجب شده­‌است که به­رغم عدم ‌تحقق نتایج مورد نظر، استفاده از این روش­ها همچنان جایگاه خود را حفظ کرده و تکرار شود.
۲-۷) کارکردگرایی ساختاری
«رادکلیف براون تحت تاثیر پیشینیان، ازجمله دورکیم قرار گرفت و روش کارکرد‌گرایی ساختاری را پایه‌گذاری کرد. به نظر او، نظم اجتماعی از یک وحدت کارکردی برخوردار است. رادکلیف براون معتقد است، کارکرد اصلی نهاد نه برآوردن نیازهای افراد، بلکه حفظ و نگهداری ساختار و الگوهای روابط اجتماعی جامعه و نهادهاست».(فرخ نیا،۱۳۸۲: ۱۸۵)
بر این مبنا در این پژوهش از جمله کارکردهای درمان­گری سنتی می‌توان به حفظ و نگهداری ساختمان اجتماعی اشاره کرد. وقتی در فصل رویش گیاهان به صحرا یا کوه می­روند، معمولا به­ صورت دسته­جمعی به این کار می­پردازند و خنده و شوخی هم ضمیمه این کار است و به­ صورت یک تفریح دسته­جمعی درآمده و روحیه همدلی را در آنان تقویت کرده و موجب انسجام ساختار جامعه می­ شود. در ضمن به کوچکترها هم این مطالب آموزش عملی داده می­ شود و همه در این کار مشارکت دارند و از هم یاد می­گیرند. درمان­گر محلی همیشه در ساختار جامعه از احترام برخوردار بوده و وجودش باعث دلگرمی و اطمینان خاطر مردم.
۲-۸) نظریه تکامل­گرایی
«مفهوم نظریه بقا از نظر ادوارد بارنت تایلر، تداوم رسوم و نهادهایی است که کارکرد خود را از دست داده‌اند، اما برحسب عادت در جامعه بعدی ‌در قالب­های گوناگون تداوم یافته‌اند. او این مفهوم را در جوامع پیشرفته نیز شناسایی کرد. به­ طور خلاصه تایلر در نظریه بقا، باورها و رسوم غیرکارکردی عجیب و غریب مردم متمدن ‌را به­عنوان مصنوعات باستانی یا آثار بقایا در نظر گرفت».(فرخ‌نیا،۱۳۸۲: ۸۷)
طب سنتی و فرهنگ استفاده از گیاهان دارویی برای درمان بیماری­ها نیز از مواردی است که گسترش یافته و در بسیاری مناطق به­ صورت تغییر شکل یافته وجود دارد و به­کار برده می‌شود. با نگاهی به ایران، و کارکردی که درمان­گری محلی در جوامع روستایی و شهری داشته و دارد، می‌توان به این نکته پی برد که ادامه استفاده از روش­های درمانی سنتی تنها به­ دلیل نبود امکانات پزشکی نیست، بلکه در بسیاری از نقاط، این دیدگاه تکامل بیشتری یافته و کارکردهای گسترده­تری پیدا کرده­است. گرچه نمی‌توان نقش اصلی و کارکردی آن‌را که درمان است، نادیده گرفت. برای مثال می‌توان مردمی که در فصول رویش گیاهان دارویی معمولا به­ طور دسته­جمعی به چیدن این گیاهان می­پردازند، روحیه همدلی و همکاری در آنان تقویت می­ شود، زن و مرد و کودک و نوجوان حضور دارند و در واقع نوعی آموزش غیر رسمی برای نسل جوان و انتقال این دانش به آنان محسوب شده و در ضمن سبب پر کردن اوقات فراغت و سرگرمی­شان نیز می­ شود.
بسیار اتفاق می­افتد که افراد به­ ویژه زنان در هنگام گردآوری گیاهان در مورد خواص آن گیاه با هم گفتگو کرده و هر یک مطلب جدیدی را که از طریق افراد مسن فامیلش یا رسانه ­ها یاد گرفته­اند به آموخته­های دیگری اضافه می­ کنند. در هنگام چیدن گیاهان دارویی به جوانان تذکر می­ دهند تا به ریشه گیاه آسیب نزنند و بتوانند تا آخر فصل رویش گیاه از آن و اجزای مختلف برگ و ساقه و غده­های زیر زمینی استفاده نمایند.
۲-۹) محیط­شناسی فرهنگی
«محیط­شناسی از لحاظ ریشه­ای به معنای گفتمانی درباره زیستگاه است و باید آن­را نه به­عنوان یک ایدئولوژی مدرن بلکه به­عنوان مطالعه­ ای علمی بر روابط انسانی و جوامع انسانی با محیط طبیعی­شان در نظر گرفت که نه­فقط بروز تاثیر عوامل محیط یعنی اقلیم، خاک، آب، گیاهان، جانوران و … برارگانیسم انسانی، بلکه همچنین برچگونگی انطباق فیزیولوژیک انسان با محیط­های مختلف و دگرگونی­هایی که فن­آوری­های مختلف در محیط ایجاد می­ کنند و سرانجام برتاثیر محیط­های گوناگون بر سطوح و شیوه زندگی انسان مطالعه وپژوهش می­ کند.
در یک پهنه جغرافیایی که تحت تاثیر شرایط فیزیکی، مکانیکی متجانسی قرار گرفته و به­وسیله گروه ­های گیاهی و جانوری که زندگی­شان وابسته به یکدیگر است(گروه ­های هم­زیست)، اشغال شده­است، ما با یک مجموعه پویا از عناصر روبه­رو هستیم که آن را زیست­بوم می­نامیم و می ­تواند متغیر باشد.
بنابراین می­توان نتیجه گرفت که میان طبیعت، یعنی محیط طبیعی و میراث زیستی و فرهنگ، نفوذ متقابلی وجود دارد، به­ طوری­که فرهنگ، طبیعت را دگرگون می­ کند اما بعضی از الزامات طبیعی را نیز می­پذیرد».(ریویر، ۱۲۷:۱۳۷۵)
«محیط­شناسی فرهنگی را باید دنباله منطقی داروینیسم و تطورگرایی قرن نوزدهم قرار داد بدین معنا که توانست با نوآوری و کنار گذاشتن مشکلات نظریه تطور کلاسیک، اصول تطور را بار دیگر به­عنوان محوری اساسی در پژوهش انسان شناختی مطرح کند».(فکوهی،۲۱۵:۱۳۸۶)
دو شخصیت بنیان­گذار محیط­شناسی فرهنگی ژولین استیوارد و لسلی وایت هستند. از دیگر متفکران این نظریه می­توان از المان سرویس، مارشال سالینز، روی­را پاپورت و رابرت مکنتینگ می باشند.
از نظریه محیط­شناسی فرهنگی در این تحقیق استفاده شد زیرا محیط طبیعی و انسان­ها با یکدیگر در ارتباط متقابل می­باشند. انسان­ها بر محیط تاثیر می­گذارند و از محیط طبیعی­شان تاثیر می­پذیرند. مردم کرمانجی که از محل زندگی خود انتقال یافته بودند با کوله­باری از دانش و تجربه از محیط زیست قبلی خود به این منطقه که اقلیم متفاوتی داشت آمدند. آنان در تطبیق با طبیعت جدید، گیاهان جدید را شناسایی کرده و مورد آزمایش قارا دادند تا به نتایج درمانی توسط آن­ها اطمینان پیدا کنند و مورد استفاده قرار بدهند و نیز داروهای قدیمی خود را نیز وارد فرهنگ این منطقه نمودند.
۲-۱۰) کنش متقابل نمادین
«مباحث اساسی کنش متقابل نمادین را باید در آرا و نظریات جرج هربرت و هربرت بلومر جامعه‌شناس آمریکایی جستجو کرد. به­ طور کلی‌دیدگاه نمادی بر پویایی کنش متقابل اجتماعی بین فرد و جامعه و نتایج این فرایند تاکید دارد».(توسلی،۱۳۷۹: ۲۶۸)
«دیدگاه کنش متقابل، ارتباط نمادی(سمبلیک) تمامی ‌اعمال اجتماعی و پایه روش­شناختی، برای ‌درک آن می­باشد. افراد در موقعیت‌هایی که قرار می‌گیرند و در برآیند سازگاری، کنش‌های ‌خود را از آن تعبیر نمادین می­ کنند. ارتباطات، در حین انجام کنش‌ها برقرار می‌شود و باید متکی بر یک دیدگاه واقعی‌ در قبال رویدادهای اجتماعی باشد. ارتباطات، به ‌اشخاص کمک می‌کند که موقعیت خود را بهتر درک کنند. چنان‌که می‌دانیم موضوع اصلی تئوری جامعه ‌از دید هربرت مید، ارتباطات نمادین است، که به‌اعتقاد او عبارت است از؛ مشارکت یک شخص در زندگی‌دیگری. نظریه ‌ارتباطات، اساسی‌ترین ‌روندی است که در جوامع انسانی جریان دارد. ارتباط زمانی برقرار می‌شود که شرکت‌کنندگان از نمادهای معنادار استفاده می‌کنند. یعنی نمادهایی که برای استفاده‌ کنندگان معنای یک‌سانی‌دارد». (همان،۳۰۲)
مردم منطقه معتقدند خداوند درد را از آسمان فرستاده و درمان آن را از زمین می­رویاند. به­همین سبب هنگام بیماری روبه آسمان برای درمان دعا می­ کنند و در زمین به­دنبال داروهای گیاهی می­گردند. در فصل رویش گیاهان افراد کهنسال به­هنگام قدم زدن در دشت­ها همواره روی زمین را نگاه می­ کنند و اگر گیاهی مفید را ببینند آن­را می­چینند. مثلا در مورد قارچ کوهی می­گویند قارچ چیدن کار هر کسی نیست و قارچ تنها به چشم برخی افراد می ­آید.
«عوامل موثر در رفتار گروه، ‌از نظر هومنز عبارتند از: کنش؛ یعنی آن‌چه ‌افراد انجام می‌دهند. واکنش؛ یعنی کنشی که موجب برانگیختن فعالیت فرد مقابل می‌شود. عواطف و احساسات؛ یعنی مجموعه حالات درونی افراد گروه که در کنش متقابل با یکدیگر قرار دارند. عده‌ای، عنصردیگری را به این موارد افزوده­اند، هنجارها؛ یعنی مقرارت گروه که ‌آگاهانه یا ناآگاهانه در رفتار گروه رعایت می‌شود».(همان،۴۱۰)
اگر بوته­ای گلپر در محلی رشد کرده­ بدون آن­که صاحبی داشته­باشد، با یک توافق پنهان کسی آن­را زودتر از موعد نمی­چیند تا گیاه هدر نرود چون در نزد همه گیاهی مقدس محسوب می­ شود. همچنین به ریشه گیاهان آسیب نمی­رسانند تا مدتی بتوانند از رویش­های مجدد آن استفاده کنند.

