برق آیینه است لامه از نمد

گر نماید آینه تـــــا چون بود

از هزاران من نمی‌گویم یکی

زآن که آکندست هر گوش از شکی

(مولوی، ۱۳۸۴: ۴۱۵)
اگر مولانا، عقل، آن هم عقل‌کمال‌طلب و خداجو را می‌پذیرد، انکار او بر فلسفه مسئله‌ای است که به هیچ وجه در آن فتوری راه نمی‌یابد و مولانا به هیچ وجه فلسفه را شایسته این نمی‌داند که اساس یک شهر آرمانی قرار گیرد.

۳-۴- اجتماع و جامعه آرمانی مثنوی معنوی

بخش دیگر اندیشه اجتماعی مولانا، مأخوذ از روابط اجتماعی موجود (وضع موجود) است این بخش از اندیشه اجتماعی مولانا، بایدها ونبایدهای واقع‏گرایانه جامعه است و مولانا آن‌ها را برای اصلاح و ضابطه‏‌مند ساختن روابط انسانی بیان داشته‌است. در ذیل به نمونه‏‌هایی از این‏گونه دیدگاه‏های مولانا، اشاره می‏شود.

اندیشه آرمان‌گرایانه مولوی در باب مسائل اجتماعی، آنگاه که معطوف به انسان «بما هو انسان» می‏شود، کمال‏گرا و ستایش‏گرا است. او انسان را مانند قرآن و عصای موسی و نفس عیسی، مجموعه‏ای از حقایق متعالی و رمز اندر رمز می‏داند؛ مرغ باغ ملکوتش می‏خواند که چند روزی در کنده و زنجیر تن گرفتار آمده است؛ اما آنگاه که انسان را در موجودیت اجتماعی‏اش مورد ارزیابی قرار می‌دهد، او را موجود مسخ شده‏ای می‏یابد که از فطرت و جبلّت قدسی و عرشی خود خارج شده و به صورت دیو و دد و گرگ آدمخوار، درآمده و جواب خوبی را با بدی می‌دهد.
اندیشه‌های اصلاحی مولانا در باب اجتماع و جامعه را، می‏توان، به دو بخش تقسیم کرد:

۴-۳-۱- نگرش‌های آرمانی

در قسمت نخست از اندیشه‌های آرمان‌گرایانه مولوی، با دیدگاه‏ها و نگرش‏‌هایی که جهت‏گیری آرمان ‏گرایانه دارد و انسان‏آرمانی و مدینه فاضله او را ترسیم می‏کند مواجه ایم؛ یعنی مدینه و جامعه‏ای که مولانا برای مصور ساختن آن‌ها از تعبیرات نمادینی همچون دریا، بالا، مطلع شمس، نیستان، باغ ملکوت و… کمک می‏گیرد.
این مدینه فاضله، جامعه‏ای ورای وضع موجود و حتی دارای طبیعتی است، ورای طبیعت موجود. جامعه مدنی مولانا جامعه‏ای است، اثیری که با نمونه ‏برداری از دنیای مثالی و با تکیه بر آیه کریمه«ان من شی‏ء الا عندنا خزاینه و ماننزله الا بقدر معلوم» (حجر: ۲۱)، باز پروری و بازآفرینی شده است.
در آرمان‌شهر مولانا، مواد و مصالح و عناصر طبیعت و جامعه، نه براساس واقعیات موجود، بلکه آن‌گونه که مولانا می‏خواسته است با هم ترکیب‏شده و مدینه فاضله مولانا را تشکیل داده است. انسان‏آرمانی مولانا نیز انسانی است آراسته به همه فضیلت‏ها و منزه از همه رذیلت‏ها. مولانا در نگاه آرمان ‏گرایانه، آنچه که می‏بیند، دیو و دد و همراهان سست عنصر است و آنچه که می‏خواهد، شیر خدا و رستم دستان. او این حقیقت تلخ را باور کرده‌است که انسان مورد جستجو و مورد آرزویش، یافت می‏نشود؛ زیرا دیگران نیز در طلبش روزان و شبان را در نوردیده و سرانجام دست از جستجو کشیده و جز غبار راه، دست‏آوردی نداشته‏اند، اما مولانا با این همه دست از طلب نمی‏دارد و چراغ دستان انسان پژوه وی، خاموش نمی‏گردد و کسانی که قطع امید کرده‌اند و انسان و جامعه آرمانی را دست نایافتنی می‌دانند، نهیب می‌زند:

دی شیخ با چراغ همی گشت گرد شهر

کز دیو و دد ملولم و انسانم آرزوست

گفتند یافت می نشود جسته‌ایم ما

گفت آنچه یافت می‏نشود، آنم آرزوست

(کلیات شمس، ۱۳۷۱: ۱۷۴)
انسان‏آرمانی مولانا با جارویی جاودانه و حیرت برانگیز، به امر دوست، دریا را غبار می‏روبد، سجده بی‏ساجد اقامه می‏کند، گردن به شمشیر دوست می‏سپارد تا از هر رگ بریده‏اش صد هزار چراغ بروید.
حلقه‏های اتصال جامعه‏ای که مولانا از آن سخن می‏گوید، چه جامعه‏آرمانی و چه جامعه واقع‏گرا، عشق و حکمت است. عشقی که از دل می‏جوشد و مرده را زنده، گریه را خنده و هشیار عافیت جوی را سرمست شوریده و مجنون را زنجیر بریده می‏کند و حکمتی که از سر می‏جوشد و ریشه در اندیشه دارد و ودیعه‏های الهی است که هر کس باید به قدر توان وجودی خود از آن برخوردار گردد، که«من لم یذق لم یدر».

طالب اویی نگردد طالبت

چون بمردی طالبت شد مطلبت

زنده‌ای کی مرده‌شو شوید ترا

طالبی کی مطلبت جوید ترا

شکل(۲-۳): فرایند مدیریت سرمایه فکری(دستگیر،۱۳۸۸: ۳۰)
اولین گام، شناسایی سرمایه های فکری بنگاه است. این مرحله، شامل اندازه گیری ارزش آن می باشد. همه سرمایه های فکری بطور خودکار برای یک بنگاه ارزشمند نیستند. این سرمایه ها زمانی ارزشمند هستند که به پیشبرد اهداف بنگاه کمک کنند. سرمایه فکری را می توان از طریق انجام مصاحبه، کارگاههای آموزشی یا از طریق نظرسنجی های اینترنتی شناسایی کرد. زمانی که سرمایه فکری شناسایی شد، می توان ارزش آن را سنجید. هنگام ارزشگذاری سرمایه فکری باید به خاطر داشته باشیم که ارزش سرمایه فکری به راهبرد بنگاه بستگی دارد و بطور پویا با سایر منابع در تعامل و به آنها وابسته است.