و سپس از قول ترمذی روایتی را از ابن عباس در رابطه با نیاوردن بِِسْمِلَه در بین دو سوره‌انفال و برائت نقل کرده و نتیجه گرفته‌است که ترتیب آیات در هر سوره برابر رهنمود رسول خدا| انجام پذیرفته‌است و روایات دیگری را نیز به بحث خود اضافه می کند.^[۱۶۹]
مفسّر فی ظلال هم چنین در ذیل آیات ۸۴- ۴۹ سوره مبارکه حِجر می‌نویسد معلوم است که آیات پیاپی سوره بدنبال یکدیگر نازل نشده‌اند. بدان گونه که در قرآن به رشته نگارش در آمده ‌است و هم اینک در دسترس ما است و لیکن ترتیب این آیات در سوره‌ها بر حسب ترتیب موجود در قرآن توقیفی است و از سوی پیامبر| دستور ثبت و ضبط آنها داده شده‌است. ^[۱۷۰]
با همه‌این بحثها می‌توان نتیجه گرفت که‌از نظر اکثریت دانشمندان علوم قرآنی و مفسّران، تمامی‌فرقه‌های اسلامی‌معتقدند که ترتیب آیات در سوره‌ها برطبق دستورخداوند و بوسیله پیامبراکرم|انجام گرفته وتوقیفی بوده، و هیچ اختلاف چشمگیری در این زمینه وجود ندارد.^[۱۷۱]
و البته هر گروه دلائل و شواهد نیز برای آن مطرح نموده‌اند.^[۱۷۲]

بنابراین بین آیات قرآن باید تناسب وجود داشته باشد تا به‌اهداف و نتایج مورد نظر قرآن رسید در غیر این صورت اگر آیات بدون هیچ تناسب و هماهنگی از جانب خداوند ترتیب یافته باشند کار قبیحی خواهد بود. چرا که آوردن عباراتی پشت سرهم بدون هیچ ارتباط، از سوی افراد بشری هم قابل قبول نیست، چه رسد از سوی خداوند حکیم.^[۱۷۳]
توقیفی یا اجتهادی بودن ترتیب سوره‌ها
یکی دیگر از مسائلی که دانشمندان علوم قرآنی را به خود مشغول نموده‌است، کیفیت ترتیب سوره‌ها در قرآن
می‌باشد. می‌دانیم که ترتیب سوره‌ها در قرآن موجود با ترتیب نزول سوره‌ها متفاوت است یعنی اولین سوره موجود در قرآن (حمد) اولین سوره نازله نبوده است. بنابراین این سؤال اساسی پیش می‌آید که چه کسی این ترتیب نزول را بر هم زده و سوره‌ها را به نوعی دیگر مرتب نموده‌است؟ آیا بدستور پیامبر| انجام گرفته‌است یا به سلیقه و ذوق اصحاب پیامبر| مرتب شده‌است.
برای پاسخ به‌این سوال سه دیدگاه وجود دارد که عبارتند از:
۱) ترتیب و تالیف قرآن در زمان پیامبر| و به‌امر خداوند بوده‌است و توقیفی است.
۲)تدوین و ترتیب سور قرآن پس از حیات پیامبر| انجام گرفته و اجتهادی است.
۳) ترتیب بیشتر سوره‌ها توقیفی بوده و تعدادی از سوره‌ها نیز به صورت اجتهادی شکل گرفته‌است.
آنچه که بین علمای شیعه و سنی، مشهور است، اجتهادی بودن ترتیب سوره‌ها است.
بطور مثال زرکشی در البرهان می‌نویسد:
« نظر اکثر علماء از جمله مالک و قاضی ابوبکر بن طیب این است که پیامبر|ترتیب سوره‌های قرآن کریم را به‌امت پس از خود تفویض نموده‌است.»^[۱۷۴]
سیوطی نیز اجماع علماء بر اجتهادی بودن ترتیب سوره‌ها را ذکر نموده‌است.^[۱۷۵]
از بین متقدمان علاوه بر اینها، ازابوالحسن احمد بن فارس قزوینی(صاحب مقاییس اللّغه و مکّی بن طالب(م ۴۳۷)^[۱۷۶]، قاضی ابوبکر باقلانی، ابن فارس، ابن اشته و محدث نوری در فصل الخطاب^[۱۷۷] می‌توان نام برد.
از علمای متاخر نیز می‌توان به‌ابو عبدالله زنجانی ^[۱۷۸] و سید عبد الوهاب طالقانی ^[۱۷۹] جعفر مرتضی عاملی^[۱۸۰]، محمد هادی معرفت^[۱۸۱]و….اشاره نمود.
آیت اله معرفت ضمن تأکید به اینکه جمع و تألیف قرآن به شکل کنونى، در یک زمان صورت نگرفته است، بلکه به مرور زمان و به دست افراد و گروههاى مختلف انجام گرفته است‏ , معتقد است که:
ترتیب، نظم و عدد آیات در هر سوره در زمان حیات پیغمبر اکرم| و با دستور آن بزرگوار انجام شده و توقیفى است و باید آن را تعبّدا پذیرفت و به همان ترتیب سوره‏اى را تلاوت کرد
ولى درباره نظم و ترتیب سوره‏ها میان اهل نظر اختلاف است‏. وبعد از مطرح کردن نظر سید مرتض و ایت اله خویی آنرا رد نموده واستدلال می کند که حافظ یا جامع قرآن بودن در آن عهد، دلیل نمى‏شود که میان سوره‏ها ترتیبى وجود داشت و اگر کسى هرآنچه از قرآن را که تا آن روز نازل شده حفظ و ضبط کرده باشد، حافظ و جامع قرآن خواهد بود؛ بنابراین لازمه حفظ همه قرآن ترتیب فعلى آن نیست‏
پس ترتیب بین سوره‏ها، تا ختم قرآن امکان نداشت؛ زیرا پیغمبر اکرم| در حال حیات بود و هر لحظه احتمال نزول سوره‏ها و آیه‏هایى مى‏رفت. وطبیعى است که پس از یأس از نزول قرآن، که به پایان یافتن حیات پیغمبر وابسته بود، سوره‏هاى قرآن مرتب شده باشد
بنابراین، بیشتر محقّقین و تاریخ‏نویسان براساس روایات وارد شده در این‏باره، برآنند که جمع و ترتیب سوره‏ها بعد از وفات پیغمبر|براى نخستین بار به دست على، امیر مؤمنان ×، سپس زید بن ثابت و دیگر صحابه بزرگوار انجام گرفت و تقریبا جمع قرآن به دست صحابه، پس از رحلت پیامبر| از امور مسلّم تاریخ است^[۱۸۲]
امّا در برابر این نظر مشهور علماء، گروهی از اندیشمندان علوم قرآنی اعتقاد به توقیفیت ترتیب سوره‌ها داشته‌اند.
زرکشی در جایی دیگر اشاره می‌کند که: برای ترتیب سوره‌ها در قرآن معیارها و دلایلی وجود دارد که ثابت می‌کند ترتیب موجود درسوره‌ها، ترتیبی توقیفی است و از طرف شخصی حکیم انجام گرفته‌است.^[۱۸۳]
وی از قول ابن انباری می‌نویسد: سیاق سوره‌ها، مانند سیاق آیات و حروف قرآن است که‌همه‌از سوی رسول اکرم|می‌باشد و هر کس سوره‌های را پس و پیش کند نظم قرآن را بر هم زده‌است.^[۱۸۴]
سیوطی نیز اگر چه‌این اعتقاد را مطرح کرد و افرادی را که به‌این مساله معتقدند نام می‌برد و حتی دلائلی
را هم ذکر می‌کند اما چنان می کند که‌این عقیده دلچسب ایشان نبوده‌است. چون در پایان بحث می‌گوید:
البته آنچه دلچسب است هم آن قولی است که بیهقی اختیار کرده‌است که: ترتیب تمام سوره توقیفی است بجز انفال و برائت^[۱۸۵] در واقع می‌توان گفت سیوطی به نظریه سوم ( تفصیلی )گرایش داشته‌است.
از متقدمان علاوه بر موارد ذکر شده می‌توان از حارث بن اسد محاسبی ^[۱۸۶]، ابن انباری و کرمانی^[۱۸۷]، حاکم جشمی^[۱۸۸] بقاعی^[۱۸۹] و از علمای متاخر می‌توان به‌ایت اله خویی^[۱۹۰]، صبحی صالح^[۱۹۱]، علامه مرتضی عسگری^[۱۹۲]، ابولفضل میرمحمدی زرندی ^[۱۹۳] اشاره کرد.
علامه طباطبائی در تفسیر المیزان توقیفی بودن ترتیب موجود در سوره‌های قرآن را نمی‌پذیرد و معتقد است سوره‌ها با اجتهاد صحابۀ پیامبر مرتب شده‌است.