گام بعدی، ترسیم نقشه ارزش زایی است. این تمثال دیدنی، دو کارکرد اولیه دارد: ایجاد اطمینان از این که راهبرد با همه عوامل ارزش سرمایه فکری منسجم و پیوسته است، و ایجاد امکان ارتباط دهی آسان راهبرد و نقش و اهمیت سرمایه فکری در پیشبرد راهبرد.
بعد از شناسایی و ترسیم عوامل ارزش سرمایه فکری، بنگاه می تواند سنجش آنها را شروع کند. ابزار و فنون زیادی برای سنجش سرمایه فکری موجود است.
زمانی که سرمایه فکری اندازه گیری شد، می توان آن را مدیریت کرد. به کمک ارزشیابی های مربوط می توانیم سطوح فعلی عملکرد را بشناسیم، بفهمیم که آیا سرمایه فکری بهتر شده یا رو به زوال رفته است و پی ببریم چه فعالیت ها یا برنامه هایی بر عملکرد اثر داشته اند. از این اطلاعات می توان در تصمیم گیری، بررسی و آزمون راهبرد و مدیریت مخاطرات مرتبط با سرمایه فکری استفاده کرد.
گام نهایی، گزارشگری سرمایه فکری است. هدف گزارشگری سرمایه فکری، ارائه اطلاعاتی درباره سرمایه فکری یک سازمان به ذی نفعان آن است. گزارشگری سنتی نمی تواند ارزش سرمایه فکری را توصیف کند. راه های مختلفی برای توجه به محدودیت های گزارشگری مالی سنتی در افشای اطلاعات درباره سرمایه فکری ایجاد شده، اما هنوز نسبت به هیچ استانداردی توافق نشده است. در نتیجه، سازمانهای مختلف گزارشهای داوطلبانه ای را ارائه کرده و به مزایای واضح آن از قبیل بهبود شناخت ذی نفعان از راهبرد بنگاه و بهبود تصویر از بنگاه و شهرت آن، پی برده اند.
با بهره گرفتن از اندازه‌های به دست آمده، سازمان قادر خواهد بود که سرمایه فکری خود را مدیریت کند. بدون داشتن ارزیابیهای مربوط به سرمایه فکری:
- درک سطح عملکرد جاری،
- دانستن اینکه آیا سرمایه فکری در طول دوره، افزایش یافته یا بر عکس کاهش پیدا کرده است،
- درک هر فعالیت و عاملی که عملکرد سازمان را تحت تأثیر قرار می‌دهد،
غیر ممکن خواهد بود (دستگیر، ۱۳۸۸، ص۳۰).
۲-۲-۸ - اصول مدیریت سرمایه فکری
برای مدیریت سرمایه فکری، ۱۰ اصل وجود دارند:
شرکت ها مالک سرمایه انسانی و سرمایه مشتری نیستند. تنها با سازماندهی ماهیت مشترک این دارایی ها، یک شرکت می تواند آنها را مدیریت کند و از آنها سود ببرد.
برای ایجاد یک سرمایه انسانی قابل استفاده، شرکت ها باید کار تیمی و دیگر شکل های اجتماعی یادگیری را تقویت کنند.
سرمایه سازمانی از طریق مهارت ها و استعدادهایی خلق می شود که نایاب و البته ارزشمند هستند. شرکت ها باید بدانند افرادی که دارای این استعدادها هستند، ارزش سرمایه گذاری را دارند.
دارایی های ساختاری ساده ترین نوع برای مدیریت هستند اما این همان موضوعی است که مشتریان کمترین توجهی به آن دارند.
حرکت از یک دانش گذرا به سمت اطلاعاتی که مشتریان واقعا به آنها نیاز دارند، اهمیت فراوانی دارد.
اطلاعات و دانش می توانند جایگزین دارایی های گران قیمت و پرهزینه فیزیکی و مالی شوند.
کارایی دانش، کارایی بهره مندی استفاده از مشتریان است.
هر شرکتی باید صنعت خود را از نو تجزیه و تحلیل نماید تا به مهم ترین اطلاعات دست یابد.
بر جریان اطلاعات تمرکز کنید نه بر جریان مواد.
سرمایه های انسانی، مشتری و ساختاری در کنار هم کارایی دارند. سرمایه گذاری مجزا بر روی افراد، سیستم ها و مشتریان کافی نیست.
سازمانهایی که اطلاعات معناداری در مورد عملکرد سرمایه فکری خود در طول دوره مالی داشته باشند، می‌توانند از آن برای اطلاع پیدا کردن از تصمیم‌گیری‌ها، آزمون و بررسی استراتژیها و مدیریت ریسک‌های مربوط به سرمایه فکری استفاده کنند. ارزش واقعی ناشی از توانایی اکتساب و بکارگیری سرمایه فکری است. دارایی های دانشگر وجود دارند. شما نمی توانید دارایی های فکری را تعریف و مدیریت کنید مگر اینکه بدانید دقیقا می خواهید با آنها چه کنید(جامعی و صادقی،۱۳۹۱).
۲-۲-۹- دلایل اندازه گیری سرمایه فکری
موفقیت در دنیایی پیچیده، با رقابت روز افزون، تنها با برخورداری از دارایی های دانشی میسر نیست. بلکه شناسایی این دارایی ها نیز امری لازم است، اما کافی نیست. بلکه مهمترین و اثر بخش ترین کار این است که شرکت ها بتوانند علاوه بر شناسایی این دارایی ها، آنها را به خوبی مدیریت کنند. جهت مدیریت این دارایی ها، لازم است شرکت ها از وضعیت کنونی آنها مطلع شده و جهت رفع نقص و کمبود های آنان اقدامات لازمه را به عمل آورند. برای آگاهی از وضع کنونی دارایی های دانشی در شرکت ها، باید آنها را اندازه گیری کرد(زاهدی و لطفی زاده، ۱۳۸۸).
اگر چه متون مدیریتی، دیدگاه های فراوانی در باب فعالیت های مدیریت دانش^[۱۹] ایجاد می کنند، اما تنها تعداد کمی معیار اندازه گیری درباره دارایی های دانشی سازمان بطور مستند وجود دارد. با توجه به این امر که مدیریت عواملی که قابل اندازه گیری نیستند مشکل است، سازمان ها به چارچوبی جهت اندازه گیری دارایی های دانشی شان نیاز دارند (مار و اسپیوما^[۲۰]، ۲۰۰۴). رویکرد سنتی حسابداری اجازه و امکان تعریف دارایی های نامشهود جدید را نمی دهد، دارایی هایی مانند شایستگی کارکنان، ارتباطات مشتریان، سیستم های اداری، سیستم های پشتیبان تصمصم گیری و پایگاه های داده ها و مانند آنها. این دارایی های نا مشهود اهرم های جدید تولید ارزش در سازمان های دانشی هستند (پتی و گوتیره^[۲۱]، ۲۰۰۰).
با بررسی بیش از ۷۰۰ مقاله در زمینه اندازه‌گیری سرمایه فکری، مار و همکارانش (۲۰۰۳) نشان دادند که پنج هدف کلی برای اندازه‌گیری سرمایه فکری وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
اندازه گیری سرمایه فکری می تواند به تدوین استراتژی تجاری برای یک سازمان کمک کند.
سازمان با شناسایی و توسعه سرمایه فکری اش می تواند یک مزیت رقابتی را به دست آورد.
ایجاد شاخص های کلیدی عملکرد که به ارزیابی اجرای استراتژی کمک خواهد کرد.
استفاده از ارزیابی های غیر مالی سرمایه فکری می تواند به طرح های باز پرداخت و پاداش شرکت ارتباط داده شود.
ارتباط با سهامداران خارجی که دارایی های فکری شرکت ها را در اختیار دارند.
سه هدف اول از این مجموعه، به تصمیم‌گیری‌های داخلی مربوط می‌شوند و هدف از آنها حداکثر کردن عملکرد عملیاتی شرکتها، برای ایجاد درآمد از طریق حداقل هزینه و بهبود مستمر در روابط با مشتریان و تأمین‌کنندگان و سهم بازار است. مورد چهارم به ایجاد انگیزه‌های اجرایی مربوط می‌شود و هدف پنجم به ایجاد انگیزه برای سهامداران خارج از سازمان اشاره می‌کند. تحقیقات مختلف نشان داده‌اند که اندازه‌گیری سرمایه فکری، هم برای حاکمیت مؤثر داخلی و هم برای روابط موفق با افراد خارج از سازمان، ضروری و سودمند است. کاملاً واضح است که اگر هدف اولیه شرکتهای انتفاعی، مدیریت مؤثر و کارآمد جریانهای نقدی آتی باشد، پس برای آنها مدیریت محرکهای نهایی این جریانهای نقدی یعنی همان داراییهای نامشهود نیز ضروری است. زیرا شما آنچه را که نمی‌توانید اندازه‌گیری کنید، چطور می‌توانید مدیریت کنید؟
دنیل اندریسن^[۲۲] (۲۰۰۲) نیز اعتلای مدیریت داخلی، بهبود گزارشگری خارجی و انگیزه‌های قانونی و معاملاتی را از جمله دلایل اندازه‌گیری سرمایه فکری بر می‌شمرد.
در نهایت می توان گفت که دو مأموریت اصلی مدیریت دانش به شرح زیر است:
۱- تلاش مداوم در جهت گسترش و توسعه بهتر سیستم ها، برای ایجاد، ثبت و انتشار دانش درون سازمانها وجود دارد.
۲- آگاهی های رو به رشدی وجود دارد که دانش به طور قابل ملاحظه ای به ارزش تجارت می افزاید و در برخی موارد این دانش تقریباً نشان دهنده تمام شالوده ارزش است.
بدین جهت، ضروری است که مباحث سرمایه فکری با گرایش به سمت خلق معیارهای جدید که می تواند برای ضبط و گزارش ارزش ناشی از سرمایه فکری مورد استفاده قرار گیرد، همراه باشد. بنابراین وقت آن رسیده است که اندازه گیری سرمایه فکری و گنجاندن آن در گزارشات مالی حسابداری به طور چشمگیری مورد توجه سازمان ها قرار گیرد(زنجیر دار، ۱۳۸۷، ص ۱۱).
۲-۲-۱۰- روش های اندازه گیری سرمایه فکری
به طور کلی، دو روش اصلی برای تعیین ارزش یک شرکت بر اساس صورت های مالی شرکت (ترازنامه) یا بر مبنای ارزش بازار آن وجود دارد. امروزه، شکاف بین این دو ارزش بسیار زیاد شده و اغلب ارزش بازار بسیار بالاتر از ارزش دفتری شرکت هاست.
یکی از دلایل اصلی این شکاف، سرمایه فکری شرکت هاست که در صورت مالی شرکتی لحاظ نمی شود. به خاطر درک و تعیین ارزش پولی واقعی شرکت، ارزش سود و عوامل مرتبط مالی و سرمایه فکری باید برآورد گردد. در واقع، این ارزیابی باید دربرگیرنده سه جزء تجزیه و تحلیل استراتژیک، تجزیه و تحلیل صورت های مالی و پیش بینی توسعه آتی باشد. اساساً در سازمان های دانش محور، ارزش دفتری شاید فقط یک بخش کوچکی از ارزش واقعی آتی را ارائه نماید. این شرکت ها اغلب از دارایی های فیزیکی کمی برخوردار هستند. در حالی که، رقابت پذیری آن ها به طور قابل توجهی مبتنی بر سرمایه فکری شان است. بنابراین، ارزش این شرکت ها در بازار کمتر از واقع برآورد می گردد، مگر این که آن ها بتوانند ارزش واقعی شان را اثبات نمایند و حتی توانایی شان در انعکاس ارزش پولی سرمایه فکری می تواند به آنان در تأمین منابع مالی خارجی کمک نماید.
علاقه به مدیریت سرمایه فکری، باعث گسترش روش های مختلف ارزشیابی برای آن شده است. چندین گروه اصلی از روش های ارزشیابی سرمایه فکری وجود دارند که می‌توانند به منظور تعیین ارزش این داراییها به کار گرفته شوند. بعضی از این روشها، روشهایی هستند که صرفاً برای استفاده در خود شرکتها طراحی شده‌اند و یک روش جهانی و کلی نیستند، اما با این حال هنوز وجود دارند و مبنایی برای ایجاد روش های جدید هستند. از نظر ویلیام (۲۰۰۲) روش های مختلف را می‌توان در قالب چهار گروه اصلی قرار داد:

1. 1. روش های مستقیم سرمایه فکری^[۲۳]: عبارت‌اند از برآورد ارزش پولی داراییهای نامشهود یا سرمایه فکری، به وسیله شناسایی عناصر مختلف تشکیل دهنده آنها. طبق این روشها یک بار ارزش عناصر به صورت تک تک محاسبه می‌شود و سپس مجموع ارزش طبقات مختلف آنها بیانگر ارزش دارایی مربوطه است.

ویژگیهای این روشها عبارت‌اند از:
- چون براساس ارزشهای تاریخی هستند، پیشنهادهای بالقوه‌ای برای ایجاد تصویر جامعتری از سلامت مالی مؤسسات ارائه می‌کنند.
- این روشها جزئیات بیشتری را در اختیار تحلیلگران قرار می‌دهند و به آسانی در هر سطحی از سازمان قابل استفاده اند
- در این روشها، منابع سرمایه‌ای از پایین به بالا اندازه‌گیری می‌شوند و نسبت به روش های نرخ بازده داراییها و روش های بازار سرمایه‌گذاری، سریعتر و دقیقتر منابع را اندازه‌گیری می‌کنند.

1. 1. تعلّق مالکانه یا مبتنی بر تصرف قانونی

تعلّق مال به دیگری از عناصر اصلی جرم تخریب است، با این وجود قانون گذار در موادّ ۶۷۵،۶۷۶ ،۶۷۷، ۶۷۹ ،۶۸۴ قانون مجازات اسلامی صریحاً به این موضوع اشاره کرده است. در ضمن از طرفی باید رابطه مالکیت بین شخص و مال مورد تخریب احراز گردد حکم دیوان عالی کشور ناظر به این موضوع است^[۱۱۸] ( قطع درختان جنگلهای عمومی را مادام که بنحو خاصی در حیطه ملکیت اشخاص یا دولت در نیامده نمی توان مشمول مادّه ۶۷۷ قانون مجازات اسلامی دانست.)^[۱۱۹] و همچنین در همین رابطه اداره کلّ حقوقی وزارت دادگستری بیان داشته مراتع روستاها که جزء اموال عمومی و متعلّق به روستا است چنانچه از طرف اشخاص غیر ذینفع مورد تخریب بصورت چراندن قرار گیرد جرم و قابل تعقیب است^[۱۲۰].^[۱۲۱]
در میان اموالی که به کسی تعلّق ندارد علاوه بر مباحات و اموال مجهول المالک می توان به اشیا پیدا شده و حیوانات ضالّه و اموالی که مالک از آنها اعراض کرده است اشاره کرد. لقطه به معنای اعم عبارت است از مالی که از تصرّف صاحبش خارج شده و مفقود شده باشد و دیگری آن را بیابد و بدون آنکه قصد یافتن آن را داشته باشد.^[۱۲۲] اگر کسی نسبت به اموال لقطه و ضالّه مرتکب تخریب عمدی گردد قابل تعقیب کیفری است، زیرا برای تحقّق جرم تخریب گفتیم که کافی است که معلوم شود مال موضوع تخریب تعلّق به مخرب نداشته باشد و از طرف دیگر در تمام متون حقوق کیفری تعلّق مال به دیگری هم شرط است بنابراین اگر کسی فرشی را پیدا کند یا حیوان اهلی را بیابد و فرشی را پاره کند یا شاخ حیوان را عمداً بشکند چون اشیا پیدا شده دارای صاحب است مرتکب قابل تعقیب کیفری است. امّا اگر ثابت شود که صاحب حیوان از آن اعراض کرده است هر کس آن را پیدا کند می‌تواند تملک نماید. بنابراین جرم تخریب در مورد اموال لقطه و ضالّه قابل تحقّق است امّا در مورد اموالی که از آنها اعراض شده است و صاحبان آنها مالکیت خود را نسبت به آن سلب کرده اند تخریب مصداق ندارد.درست است که مال مورد اعراض تعلّق به مخرّب ندارد ولی در عین حال فاقد یک صاحب و مالک نامعیّن است.