وی می‌گوید: ترتیب قرآن در جمع اول کار اصحاب بوده و هم چنین در جمع دوم به دلیل روایاتی که گذشت و در بعضی این نکته وجود داشته که عثمان(انفال و برائت) را در میان اعراف و یونس قرار داد، در حالی که در جمع اول بعد از آن قرار داشت. ایشان در ادامه‌از روایات وارده برای اثبات نظریه خود استفاده می‌کند.^[۱۹۴]
باید خاطر نشان کنیم که‌این دسته نیز برای خود، شواهد و ادله‌ای را ارائه می‌دهند و با کمک همین ادله ‌است که بر نظر خود پافشاری می‌کنند.^[۱۹۵]
سید قطب نیز در مقدمۀ سورۀ مبارکۀ نساء دراین باره‌این گونه می‌نویسد: امّا امر ترتیب سوره‌ها برحسب نزول چنانکه در سرآغاز سخن از سوره بقره‌ گفتیم‌- قطعی نیست‌. از سوی دیگر، یک سوره‌هم به یکبار و در یک زمان همه‌ایات آن‌، نازل نمی‌شد. بلکه‌ایه‌های مختلف سوره‌های مختلف نازل می‌گردید، و سپس پیغمبر| دستور می‌داد هر یک از آنها را در جای اصلی خود، بگذارند. بنابراین یک سوره‌، مدت ‌کم یا زیادی باز می‌ماند، و چه بسا سالها به‌همین منـوال‌، ط‌ول می‌کشید. مثلا در سوره بقره، آیه‌هائی از آن جزو آیاتی شده‌ که در اوائل‌ کار در مدینه نازل شده‌اند، و آیه‌هائی از آن جزو آیاتی نازل شده‌ که‌از قرآن در اواخرکار نازل شده‌اند. در این سوره ‌هم‌، کار به‌همین منوال است‌.^[۱۹۶]
نظریه تفصیلی
گروهی دیگر از دانشمندان علوم قرآنی نیز معتقدند که‌اکثر سوره‌های قرآن بصورت توقیفی مرتّب شده‌ است اگر چه بخش اندکی از سوره‌ها نیز مطابق با اجتهاد صحابه منظم و مرتب شده ‌است.
سیوطی از افرادی مثل: بیهقی، ابن حجر عسقلانی وقاضی ابومحمدابن عطیه و… نام برده که به‌این نظریه‌اعتقاد دارند.^[۱۹۷]
ایشان از قول بیهقى در المدخل مى‏گوید: «قرآن در عهد رسول گرامى بر همین ترتیب بود- چه آیات و چه سوره‏ها- مگر دو سوره الانفال و براءه به موجب حدیث سابق عثمان». و همچنین ابن عطیه به این نظر متمایل بوده که ترتیب بسیارى از سوره‏ها- از قبیل سبع طوال و حوامیم و المفصل- در زمان حیات پیغمبر| معلوم بوده، و شاید امر بقیه را بعد از خودش به امت تفویض کرده باشد.
سپس بعد از آوردن نظرات دیگر دانشمندان علوم قرآنی می‌نویسد:
البته آنچه دلچسب است همان قولى است که بیهقى اختیار کرده که ترتیب تمام سوره‏ها توقیفى است بجز برائت و انفال، سپس این گونه استدلال می کند که درست نیست که به قراءت پیغمبر استدلال شود- که پشت سرهم خوانده- بنابر این اشکال باینکه آن حضرت سوره نساء را پیش از سوره آل عمران خوانده وارد نیست، زیرا که بترتیب خواندن سوره‏ها واجب نیست، پس شاید آن حضرت براى بیان جواز اینچنین خواندن آنطور قرائت فرموده است.
وی تاکید می‌کند که: از امورى که بر توقیفى بودن ترتیب سوره‏ها دلالت دارد اینکه حامیم‏ها پشت سر هم قرار داده شده‏اند، همینطور طاسین‏ها ولى مسبحات پشت سر هم واقع نیستند بلکه بین آنها فاصله شده است، و نیز بین طسم الشعراء و طسم القصص با طس فاصله شده، با اینکه این سوره کوتاهتر از آن دو است، پس اگر ترتیب سوره‏ها از روى اجتهاد بود، مسبحات را پشت سرهم قرار مى‏دادند و طس را بعد از قصص‏^[۱۹۸].
زُرقانی نیزبعد از آوردن هر سه نظریه ( توقیفی بودن ـ اجتهادی بودن ـ تفصیلی بودن ) به‌این نظریه ‌اشاره نموده و به توضیح آن پرداخته‌است.^[۱۹۹] به نظر مى‏رسد که این عقیده بهترین نظر باشد. زیرا (هم‏چنان‏که در تشریح نظریه دوم آمد،) احادیثى وجود دارند که توقیفى بودن نظم گروهى از سوره‏ها را تأیید مى‏کنند و در مورد سوره‏هاى دیگر ساکنند. از طرف دیگر، اخبار و آثارى وجود دارند که بر تنظیم و ترتیب بخشى از سوره‏ها بر اساس اجتهاد صحابه صراحت دارند، مانند حدیثى که در تشریح نظریه اول از ابن عباس نقل شد.
و از بین علمای معاصر می‌توان به دکتر محمود رامیار^[۲۰۰] و دکتر محمد باقر حجتی و… اشاره کرد.ازجمله دکتر حجتی بعد از آوردن نظرات مختلف درباره توقیفی واجتهادی بودن ترتیب سور قایل به تفصیل در ترتیب سور قرآن واین گونه استدلال می کند: بسیاری از مدارک شیعی واهل سنت وجود چنین ترتیبی را بطور نسبی در زمان پیامبر اکرم| تایید می کند مطلب دیگری که اجتهادی نبودن ترتیب موجود را تایید می‌کند این است که قرآن کریم با همین ترتیب مورد تایید صحابه و ائمه شیع قرار گرفته وتمتم فرق مسلمین عملا وقرائه پای‌بند به چنین ترتیبی بوده وهستند. واگر خلاف این ترتیب مورد نظر پیامبر اسلام| می بود تاکنون آثاری از آن بدست می‌آمد ویا دانشمندان اسلامی مارا با قرآنی دیگر که سور آن با ترتیبی دیگر مرتب شده بود رهنمون می‌شدند. ^[۲۰۱]
وبالاخره اینکه بسیاری از مفسرین شیعه واهل سنت در روابط بسیاری از سور قرآن نسبت به همدیگر بحث کرده اند که حاکی از وجود چنین ترتیبی در اکثر سور همزمان با رسول خدا| بوده است
یکی دیگر از نویسندگان معاصر معتقد است که: ترتیب بیشتر سوره‌های قرآن توقیفی است وترتیب بعضی از آنها اجتهادی می‌باشد که با علم صحابه به‌اسباب النزول وجایگاه کلمات صورت گرفته ‌است وهمانگونه که زرکشی می‌گوید اختلاف میان دو گروه لفظی است.^[۲۰۲] بعضی نیز معتقدند با بررسی دلایل مطرح شده در این زمینه به‌اثبات توقیفیت در ترتیب اکثر سوره‌ها می‌رسیم واگر برای تعدادی از سوره‌ها دلیلی پیدا نشد بدین معنا نیست که به صورت اجتهادی مرتب شده‌ است بلکه ممکن است دلیل آن به ما نرسیده‌است. پس ترتیب سور همانند آیات با توقیفی از جانب رسول خدا| جبرییل وسرانجام از خداوند متعال است. ^[۲۰۳]