تخریب اموال دولتی و وقف و مانند آن جرم محسوب است و قابل تعقیب کیفری است اگر چه مطابق بند ۶ از ماده ۱۹۸ قانون مجازات اسلامی، دولتی و موقوفه بودن مال آن را از سرقت حدّی خارج و در ردیف سرقت های تعزیری قرار می دهد. ^[۱۲۳]
در حقوق انگلستان بند ۲ مادّه ۱۰ قانون ۱۹۷۱ تصریح می نماید که اموال و دارایی باید متعلّق به هر شخص دیگری باشد که:
الف : مسئولیت حفاظت یا کنترل آن را داشته باشد.
ب : آن مال را به عنوان حق یا منفعت برای خود برداشته باشد.
ج : هزینه ای برای آن پرداخت نموده باشد.
این شرایط دقیقاً مشابه شرایط مندرج در مادّه ۵ قانون سرقت۱۹۶۸می باشد. با توجّه به موارد فوق، شخصی که خانه خود را می سوزاند در حالی که خانه وی رهن شده است. بی تردید متّهم به تحریق عمدی آن خانه است چرا که مرتهن، حق و منفعتی در آن خانه دارد. اموالی که متروکه هستند، مالکی ندارد، بنابراین نمی توانند سرقت شوند و طبیعتاً نیز نمی تواند موضوع اتهام خسارت کیفری قرار گیرند. ^[۱۲۴]

1. 1. مالکیت مشاعی یا مفروز

در یک تقسیم بندی که از اموال صورت گرفته است، مال به مال مفروز و مال مشاع تقسیم می شود و مال مفروز مالی است که شخص واحد مالک تمام آن باشد، مال مفروز ممکن است به صورت عینی یا دین یا منفعت باشد فقها در تعریف ملک مفروز گفته اند: ملکی است که بعد از اشاعه به صورت چند سهم جداگانه در آمده و بین شرکا تقسیم شده باشد، در مقابل ملک مفروز ملک مشاع استعمال می شود.^[۱۲۵]
ملک یا مال مشاع به مالی گفته می شود که شخص واحد مالک همه آن نباشد و هر جز فرضی از آن دو یا چند مالک داشته باشد. حالت اشتراک در هر چیزی را اشاعه می گویند و آن اجتماع حقوق چند نفر بر مال معیّن است خواه به صورت ارادی خواه به صورت قهری.
در تخریب مال مشاع اجزای مال، هم تعلّق به مرتکب دارد و هم تعلّق به غیر، تحقّق جرم بر مال مشاع و تعقیب مرتکب شریک المال از نظر کیفری جای بحث دارد زیرا مرتکب با علم به اینکه در ذرّات و اجزا مال مورد تخریب مالک است و تخریب مال خود در قانون مجازات ایران فاقد مسئولیت کیفری است با عمد و اراده آزاد و توجّه به فقدان عنصر قانونی مباردت به شکستن یا از بین بردن مال خود کرده است، از طرفی همین مرتکب می داند که شخص دیگری در ذرّات مال مورد تخریب شریک و دارای مالکیت است و با عمل خود لطمه‌ای به مال غیر وارد می آورد، پس با توجّه به این که قانون گذار تخریب (مال دیگری) را جرم میداند باید مسئول و قابل تعقیب باشد.
فقدان یک نصّ قانونی در این مورد سالهاست که بین علمای حقوق، دادگاهها و دیوان عالی کشور موجب مناقشه گردیده و آراء متفاوت و مختلف صادر گردیده، یکی از شعب دیوان عالی کشور^[۱۲۶] تخریب مال مشترک و مشاع را از طرف شریک المال جرم نمی‌داند.^[۱۲۷] آنچه که شعبه دیوان از ماده استنباط کرده است و ملاک حکم خود بر عدم جرم بودن تخریب در مال مشاعی قرار داده است جمله « در صورتی که مال خود او نباشد» در مادّه ۲۵۷ قانون کیفر عمومی است و تخریب مال مشاعی را از طرف شریک به نوعی مال خود او و تفسیر به نفع متّهم کرده است حکم دیگر شعبه دوم دیوان عالی کشور نیز مؤید این امر است^[۱۲۸]«تخریب مال مشترک از ناحیه شریک مشمول این ماده نیست و قید عبارت «در صورتیکه مال او نباشد » مؤیّد این امر است».^[۱۲۹]
یکی دیگر از حقوقدانان در مورد حکم دیوان عالی کشور در رأی شماره ۲۸۲۳-۳۰ مهر۱۳۲۹دیوان آورده است ( مادّه ۲۵۷ قانون کیفر راجع به تخریب مال غیر شامل موردی که مال تخریب شده مشترک بین تخریب کننده و دیگری باشد نیست و جمله مذکور در آن مادّه به این عبارت (در صورتیکه مال خود او نباشد) این معنی را می‌رساند چه مفروض این است که خراب کننده در تمام اجزاء مال مورد تخریب مشاع شریک است و با این حال صدق نمی نماید که مال او نیست.) ^[۱۳۰]
دیوان عالی کشور نیز در مورد تخریب دیوار مجاور میان دو نفر این چنین آورده شده است که، با این که دو خانه مجاور نسبت به هر یک از یک طرف محدود به دیوار بوده در نظرش بازپرس بموجب آن سند و در نتیجه معاینه که به عمل آمده معلوم گردید حدّ فاصل یک دیوار بیش نبوده و تصرّف احد شریکین در مال مشاع ولو به تخریب آن باشد تخریب ملک غیر را در آن صادق ندیده رأی شماره ۴۹۷-۲۳ آبان ۱۳۲۹دیوان عالی کشور.^[۱۳۱]
بالاخره پس از صدور آراء متفاوت در مورد جرم بودن یا جرم نبودن تخریب در اموال مشاعی در تاریخ ۲۱/۷/۱۳۵۵ رأی وحدت رویه هئیت عمومی دیوان عالی کشور، تخریب در اموال مشاعی را جرم دانسته مرتکب آن را قابل تعقیب کیفری می داند( به طوری که از اطلاق و عموم مادّه ۲۶۲ قانون کیفر عمومی مستفاد می گردد ارتکاب اعمال مذکور در آن مادّه در صورتی که مقرون به قصد اضرار یا جلب منافع غیر مجاز، با سونیت باشد قابل تعقیب و مجازات است، هر چند مالکیت اموال موضوع جرم مشمول مادّه مذکور بطور اشتراک و اشاعه باشد.) ^[۱۳۲]
در حقوق انگلستان نیز تعلّق مال به غیر شرط تحقّق جرم تخریب است. لیکن به موجب بخش دهم قانون تخریب کیفری مصوّب سال۱۹۷۱ مال متعلّق به کسی محسوب می‌گردد که آن را تحت تصرف و کنترل داشته و یا از هر حق یا نفع مالکانه دیگری بر آن برخوردار باشد در حقوق این کشور سرقت و تخریب مال مشترک از سوی شریک^[۱۳۳] و یا مال متعلّق به شرکت از سوی مدیر عامل آن^[۱۳۴] واجد جنبه کیفری دانسته شده است.^[۱۳۵]
د: اسناد و اوراق

1. 1. تعریف اسناد و اوراق

یکی دیگر از موضوعات جرم تخریب اسناد می باشد که با توجّه به اهمیّت آنها معمولاً مقنّن هنگام وضع قوانین مواد خاصّی را به آنها اختصاص می‌دهد. در قانون ثبت تعریفی برای اسناد نشده است و لذا برای تعریف آن به قانون مدنی مراجعه می‌نماییم. ماده ۱۲۸۴ قانون مدنی در تعریف سند می‌گوید:«سند عبارت است از هرنوشته ای که در مقام دعوی یا دفاع قابل استناد باشد».^[۱۳۶]
یکی از مؤلفان فرانسوی سند را به این گونه تعریف کرده است: « نوشته هایی که برای اثبات یک عمل حقوقی تنظیم می گردد سند نامیده می شود.^[۱۳۷]
خود اسناد به اعتبارات مختلف تقسیم می شوند که ما آنها را به اختصار ذکر می کنیم:

1. 1. اسناد عادی و رسمی

1. 1. اسناد تجاری و غیر تجاری

1. 1. اسناد دولتی و غیر دولتی.

1. 1. انواع اسناد و اوراق

اول- سند عادی و رسمی: قانون مدنی سند را بر دو نوع تقسیم نموده است: سند رسمی و سند عادی( ماده ۱۲۸۶ق.م)
الف: سند رسمی از نظر قانون ثبت:
ماده ۱۲۸۷ قانون مدنی سه نوع از اسناد را رسمی شناخته است :
اسنادی که در اداره ثبت اسناد و املاک ثبت شده است .
اسنادی که در دفاتر اسناد رسمی ثبت شده باشند.
اسنادی که در نزد سایر مأمورین رسمی تنظیم شده باشد، مانند شناسنامه‌ای که توسط مأمورین اداره ثبت احوال وفق مقرّرات صادر شده باشد، مشروط براینکه تنظیم کننده سند صلاحیت تنظیم آن را داشته باشد، و سند را بر طبق مقرّرات قانونی تنظیم کرده باشد.^[۱۳۸]
ب: مادّه ۱۲۸۹ قانون مدنی می گوید : ( غیر از اسناد مذکور در مادّه ۱۲۸۷ سایر اسناد عادّی است)
در مورد تخریب اسناد باید توجه داشت که، صرف پاره و دو نیمه کردن یک سند را همیشه نمی‌توان به منزله تلف کردن آن دانست بلکه باید (از بین بردن) بر آن صدق کند.^[۱۳۹]
دوم – اسناد تجاری و غیر تجاری
اسناد تجاری به معنای عام کلمه اسنادی است که معرّف طلب یا مالی بوده و به نحوی از انحاء در قلمرو تجارت مورد استفاده قرار می‌گیرد، مثل اسکناس، برات، سفته، چک و اوراق قرضه.^[۱۴۰] در قلمرو تجارت، اسناد دارای تنوع و کثرت بوده و لذا همه آنها دارای ارزش یکسانی نبوده و اعتبار بعضی از اسناد از بعضی دیگر بیشتر است.
اسناد تجاری به دو دسته تقسیم می شود:

1. اسناد تجاری به معنای اعم که بین تجار و غیر تجار در امر تجارت و بازرگانی بکار رفته که هر کدام آثار و خصوصیاتی دارند از جمله سهام شرکت ها، ضمانت نامه های بانکی، اسناد اعتباری.

بنابراین آنچه که در این پایان نامه به عنوان شهروند معرفی می گردد، ساکنان شهر هستند که دارای نقش اجتماعی و حقوق و تعهدات معینی بوده و در قبال فضای شهری تعلق خاطر داشته و در مسائل آن مشارکت دارند. و عوامل مورد انتظار شهروندان از محل سکونت یا به عبارت دیگر فضاهای شهری شناسایی گردد و آنچه که موجبات رضایتمندی آنان را فراهم می آورد بررسی و تقویت گردد.