• • در صورتی که فرداً فرد اعمال ارتکابیه جرم بوده، بدون این که مجموع آن ها در قانون عنوان جرم خاصی داشته باشد، محکمه باید برای هر یک حداکثر مجازات مقرره را تعیین کند.

• در صورتی که فرداً فرد آن اعمال جرم بوده و مجموع آن ها نیز در قانون عنوان جرم خاصی داشته باشد که در این حالت محکمه باید برای هر یک از آن ها اعمال مجازات علیحده تعیین کرده و برای مجموع نیز مجازات قانونی را مورد حکم قرار دهد.

گفتار سوم – تعدد جرم در اصلاحات قانون مجازات عمومی ۱۳۵۲
قانون مجازات عمومی ۱۳۵۲ طی مواد ۳۱ و ۳۲ در فصل هفتم خود احکام مربوط به تعدد جرم را به قرار زیر مشخص کرده بود:
ماده ۳۱ – “هر گاه فعل واحد دارای عناوین متعدد جرم باشد مجازات جرمی داده می شود که جزای آن اشد است.”
ماده ۳۲-
الف – ” در مورد تعدد جرم هر گاه جرائم ارتکابی از سه جرم بیشتر نباشد دادگاه مکلف است برای هر یک از آن جرائم حداکثر مجازات مقرر را مورد حکم قرار دهد و هر گاه جرائم ارتکابی بیش از سه جرم باشد دادگاه مجازات هر یک از جرائم را بیش از حداکثر مجازات مقرر قانونی معین کند بدون اینکه از حداکثر به اضافه نصف آن تجاوز نماید. در هر یک از موارد فوق فقط مجازات اشد قابل اجرا است و اگر مجازات اشد به یکی از علل قانونی تقلیل یافته یا غیر قابل اجرا بشود مجازات اشد بعدی اجرا می گردد. در صورتی که مجموع جرائم ارتکابی در قانون عنوان جرم خاصی داشته باشد مقررات تعدد جرم رعایت نخواهد شد و مرتکب به مجازات مقرر در قانون محکوم می گردد.
ب – هر گاه پس از صدور حکم معلوم گردد که محکوم علیه محکومیت های قطعی دیگری که مشمول مقررات تعدد جرم بوده و در میزان مجازات قابل اجرا موثر است داشته باشد دادستان مکلف است راساً یا وسیله دادستان دادگاهی که بالاتر است و در صورت تساوی درجه از دادستان دادگاه صادر کننده حکم اشد درخواست نماید که با توجه به محکومیت های مختلف محکوم علیه حکم صادر را با رعایت مقررات مربوط به تعدد جرم تصحیح نماید. در صورت تساوی درجه دادگاه و میزان مجازات ها تصحیح دادنامه در صلاحیت دادگاهی است که آخرین حکم را صادر کرده است مگر اینکه در قانون ترتیب دیگری مقرر شده باشد.
ج – جرائمی که حداکثر مجازات آن ها مؤثر در تکرار نیست در تعدد جرم موجب افزایش یا تشدید مجازات نخواهد شد.
د – مقررات تعدد جرم در امور خلافی جاری نیست و فقط مجازات های خلافی با هم و هم چنین با مجازات های جنایی وجنحه ای جمع می شوند.
ه – در صورتی که چند مجازات بعضاً با جزای نقدی توام باشد مجازات حبس بیشتر به علاوه جزای نقدی که مبلغ آن زیادتر است اجرا خواهد شد.
و – جزاهای تبعی و هم چنین اقدامات تامینی که قانوناً برای هر یک از جرائم مورد حکم مقرر شده در هر صورت اجرا خواهد شد مگر در مورد اقدامات تامینی و تربیتی مشابه که در این صورت اشد آن اجرا
می شود.
ز – در موارد تعدد جرم اگر متهم دو یا سه جرم مرتکب شده باشد در هر مورد که مجازات فاقد حداقل و اکثر باشد دادگاه تا یک ربع مجازات مقرر قانونی را به مجازات اصلی اضافه می کند و اگر جرائم ارتکابی بیش از سه فقره باشد به اصل مجازات تا نصف اضافه می شود.
ح – در صورت وجود کیفیات مخفف در مورد تعدد جرم به طریق زیر تعیین مجازات خواهد شد :

• در مورد کسانی که تا سه جرم مشمول مقررات تعدد مرتکب شده اند دادگاه می تواند مجازات را تا حداقل مجازات اصلی و اگر مجازات فاقد حداقل و حداکثر باشد مجازات اصلی را تا نصف تقلیل دهد. در هر صورت مجازات را نمیتوان کمتر از ۶۱ روز حبس جنحهای تعیین کرد.

• در مورد کسانی که بیش از سه جرم مشمول مقررات تعدد جرم مرتکب شده اند دادگاه می تواند مجازات را تا یک برابر و نیم حداقل مجازات از اصل جرم تخفیف دهد و اگر مجازات فاقد حداقل و اکثر باشد می تواند یک چهارم آن را تخفیف دهد بدون اینکه در هیچ مورد از ۶۱ روز حبس جنحه ای کمتر باشد.

ط – مقررات مربوط به تکرار و تعدد جرم درباره اطفال رعایت نمی شود.
ماده ۳۱ که همان تعدد معنوی جرم می باشد، بدون تغییر باقی مانده است.
بند الف ماده ۳۲ مربوط به تعدد مادی می باشد و برای آن دو حالت را در نظر می گیرد :

• جرائم ارتکابی بیش از سه جرم نباشد : در این صورت ” دادگاه مکلف است برای هر یک از آن ها جرائم حداکثر مجازات مقرر را مورد حکم قرار دهد. “

• جرائم ارتکابی بیش از سه جرم باشد : ” دادگاه مجازات هر یک از جزائم ارتکابی را بیش از حداکثر مجازات مقرر قانونی معین میکند بدون اینکه از حداکثر به اضافه نصف آن تجاوز