فصــل سـوم :
روش شناسی تحقیق
۳-۱)مقدمه
نیاز به امنیت همواره از بنیادی ترین نیازهای انسانی در جامعه بشری به شمار می رود .مبحث امنیت از نظر روانشناسی به خصوص در بهداشت روانی و در آسیب شناسی روانی اهمیت بسیار دارد ،آرامش ،رشد ، شکوفایی انسان ، بروز همه استعدادهاو خلاقیت ها و نیل به همۀکمالات انسانی در سایه امنیت به دست می آید.باگسترش فضاهای شهری مدرن ابهام در فضاهای شهری افزایش می یابد .زنان به دلیل ابهام ایجاد شده از حضور در فضاهای شهری ترس دارند فضاهای نامناسب شهری ،فضاهای بی دفاع ، محلات ناامن ، شهرهایی با معماری صرفاً مردانه همه از عوامل تهدید کننده امنیت شهری واجتماعی هستند. امروزه امنیت از شاخصه های کیفی زندگی در شهرها است .آسیب های اجتماعی ازمهم ترین پیامدهای مختلف امنیت در شهر کرمانشاه به شمار می روند .از آنجاکه فضاهای شهری امروزی (کرمانشاه) ،مؤلفه ای برای وقوع نابهنجاری های شهری ودر نتیجه عدم وقوع امنیت در شهر می باشد .بررسی جنبه های کیفی و کمی امنیت وایمنی در هر یک از فضاها وعناصر کالیدی شهرکرمانشاه،بخصوص در فضاهایی با طراحی وکاربرد نامناسب ،بایستی بررسی شود .این موضوع در فرهنگ بومی و قومی منطقه کرمانشاه ریشه یابی می شودپس از بررسی تجارب جهانی ومطالعات میدانی ، راهکارهایی درجهت ارتقاء امنیت زنان از طریق برنامه ریزی کالبدی(کرمانشاه) پیشنهاد می گردد.
۳-۲)جامعه مورد مطالعه
۳-۲-۱)ویژگی طبیعی وموقعیت استان
استان کرمانشاه به سبب موقعیت جغرافیایی و قرار گرفتن در میان رشته کوه‌های زاگرس، از آب و هوای متنوعی برخوردار است؛ تاجایی که آن را استان چهار فصل می‌نامند. به طور کلی استان کرمانشاه را بر اساس دما، بارش و ناهمواری می‌توان به سه منطقه آب و هوایی تقسیم کرد.
الف) منطقه سردسیر: این نوع آب و هوا در مناطق مرتفع استان مشاهده می‌شود. بخش‌هایی از شهرستان‌های کنگاور، سنقر، پاوه، جوانرود و همچنین بخش‌هایی از ثلاث باباجانی از این نوع آب و هوا برخوردارند. تابستان‌های ملایم تا گرم و زمستان‌های سرد تا خیلی سرد، از مهم‌ترین ویژگی‌های این نوع آب و هوا می‌باشد. میانگین دمای تابستان و زمستان این منطقه به ترتیب ۲۶/۶ و ۳/۴ درجه سانتی‌گراد است و میانگین بارش ۸۳۵ میلی‌متر که بیشتر آن به صورت برف است.
ب) منطقه گرمسیر: اراضی پست واقع در غرب استان، شامل قصرشیرین، سومار، سرپل زهاب و گیلان غرب از مناطق گرمسیری استان به شمار می‌رود. ارتفاع کم و استقرار در مجاورت بیابان‌های خشک عراق از عوامل مؤثر در گرم بودن این منطقه است. از ویژگی‌های این آب و هوا، تابستان‌های بسیار گرم و زمستان‌های ملایم می‌باشد. میانگین دمای تابستان و زمستان این منطقه آب و هوایی به ترتیب ۳۲/۵ و ۱۱ درجه سانتی‌گراد است. این منطقه به طور میانگین ۳۸۵ میلی‌متر بارش دارد و برف به ندرت در این منطقه آب و هوایی مشاهده می‌شود.
ج) منطقه معتدل: مناطقی که در حدّفاصل دو منطقه گرمسیری غرب و سردسیری شرق و شمال استان قرار دارند، دارای زمستان‌های ملایم تا سرد و تابستان‌های گرم هستند. میانگین دمای تابستان و زمستان این منطقه به ترتیب ۲۶/۱ و ۴/۱ درجه سانتی‌گراد و میانگین بارش ۴۴۱ میلی‌متر است. بخش اعظم شهرستان‌های کرمانشاه، اسلام‌آباد، روانسر، صحنه، هرسین و بخشی از دالاهو در این منطقه آب و هوایی قرار گرفته‌اند.
ورود و عبور جریان مرطوب مدیترانه‌ای موجب اصلی بارش‌های استان کرمانشاه است.
نقشه ۳-۱ موقعیت استان کرمانشاه در کشور ایران
مأخذ :سازمان مدیریت وبرنامه ریزی استان کرمانشاه
۳-۲-۲)ویژگهای انسانی شهر کرمانشاه
کرمانشاه نهمین شهر پرجمعیت و یکی از کلان‌شهرهای ایران و مرکز استان کرمانشاه می‌باشد که دارای جمعیتی بالغ بر ۱۹۴۵۲۲۷ نفر و مساحت ۹۳٬۳۸۹٬۹۵۶ متر مربع است شهر کرمانشاه بزرگترین شهر کرد نشین و پرجمعیت‌ترین شهر، در منطقه مرکزی غرب ایران است.
کرمانشاه از شهرهای تاریخی و فرهنگی ایران به شمار می‌رود و پیدایش آن به قرن چهارم میلادی باز می‌گردد و از آن دوران تا حمله اعراب به ایران به عنوان دومین پایتخت ساسانیان مورد توجه حکومت بود. اوج شکوفایی کرمانشاه بعد از اسلام، در قرن یازدهم میلادی یعنی دوران سلجوقیان بودبا گذشت یازده قرن از حملهٔ اعراب به ایران، این شهر در دوران قاجار مجدداً شکل شهر نشینی خود را باز یافت و به‌دلیل قرارگرفتن در تقاطع دو محور شمال به جنوب و شرق به غرب و نیز همجواری با کشور عراق و واقع‌شدن بر سر راه شهرهای زیارتی کربلاو بغداداز اهمیت بسیاری برخوردار است. این شهر در جنبش مشروطیت سهمی به سزا داشت و در جنگ جهانی اول و دوم به تصرف قوای بیگانه در آمد و پس از پایان جنگ تخلیه شد. همچنین این شهر در جنگ ایران وعراق، خسارات زیادی دید
شهر کرمانشاه از شمال به کوه فرخشاد، از شمال غربی به کوه طاق بستان و از جنوب به سفید کوهختم می‌شود و یکی از شاهراه‌های ارتباطی شرق و غرب و قدیمی‌ترین راه عبور از ایران به میان رودان است.
شهر کرمانشاه دارای اقلیم معتدل کوهستانی است.در قرن چهارم میلادی شهر کرمانشاه که در آن دوران روستای خوش آب و هوایی بود به عنوان دومین اقامتگاه سلطنتی ساسانیان انتخاب شد ^۲در دوران ساسانیان باغ‌های بزرگی در این منطقه ساخته شد و تا مدت‌ها مکان تفریحی شاهان ساسانی بوده‌است.
کرمانشاه مرکز کشاورزی ایران است و بیشتر درآمد اقصادی این شهر نیز از این راه است.همچنین میزان صادرات مواد غذایی، مصالح ساختمانی و صنایع دستی کرمانشاه در ۳ ماه نخست سال ۱۳۸۸ در مجموع ۹٪ از صادرات کل کشور را شامل می‌شود.
۳-۳) روش شناسی تحقیق
باتوجه به اینکه در طراحی برنامه ای برای ایجادیک فضای امن برای زنان در کرمانشاه ، گام اول توسعه یک پایگاه اطلاعاتی که اجبارها وچالش هایی را که در مقابل زنان قرار دارند مشخص می کنند تا برروی عناصر مشخص شده تمرکز گردد(Brady,2005,66)
لذا رویکرد مطالعاتی دراین پژوهش(درشهر کرمانشاه) برمبنای استفاده از مشارکت مردمی و اعمال نظرات مستقیم بانوان در برنامه ریزی ارتقاء امنیت محدوده مطالعاتی می باشد. در تمام فرایند تحقیق ، ارزیابی ها براساس نتایج پرسشنامه های توزیع شده در محدوده مطالعات میدانی صورت گرفته است . محدوده منتخب برای مطالعه میدانی شامل فضاهای بسیار پرتردد از بخش مرکزی شهر کرمانشاه و محدوده ی مورد بررسی در این پروژه یعنی محدوده ی خیابان شورا و شریعتی تا خیابان آیت الله اشرفی در پاره شهر مرکزی ( پاره شهر ۳ ) قرار می گیرد.که دارای کاربری ها وفعالیت های متنوعی به جهت سنجش احساس امنیت زنان در مواجهه با آنها است تعداد۴۰۰پرسشنامه در ساعات مختلف روز و شب در بین زنان استفاده کننده از فضا توزیع شده است وهمچنین از طریق مصاحبه های عمیق نظرات جانبی آنان استخراج شده است .
در تنظیم پرسشنامه از طیف لیکرت ( ۵گزینه ای ) استفاده گردیده است وشاخص های مورد سنجش در قالب سئوالات منعکس شده اند .جهت برآورد حجم جامعه آماری با توجه به سنجش اولیه از تعداد بانوان استفاده کننده از فضا، پس از آزمون اولیه پرسشنامه مقدماتی ( تعداد نمونه ۵۰نمونه ) بین زنان توزیع گردید.حجم نمونه بدست ۳۸۱ می آید براساس فرمول کرکران( طالب ،۱۳۷۰،۶۷).
۳-۴) ابزار گردآوری اطلاعات
یکی از مراحل مهم تحقیق،گردآوری اطلاعات است که به لحاظ اهمیت آن گاهی به اشتباه روش های گردآوری اطلاعات را روش های تحقیق می نامند.دو روش عمده گردآوری اطلاعات عبارتند از :
۳-۵-۱)روش کتابخانه ای :
روش های کتابخانه ای در تمانی تحقیقات علمی مورد استفاده قرار می گیرد لکن در بعضی از آنها در بخشی ازفرآیند تحقیق از این روش استفاده می شود ودر برخی از آنها موضوع تحقیق از حیث روش ماهیتا״ کتابخانه ای بوده و از آغاز تا انتها متکی بر داده های کتابخانهای است.اسناد کتابخانه ای متشکل از کتابها،مقالات و مجلات،میکرو فیلم ،میکرو فیش،دیسک و اسناد صوتی-تصویری ،آمار نامه هاو…می باشد.ابزار روش کتابخانه ای: بسته به نوع سند و موضوع تحقیق ممکن است با بهره گرفتن از فیش ،جدول،نقشه یا کروکی و یا ترکیبی از همه آنها انجام پذیرد.(حافظ نیا،۱۳۸۵).
۳-۵-۲)روش میدانی :
روش های میدانی عبارتند از روش هایی که محقق برای گردآوری اطلاعات ناگزیر است به محیط بیرون برود و با مراجعه به افراد یا محیط و نیز برقراری ارتباط مستقیم با واحد تحلیل یا افراد اعم از انسان ،موسسات سکونتگاه ها،مورد هاو…اطلاعات مورد نظر را گرد آوری کند.در واقع باید ابزار سنجش خود را به محل ببرد و با بهره گرفتن از پرسشنامه،مصاحبه ،مشاهده ، آزمون و تصویر برداری آنها را تکمیل نماید.روش های متداول گردآوری اطلاعات میدانی عبارتند از : مصاحبه و پرسشنامه ، مشاهده ،آزمون ،تصویر برداری و ترکیبی.
۳-۵-۳)پرسشنامه :
در اغلب موارد تماس مستقیم با ازمودنی ها وقت و هزینه بالایی دارد و گاه غیرممکن است،در اینگونه موارد برای دستیابی به حقایق گذشته ،حال و پیش بینی شرایط آینده از پرسشنامه استفاده می کنند.در مقایسه با مصاحبه، پرسشنامه آسان تر و عملی تر است و به محقق امکان می دهد تا نمونه های بزرگتر را مطالعه و بررسی کند.پرسشنامه ها به ۲ صورت تنظیم می گردند :
۱)منظم یا بسته که سوالات و پاسخ ها قبلا تهیه گردیده است و هریک از پاسخ ها برای هر سوال به گونه ای تنظیم گشته است که ضمن منطقی بودن برای آن سوال،از پاسخ مربوط به سوال دیگر کاملا مجزا و مستقل باشد.
۲) آزاد یا باز :فقط سوالات در اختیار آزمودنی است و پاسخی از طرف محقق ارائه نمی گردد.این آزادی عمل پاسخگو غالبا موجب عدم ذکر مطالب مهم و مورد توجه محقق از طرف پاسخگو می گردد.
باتوجه به اینکه این پایان نامه باتحلیل فاکتورهای مطرح شده در ادبیات نظری آغاز میگردد و در مرحله بعد جهت سنجش اعتبار یافته های حاصل از منابع کتابخانه ای، به تکنیک های مطالعات میدانی روی می آوریم بنابراین روش مورد استفاده در این تحقیق روش ترکیبی از (منابع کتابخانه ای ومطالعات میدانی) می باشد .
۳-۵) جامعه آماری وحجم نمونه و روش نمونه گیری
گروه نمونه مجموعه کوچکی از جامعه آماری است مشتمل بر برخی اعضاء که از جامعه آماری انتخاب شده‌اند. به عبارت دیگر تعدادی از اعضای جامعه آماری (اما نه همه) که گروه نمونه را تشکیل می‌دهند. گروه نمونه یک مجموعه فرعی از جامعه آماری است که با مطالعه آن محقق قادر است نتیجه را به کل جامعه آماری تعمیم دهد.
در تنظیم پرسشنامه از طیف لیکرت ( ۵گزینه ای ) استفاده گردیده است وشاخص های مورد سنجش در قالب سئوالات منعکس شده اند .جهت برآورد حجم جامعه آماری با توجه به سنجش اولیه از تعداد بانوان استفاده کننده از فضا، پس از آزمون اولیه پرسشنامه مقدماتی ( تعداد نمونه ۵۰نمونه ) بین زنان توزیع گردید.حجم نمونه بدست ۳۸۱ می آید براساس فرمول کرکران( طالب ،۱۳۷۰،۶۷).
نقشه ۳-۲ موقعیت جغرافیایی محدوده(تفکیک شده) مورد مطالعه
مأخذ: سازمان مدیریت وبرنامه ریزی استان
۳-۶) شیوه گردآوری اطلاعات
درطول فرایند تحقیق ارزیابی ها براسای توزیع پرسشنامه در محدوده مطالعات بصورت میدانی صورت می گیرد .
سوالات گزینه های A,B,C این پرسشنامه به صورت بسته پاسخ پنج گزینه‌ای (خیلی کم، کم ، متوسط ، زیاد ،‌خیلی زیاد) و بر اساس طیف لیکرت می‌باشد.
جدول ۳-۲ : امتیاز گزینه‌های مختلف در روش پنج گزینه‌ای

رابطه نهایی به صورت زیر خواهد بود:

از رابطه بدست آمده می‌توان جهت محاسبه تلاطم ناشی از شرایط عدم اطمینان در بازار سهام در الگو استفاده نمود. برای داده های روزانه مقدار  برابر با ۹۴ درصد در نظر گرفته می‌شود.^[۲۰۲]

در برآورد تجربی به طور دقیق برای بازار حافظه ای^[۲۰۳](M ) در بازه  ، حدود پنج سال و دو ماه در نظر گرفته شده است. با بهره گرفتن از رابطه استخراج شده و بر اساس داده های واقعی بازار سهام ایران برای دوره مورد مطالعه، میانگین مقدار تلاطم برای کل دوره مورد مطالعه برابر با ۹.۸۱E-6 محاسبه شده است. میزان تلاطم در کل دوره در شکل ۱۸ نشان داده شده است.

ماخذ: محاسبات و یافته های محقق
شکل۱۸-میزان تلاطم
همان‌طور که از شکل ۱۸ میزان تلاطم در طول دوره مشاهده می‌شود، وقوع چند نوسان شدید باعث شده است که سایر مقادیر تلاطم ها در دوره مورد بررسی روی شکل نشان داده نشوند. در شکل ۱۹سایر تلاطم ها(با خارج کردن چند تلاطم بیش از ۰۴/۰) قابل مشاهده خواهد بود.

ماخذ: محاسبات و یافته های محقق
شکل۱۹-میزان تلاطم
با مروری بر تاریخچه تحولات شاخص قیمت در بازار سهام در دوره مورد بررسی در دهه هشتاد، می توان درک بهتری از میزان تلاطم های بدست آمده پیدا کرد. از سال ۱۳۸۰ تا انتهای ۱۳۸۱، شاخص قیمت بورس تهران روند صعودی نسبتا همواری را تجربه می کند. از ابتدای سال ۱۳۸۲ با افزایش شدید شاخص قیمت تا مرداد ۱۳۸۳، شاخص کل قیمت بازار سهام به اوج خود می رسد. این افزایش، در زمستان ۱۳۸۳ متوقف و پس از آن شاخص قیمت بورس روند نزولی سریعی را در پیش می گیرد. دوره به آرامش رسیدن بازار حدود یک سال تا زمستان ۱۳۸۴به طول می انجامد. این روند تقریبا با ثبات تا پایان سال ۱۳۸۶ ادامه پیدا می کند. اما از ابتدای سال ۱۳۸۷ افزایش شاخص قیمت در بازار مشاهده می شود؛ بطوریکه شاخص قیمت از حدود ۱۰۰۰۰ واحد در ابتدای سال به بیش از ۱۲۰۰۰ واحد تا نیمه شهریور افزایش پیدا می کند. از نیمه شهریور فرایند نزولی شاخص قیمت بازار آغاز شده و این فرایند نزولی تا پایان سال ۱۳۸۷ تداوم یافته است. از ابتدای سال ۱۳۸۸ شاخص کل قیمت در بازار سهام روند صعودی به خود می گیرد و این روند صعودی در سال ۱۳۸۹ نیز ادامه پیدا می کند. این تحولات در دهه هشتاد در بازار سهام ایران ( در شکل۲۰نشان داده شده است)، به وضوح نمودار تلاطم بازار را مورد تایید قرار می دهد. پس از محاسبه میزان تلاطم به عنوان یکی از پارامترهای اثر گذار بر روی قیمت اولیه، در ادامه به محاسبه مقدار قیمت اولیه پرداخته خواهد شد.
ماخذ: محاسبات و یافته های محقق
شکل۲۰- شاخص کل قیمت در بازار سهام ایران
۴-۴-۲- محاسبه مقدار اولیه و تولید کننده اعداد تصادفی
در این بخش مقدار قیمت اولیه محاسبه خواهد شد. محاسبه این مقدار در باز تولید تصادفی مسیر شاخص قیمت مورد اهمیت می باشد. رابطه نهایی محاسبه قیمت اولیه بر اساس الگوی ارائه شده در فصل سوم، به صورت رابطه زیر بدست آمده است.

به طوریکه:

پارامتر  شامل پارامتر ریسک گریزی و میزان تلاطم ناشی از عدم اطمینان می‌باشد. به عبارت بهتر مقدار اولیه، تحت تأثیر میزان ریسک گریزی و مقدار تلاطم بازار قرار دارد. لذا با برنامه نویسی در نرم افزار متلب مقدار اولیه تقریبا معادل با واحد محاسبه شده است.
در این مرحله بایست یک تولید کننده اعداد تصادفی براونی را معرفی کرد. جهت برآورد مقادیر براونی(  ) می‌بایست از تولید کننده ای استفاده شود که علاوه بر حفظ خواص یک حرکت براونی در بلند مدت، به مقدار اولیه قیمت حساسیت پذیر و مجددا قابل تولید باشد. در این تحقیق روش تولید کننده اعداد پیوسته تصادفی براونی به نام حرکت براونی جزئی^[۲۰۴] استفاده شده است. این روش توسط میر و سلن^[۲۰۵] معرفی و توسط آبری و سلن به کار برده شده است.^[۲۰۶] تولید کننده حرکت براونی از یک فرایند گوسی پیوسته^[۲۰۷] وابسته به پارامتر  تبعیت می‌کند. بطوری که  نشان‌دهنده وابستگی بلند مدت و  نشان‌دهنده وابستگی کوتاه مدت می‌باشد. این تولید کننده تصادفی با بهره گیری از تکنیک موجک^[۲۰۸] برای دوره مورد نظر، شروع به تولید داده تصادفی می‌کند. شکلی که در ادامه نشان داده شده است نشانگر مقادیر شبیه سازی شده حرکت براونی با توجه به مقدار اولیه قیمت و در نظر گرفتن تجربی  ، می‌باشد.