نماید. “
” در حقوق جزای ایران، تا قبل از تصویب قانون مجازات عمومی ۱۳۵۲، همین نظربه پذیرفته شده بود
(مجازات اشد). و طبق ماده ۲ ملحقه به آیین دادرسی کیفری، در مواردی که یک شخص از مرتکب جرائم متعدد می شد دادگاه جزایی به یک یک جرائم رسیدگی و حکم مجازات صادر
می کرد، ولی تنها مجازات اشد به مرحله اجرا در می آمد. این قانون در عمل مشکلات عدیده ای را به وجود آورد. زیرا همان گونه که اشاره کردیم برای کسی که مرتکب جرم خطیری میشد ارتکاب جرائم متعدد دیگر که مجازاتی کمتر از مجازات اول داشت، مستلزم تحمل مجازات دیگری نبود. به علاوه این ماده قانون وسیله سوء استفاده های فراوان شده بود، به این مشکل که بعضی از مجرمین که تحت تعقیب قانونی قرار داشتند با اشتیاق کامل حاضر بودند مسئولیت ارتکاب آن دسته از جرائم دیگر دیگران را که هنوز به مرحله نهایی نرسیده بود، در مقابل ملاحظات مالی بپذیرند و باعث لوث شدن مسئولیت جزایی عده ای از مجرمین و اختلال در کار دستگاه عدالت جزایی گردند.
با تصویب قانون مجازات سال ۱۳۵۲ قانونگذار از نظر قبلی خود عدول و راه حل جدیدی را اتخاذ کرد که در بعضی موارد مستلزم تعیین مجازات های شدیدتر از مجازات جرم اشد است. ولی به هر صورت در حقوق جزای ایران قاعده عدم جمع مجازات ها در مورد جرائمی که مشمول مقررات تعدد جرم است، رعایت نمی گردد." ^[۴۲]
” در هر یک از موارد فوق فقط مجازات اشد قابل اجرا است. “مطابق این عبارت در این دوره نیز همانند دوره قبل (۱۳۰۴) قاعده عدم جمع مجازات ها اعمال می شده.
قانونگذار در این ماده دادگاه را مکلف نموده تا برای هر یک از جرائم ارتکابی حداکثر مجازات مقرر را مورد حکم قرار دهد تا اگر مجازات اشد به یکی از علل قانونی تقلیل یا تبدیل یا غیر قابل اجرا بشود ؛ مجازات اشد بعدی اجرا گردد.
همچنین قانونگذار موردی را که مجموع جرائم ارتکابی در قانون عنوان جرم خاصی داشته باشد را نیز در نظر گرفته و برای آن مقررات تعدد جرم را جاری ندانسته و مجازات مقرر در قانون را برای مرتکب مناسب دانسته بود. به عنوان مثال کسی اقدام به تهیه سلاح غیر مجاز کرده و با آن مرتکب سرقت شود، برای هر یک از اعمال ارتکابی جداگانه حکم صادر نمی شود بلکه تحت عنوان سرقت مسلحانه محکوم به مجازات این جرم می شود.
بند (ب) ماده ۳۲ مقرر داشته : ” هرگاه پس از صدور حکم معلوم گردد که محکوم علیه محکومیت های قطعی که مشمول مقررات تعدد جرم بوده و در میزان مجازات قابل اجرا موثر است داشته باشد… ” وجود محکومیت های قطعی دیگر پس از صدور حکم جدید شامل تکرار جرم می شود نه تعدد جرائم. زیرا همان گونه که از تعاریف گفته شده بر میآید تعدد جرم زمانی است که جرائم متعددی از جانب یک نفر ارتکاب یافته و مورد رسیدگی و صدور حکم قرار نگرفته باشند در حالی که بند (ب) ماده ۳۲ با عبارت ” پس از صدور حکم ” تکرار جرم را به ذهن متبادر می سازد. “و باید چنین فرض کرد که در این ماده قانونگذار موردی را پیش بینی میکند که در حین رسیدگی به جرم، دادگاه از وجود دعاوی جزایی دیگری که علیه متهم مطرح شده و در حین رسیدگی است اطلاعی ندارد و پس از آن که حکم خود را صادر کردمعلوم می شود که متهم به خاطر جرائمی که حین رسیدگی به جرم اخیر مورد رسیدگی و تعقیب جزایی بوده، محکومیت یا محکومیت های قطعی دیگری پیدا کرده است.”^[۴۳]
این بند برای تصحیح حکم در صورت کشف تعدد، سه فرض را در نظر گرفته که حکم صادره تصحیح شود :

• در صورت عدم تساوی در جه دادگاه ها، دادستان دادگاهی که درجه آن بالاتر است.

• در صورت تساوی درجه دادگاهها، دادستان دادگاه صادر کننده حکم.

• در صورت تساوی درجه دادگاهها و میزان مجازات ها، دادگاهی که آخرین حکم را صادر کرده.

” ظاهراً مقصود قانونگذار از بند (ج) مبنی بر “جرائمی که حداکثر مجازات آن ها موثر در تکرار جرم نیست در تعدد جرم موجب افزایش یا تشدید مجازات نخواهد شد ” این است که در مورد محکومیت های به جریمه که طبع قضایی آن جنحه است اگر شخصی به چند جریمه محکومیت پیدا کند روی قاعده تعدد تنها یک مجازات اجرا می شود و بر اثر آن حداکثر معین نمی گردد. ولی ماده مزبور معین نکرده که از چند جریمه که از لحاظ مبلغ اختلاف دارند کدام یک قابلیت اجرا دارد، به علاوه معلوم نیست که مصداق لفظ ” افزایش ” که در جمله ” موجب افزایش یا تشدید مجازات می شود ” استعمال شده و از لفظ ” تشدید ” تفکیک گردید چیست؟”^[۴۴]
در بند (و) منظور از اینکه مقررات تعدد جرم در امور خلافی جاری نیست این است که در امور خلافی مجازات اشد اجرا نخواهد شد، بلکه مجازات ها با هم جمع می شوند و همان طور که در ادامه گفته شد مجازات های جرائم خلافی با دیگر مجازات ها اعم از جنحه، جنایت و خلاف جمع می شوند.
در بند (ه) می توان گفت به نوعی قانونگذار قاعده جمع مجازات ها را اعمال کرده (جمع بین مجازات حبس اشد و مجازات جزای نقدی).
بند (و) مقرر میدارد که اقدامات تأمینی و جزاهای تبعی که به تبع جرم ارتکابی مورد حکم قرار می گیرند، در هر صورت اجرا می شوند. یعنی در این مورد نیز قاعده جمع مجازاتها اعمال می شود، مگر در مورد اقدامات تامینی و تربیتی مشابه که در این صورت اشد آن اجرا می شود. شاید منظور قانونگذار از این عبارت، موردی است که مجازات و اقدامات تأمینی به موجب قانون مستقلاً مورد حکم واقع شود و به تبع این حکم شامل اقدامات تأمینی تبعی یا تکمیلی شود. که در این صورت اقدامات تأمینی و تربیتی اشد به مورد اجرا گذارده خواهد شد.
” بند (ز) در تکمیل بند (الف) کیفیت تشدید جرمی که مجازت آن فاقد حداقل و اکثر است معین شده. “ ^[۴۵]و دو حالت را در نظر گرفته :

• اگر متهم مرتکب دو یا سه جرم شده باشد، دادگاه تا یک ربع مجازات مقرر قانونی را به مجازات اصلی اضافه می کند.

- مد های کنترلی – که مربوط به کنترلگرهای نیروگاه، کنوروتورهای HVDC وجبرانگرهای استاتیکی توان راکتیو (SVC) ، بد تنظیم شده باشد، ناپایداری این گونه مدها اتفاق می افتد.
- مدهای پیچشی – که مربوط به اجزای چرخان روی محور توربین – ژنراتور است. ناپایداری این مدها ممکن است به علت تأثیر متقابل اجزای مذکور با سیستم تحریک، گاورنر، کنترولگرهای وخطوط انتقالی که با خازن سری جبران شده اند، اتفاق افتد. HVDC
( الف ) با ولتاژ تحریک
نمودار۲-۱ : طبیعت پاسخ اغتشاش کوچک
۲-۱-۲ -۲ پایداری گذرا:
توانایی سیستم را به منظور حفظ حالت سنکرونیزه در اثر بروز یک اغتشاش شدید گذرا نشان می دهد. عکس العمل سیستم، شامل بغییرات بزرگ زاویۀ روتور ژنراتور است و از رابطۀ غیر
خطی توان زاویه تأثیر می پذیرد. پایداری، هم به نقطۀ کار اولیۀ سیستم و هم به شدت اغتشاش بستگی
دارد. معمولا در این حالت، سیستم دستخوش تغییر می شود به گونه ای که نقطۀ کار حالت ماندگار سیستم بعد از اغتشاش با نقطۀ کار قبل از اغتشاش متفاوت است.
در سیستم ممکن است اغتشاش هایی با شدت درجات و احتمال وقوع بسیار متفاوت روی دهد. با وجود
این، سیستم به گونه ای طراحی می شود که در مقابل مجموعه ای از پیشامدهای برگزیده، پایدار بماند. این
پیشامدها، عمدتا اتصال کوتاه فاز به زمین، فاز به فاز به زمین و سه فاز است. معمولا اتصال کوتاه را روی
خطوط انتقال فرض می کنند اما گاهی اتصال کوتاه در شین یا ترانسفورمر نیز در نظر گرفته می شود. فرض
می شود که به وسیلۀ کلید زنی لازم، بخشی که تحت تأثیر خطا واقع شده از بقیۀ سیستم جدا می گردد. در
بعضی شرایط، می توان باز بست سریع را فرض کرد.
شکل ۲-۳ رفتار ماشینی سنکرون را در وضعیتهای پایدار و ناپایدار نشان می دهد. این شکل، عکس العمل زاویۀ روتور را برای یک حالت پایدار و دو حالت ناپایدار نشان می دهد. در حالت پادار ( حالت١ ) ، زاویۀ روتور ابتدا افزایش یافته ، به حداکثر خود می رسد و سپس کاهش یافته و با دامنۀ در حال کاهش به صورت نوسانی در می آید تا اینکه به حالت ماندگار می رسد در حالت ٢ ، زاویۀ روتور به طور پیوسته و یکنوا افزایش می یابد تا اینکه حالت سنکرون از دست برود. این شکل ناپایداری موسوم به ناپایداری اولین نوسان است و به علت کمبود گشتاور سنکرون کننده ایجاد می شود. در حالت ٣ ، سیستم ابتدا در اولین نوسان

پایدار است اما با افزایش دامنۀ نوسان ها، تدریجا ناپایدار می شود. این شکل ناپایداری عموما زمانی اتفاق می افتد که شرایط حالت ماندگار سیستم بعد از خطا، خود از دیدگاه “سیگنال کوچک ” ناپایدار است و لزوما به علت اغتشاش گذرا اتفاق نمی افتد.

نمودار۲-۲: پاسخ زاویه روتور به یک اغتشاش گذرا
در سیستم های قدرت بزرگ، ممکن است ناپایداری گذرا همیشه به صورت ناپایداری اولین نوسان بروز نکند بلکه می تواند به علت جمع آثار چندین مد نوسانی باشدکه اعث تغییرات شدید زاویۀ روتور بعد از
اولین نوسان می شود. در مطالعات پایداری گذرا، زمان مطالعه معمولا محدود به ٣ تا ۵ ثانیه بعد از اغتشاش
می شود هر چند که ممکن است برای سیستم های بسیار بزرگ با مد های نوسانی بین ناحیه ای غالب، این
زمان به ١٠ ثانیه هم برسد.
از واژۀ پایداری دینامیکی نیز در آثار چاپ شده به عنوان نوعی از پایداری زاویۀ روتور یاد شده است. با وجود این، نویسندگان مختلف از این واژه برای جنبه های متفاوت پدیده استفاده کرده اند. در امریکای
شمالی، از این واژه به همان معنای پایداری سیگنال کوچک با وجود تجهیزات کنترل خودکار ( عمدتا تنظیم
کننده های ولتاژ ژنراتور) در مقابل پایداری بدون وجود این تجهیزات یاد شده است]۳[. در فرانسه و آلمان، از این واژه به همان معنای پایداری گذرا، که در اینجا استفاده شده است یاد گردیده است. از آنجا که استفاده از این واژه ابهامات زیادی را ایجاد کرده، هم CIGREو هم IEEE به عدم استفاده از آن توصیه نموده اند.
در ادامه میتوان انواع پدیده گذرا در سیستم های قدرت را به صورت زیر بیان کرد :
۱- اضافه ولتاژهای موقت : (Tran Siant)
این اضافه ولتاژها دارای فرکانس ۵۰ هرتز و زمان سوارشدن این موج برروی موج اصلی حدود میلی ثانیه است. پس در این حالت چون که مدت زمان این حالت گذرا بسیار زیاد می باشد از لحاظ انتخاب دستگاه های حفاظتی بسیار مهم می باشد.
در طراحی کلیدهای قدرت وبرقگیر و خازن های برقگیر حالت Transiant به دلیل زمان زیادش مد نظر می باشد. برای بررسی بیشتر می توانیم بگوئیم که این نوع پدیده از تخلیه الکتریکی جوی روی خطوط انتقال و قطع و وصلهای سریعی که معمولا در شبکه ایجاد می گردد ناشی می شود.
این حالتهای گذرا سرشتی کاملا الکتریکی دارند و تنها در خطوط انتقال سیستم های قدرت دیده می شوند. از نظر فیزیکی اختلالی از این نوع منجر به یک سری موج الکترومغناطیسی می شود که با سرعتی نزدیک به سرعت نور در طول خطوط منتشر می شود و موجب افزایش دامنه امواج برگشتی در پایانه های خط می گردد. که بعد از چند رفت و برگشت در طول خط در طی چند ثانیه به دلیل تلفات موجود در خطوط ، این امواج تضعیف می شوند و پس ازچند رفت و برگشت این امواج میرا می‌گردند یعنی از بین می روند.
اندوکتانس بزرگ ترانسفورماتورها در اغلب مواقع به طور موثری مانع از ورود این اختلالات به سیم پیچهای ژنراتور می شود ولی برگشت این اختلالات موجب تولید موجهای با دامنه ولتاژ زیاد می شود ولی برگشت از این اختلالات موجب تولید موجهای با دامنه ولتاژ زیاد می شود که قادر است عایق تجهیزات فشار قوی را لطمه بزند. بارهای الکتریکی گذرا می توانند از طریق برقگیرها به زمینه انتقال یابد. ولی اگر عایق تجهیزات یا خطوط آسیب ببینند این امواج گذرا منجر به حالتهای گذرای جدیدی از نوع کند می شوند.
۲- اضافه ولتاژهای ناشی از کلید زنی (Fast Transiant)
این اضافه ولتاژها ناشی از قطع ووصل کلیدها می باشد که فرکانسی در حدود ۵۰ هرتز تا ۲۰ کلیوهرتز می باشد که مدت زمان اثر این امواج گذرای سریع در حدود میکروثانیه است.
۳- اضافه ولتاژ های صاعقه (Fast Transiant)
اضافه ولتاژهای تخلیه جوی دارای فرکانس بالایی هستند این فرکانس در حدود ۱۰ کیلوهرتز تا ۳ مگاهرتز می باشند و مدت زمان گذر این موج در حدود نانوثانیه است.
۴-اضافه ولتاژهای مربوط به پست (Very Fast Transiant GIS)
این اضافه ولتاژها مربوط به پستهای (SF6) می باشند و دارای فرکانسی در حدود ۱۰۰ کیلو هرتز تا ۵ مگاهرتز و مدت زمان اثر این موج نانوثانیه می شود[۸].
۲-۱-۲ -۲ -۱ دسته بندی حالتهای گذرا :
حالتهای گذرا را در قبل بر اساس فرکانس و زمان اثر آنها برشمردیم حال به بررسی این پدیده‌ها و علل و بروز آنها و سرعت آنها می پردازیم.
الف) حالتهای گذرا فوق سریع – ( پدیده موج)
این نوع پدیده های گذرا از تخلیه الکتریکی جوی روی خطوط انتقال و قطع و وصل های سریع که معمولا در شبکه ایجاد می گیرد ناشی می شود. این حالتهای گذرا سرشتی کاملا الکتریکی دارند و تنها در خطوط انتقال دیده می شوند. از نظر فیزیکی اختلال از این نوع منجر به یک موج الکترومغناطیسی می شود که با سرعتی نزدیک به سرعت نور در طول خطوط منتشر می شود و موجب افزایش دامنه امواج برگشتی در پایانه های خط می گردد که بعد از چند رفت و برگشت در طول خط در طی چند ثانیه به دلیل تلفات موجود در خطوط این امواج به صورتی تضعیف می شوند و پس از چند رفت و برگشت از بین می روند.
این حالتهای گذرا باعث صدمه رساندن به عایقهای ترانسها و ژنراتورهای سنکرون و عایق خطوط و همچنین موتورهای سنکرون می گردند که پس از صدمه رساندن به عایق ومقره ها باعث می گردند که اتصال کوتاهی یا حالت گذرا خطایی در آن نقطه بوجود بیاید. که در تست عایقی انواع مقاومت در مقابل اضافه ولتاژها و همچنین اتصال کوتاهها و صاعقه ها در آزمایشگاه فشار قوی این موارد مورد بررسی کافی قرار می گیرند که برای جلوگیری و یا حتی عدم بروز جنین حالت گذرایی منجر به طراحی مقره ها و یا حتی منجر به طراحی فاصله هوایی مناسب و طراحی و ساخت عایقهایی که قدرت تحمل ولتاژهای گذرا را داشته باشند و حتی در مواردی هم که بتوانیم صدمه زدن ولتاژهای گذرا به تجهیزات جلوگیری کنیم. برقگیرهایی را با توجه به امواج گذرای آن طراحی می کنیم. که برای محافظت از تجهیزاتی مثل ترانس و ژنراتور در کلیدهای قدرت آنها برقگیرهایی مناسب نصب می کنند تا بارهای الکتریکی گذرا از این طریق به زمین انتقال پیدا کند که همانطور که دیدیم این قسمت از حالتهای گذرا مبنایی برای انتخاب سطح عایق بندی و تجهیزات خط خواهد بود.
ب) حالتهای گذرای نیمه سریع «‌پدیده اتصال کوتاه »
تعداد زیادی اتصال کوتاه که در خطوط انتقال بدون حفاظ روی می دهند ناشی از شکست الکتریکی عایقها براثر موجهای تولید شده می باشند. و یا خرابی در مقره ها و عواملی مثل باران و برف و یخ زدگی مقره ها و همچنین برخورد اجسام خارجی با خطوط و سایر عوامل مکانیکی دیگر باعث چنین پدیده ای می گردد. بدین منظور است که در سیستم ما انواع و اقسام اتصال کوتاههای خطوط اتفاق می افتد که به بررسی انواع اتصال کوتاهها می پردازیم.
۱- اتصال کوتاه براثر برخورد سه فاز به یکدیگر بوجود می آید . اتصال سه فاز ممکن است مستقیما و با امپدانس صفرصورت گیرد و یا از طریق سه آمپدانس مساوی Zf بین هر فاز و نقطه صفر(زمین)‌بوقوع بپیوندد.
۲- اتصال کوتاه دوفاز به همدیگر: در این صورت باید دو وضعیت مورد بررسی قرار گیرد. در حالت اول دوفاز فقط به یکدیگر وصل می شوند. ودر حالت دوم دوفاز همزمان به زمین نیز متصل می گردند.
۳- اتصال کوتاه یک فاز به زمین :در حالتی است که فقط برای یک فاز خطا اتفاق بیافتد و دو فاز دیگر سالم هستند.
۴- از هم گسیختگی و یا پارگی هادیهای خط انتقال
اغلب اتصال کوتاهها در سیستم های قدرت بیش از ۷۵% از نوع اتصال کوتاه یک فاز به زمین می باشد که معمولا براثر شکست الکتریکی و ایجاد جرقه روی مقره ها پدید می آیند. احتمال وقوع اتصال کوتاه دوفاز نیز بیشتر از اتصال کوتاه متقارن می باشد. گرچه احتمال وقوع اتصال کوتاه متقارن بسیار کم ( حدود ۵%) می باشد لیکن بسیاری از محاسبات کلاسیک سیستم ها نظیر انتخاب کلیدهای قدرت بررسی پایداری گذرا و حفاظت از سیستم های قدرت برمبنای جریانهای اتصال کوتاه متقارن بنا شده اند.
ظرفیت انتقال قدرت یک خط انتقال براثر اتصال کوتاه متقارن به صفر می رسد در حالیکه در اتصال کوتاههای نامتقارن قسمتی از قدرت قبلی خط منتقل می گردد.
علاوه برکاهش ظرفیت انتقال قدرت ، جریانهای زیاد اتصال کوتاه می تواند به وسائل و تجهیزات سیستم آسیب برساند و لذا محل های اتصال کوتاه شده در اسرع وقت باید از سیستم قدرت جدا شوند.
بنابر این مطالعه سیستم قدرت در شرایط اتصال کوتاه برای حفاظت سیستم و تعیین مقادیر نامی کلیدهای قدرت در رله ها و وسایل حفاظتی و برق گیرها کاملا ضروری می باشد.
بسیاری از اتصال کوتاه ها موقتی بوده و بخودی خود برطرف می گردند. به همین منظور در عمل در بعضی نقاط سیستم از کلیدهای وصل مجدد استفاده می گردد. این کلیدها پس از وقوع اتصال کوتاه یک یا دوبار و یا بیشتر وصل می شوند تا از برطرف شدن اتصال کوتاه مطمئن شوند اگر پس از یک ، دو یا چند باروصل مجدد هنوز اتصال کوتاه برقرار باشد کلید به طور دائمی بازخواهند ماند. زمان کلی عمل این کلیدها ممکن است تا یک ثانیه نیز بطول انجامد.

شما نمی‌توانید موارد درون زباله‌دان را ویرایش کنید. مورد را به بیرون از زباله‌دان منتقل و سپس آن را ویرایش کنید.