ماخذ: محاسبات و یافته های محقق
شکل۲۱-تولید مقادیر تصادفی براونی
۴-۴-۳-آزمون باز تولید مسیر بلند مدت شاخص قیمت
برای آزمون باز تولید مسیر قیمت بر اساس مطالب ارائه شده در فصل سوم، از رابطه بلک-شولز معادل با رابطه زیر استفاده خواهد شد.

به طوریکه،  برابر با بازده مورد انتظار و  انحراف معیار تغییر نسبی در قیمت سهام و  نیز نشان‌دهنده حرکت براونی می‌باشند. در نهایت رابطه فوق می‌تواند تبدیل به رابطه زیر گردد که برای آزمون باز تولید قیمت بکار گرفته خواهد شد.

حال با محاسبه مقادیر براونی و محاسبه میانگین نرخ بازدهی روزانه معادل با ۰۰۰۵۸/۰، انحراف معیار این نرخ معادل ۰۰۷۷۶/۰، قیمت اولیه واحد و تلاطم معادل۰۰۰۰۰۹۸۱/۰، می‌توان اقدام به باز تولید مسیر قیمت کرد. مسیر باز تولید شده در چارچوب این الگو در شکل ۲۲ نشان داده شده است.

ماخذ: محاسبات و یافته های محقق
شکل۲۲- باز تولید شبه تصادفی مسیر شاخص کل قیمت
با مقایسه مسیر بازتولید شده شاخص کل قیمت سهام و مسیر واقعی حرکت این شاخص در بازار سهام ایران در شکل ۲۳ به طور شهودی قابل مشاهده است که تا حدود زیادی این الگو توانسته است روند بلند مدت رفتار شاخص قیمت بازار تولید نماید(مقیاس ها با یکدیگر متفاوت است). مواردی که با دایره مشخص شده است، نشان دهنده عدم تبعیت رفتار شاخص بازتولید شده از مسیر واقعی شاخص قیمت می باشد.
ماخذ: محاسبات و یافته های محقق
شکل۲۳- نمودار سمت راست مسیر واقعی و سمت چپ بازتولید مسیر شاخص قیمت
۴-۴-۴-بررسی تأثیر پارامتر ریسک گریزی
در این بخش میزان حساسیت مسیر باز تولید شده قیمت را نسبت به تغییر پارامتر ریسک گریزی به طور شهودی نشان داده می شود. معیار ریسک گریزی در رابطه قیمت اولیه ظاهر شده و در کنار پارامتر تلاطم به صورت ضریب قرار دارد. از لحاظ ریاضی در نرم افزار متلب می توان مقادیری را برای ریسک گریزی تعیین کرد تا به طور شهودی تاثیر تغییر ریسک گریزی را بر مسیر بازتولید قیمت مشاهده کرد. اگر میزان ریسک گریزی افزایش یابد باعث انتقال مسیر قیمت به سمت پایین خواهد شد. این تأثیر در شکل شماره ۲۴ نشان داده شده است.

ماخذ: محاسبات و یافته های محقق
شکل۲۴-بررسی تأثیر پارامتر ریسک گریزی
در ادامه در فصل پنجم سعی خواهد شد با جمع بندی از مراحل مختلف کار و انجام نتیجه گیری، پیشنهاداتی نیز ارائه گردد.
فصل پنجم
۵-نتیجه گیری و پیشنهادات
۵-۱-مقدمه
در عرصه شناخت مسائل اقتصادی در ایران با بهره گرفتن از نگرش بین رشته ای می‌بایست از تجربیات بین‌المللی در عرصه نظریه پردازی کمال استفاده را نمود. به عبارتی در چارچوب یک تفکر سیستمی با بهره گرفتن از دیسیپلین‌های علمی مختلف در عرصه علوم بین رشته ای و ایجاد درک واحدی از مشکلات پیش روی اقتصاد و شناسایی ضعف‌ها و محدودیت‌های روش‌های سنتی در حل مسائل پیش رو، به تمرین و آزمایش های مکرر همت گمارد.
آنچه در فصول مختلف از پیش رو گذشت عملا بررسی رفتار شاخص قیمت بازار سهام در ایران بود که بر اساس چارچوب نظری اقتصاد فیزیک تنظیم شده بود. در مورد بازار سرمایه ایران باید عنوان کرد که این بازار طی سال‌های اخیر رشد قابل توجهی را از خود نشان داده است. به طور کلی توسعه بازار سرمایه در ایران می‌تواند زمینه برای تأمین مالی پروژه‌های سرمایه‌گذاری، گسترش تولید و رشد اقتصادی را با هدایت سرمایه‌ به بخش‌های تولیدی، ایجاد نماید. اما با توجه به چالش‌های پیش روی بازار سرمایه ایران، در مجموع موجب شده است، بازار بورس اوراق بهادار که می‌تواند با ایجاد شرایط رقابتی کارآیی اقتصادی داشته باشد به ساختار غیر رقابتی با کارآیی پایین تبدیل شود. بنابراین، با این رویکرد مطالعه حاضر می کوشد تا با نگاهی متفاوت زمینه لازم را برای بررسی مجدد و اساسی برخی مسائل پیش روی این بازار از دید علوم بین رشته ای برای کارشناسان امر فراهم آورد.
این رساله شامل پنج فصل می‌باشد. فصل اول کلیات می‌باشد که توضیحات لازم مبنی بر اهمیت، هدف و مسائل پیش روی تحقیق آورده شده است. آنچه که در فصل دوم گردآوری شده است شامل مجموعه ای منتخب از مطالعاتی است که در خارج و داخل کشور بر روی رفتار شاخص قیمت سهام در چارچوب سؤالات تحقیق انجام شده است. در این راستا با توجه به مطالعات فراوانی که در این زمینه انجام شده است می‌توان به روش‌های مختلف بررسی رفتار شاخص قیمت سهام بسته به ساختارهای گوناگون اقتصادی و نیز نظر محققین اشاره کرد. در فصل سوم نیز مبانی نظری و شیوه برآورد تجربی مورد بررسی قرار گرفته است. مبانی نظری مورد نیاز در این تحقیق با توجه به سؤالات تحقیق به سه بخش تقسیم بندی شده است. در ابتدا مبانی نظری مربوط به بررسی رفتار تصادفی شاخص بازار سهام ارائه شده سپس مباحث مربوط به برآورد تابع توزیع کستینگ و تکنیک‌های مورد نیاز برای برآورد تجربی طرح گردیده و در نهایت چارچوبی اقتصادی برای آزمون باز تولید رفتار شاخص قیمت سهام در ایران ارائه شده است.در فصل چهارم این رساله در ابتدا به بررسی شاخص‌های قیمت بازار و خصوصیات آماری آن‌ها و همچنین بررسی روند تصادفی در بازار از طریق تکنیک‌های مورد استفاده در فیزیک آماری پرداخته شده است. در بخش دوم با بهره گرفتن از روش‌های هودریک پرسکات، بیزین و زنجیره مارکوف مونت‌کارلو، تابع توزیع کستینگ برآورد گردیده است. در بخش سوم به آزمون تجربی‌ الگوی اقتصادی ارائه شده در فصل سوم ‌و توانایی قدرت باز تولید رفتار شاخص قیمت سهام در ایران پرداخته شده است. در ادامه به بررسی دستاورد اقتصادی نتایج تجربی پرداخته خواهد شد.
۵-۲-نتایج و پیشنهادات
در قسمت اول برآورد تجربی در مطالعه حاضر با بهره گرفتن از تئوری سبد دارایی تصادفی در چارچوب آنالیز حرکت براونی به بررسی و تجزیه و تحلیل طیفی و فرم توزیعی شاخص‌های کل، مالی، صنعت و نیز ۵۰ شرکت برتر پرداخته است. نتایج تحقیق نشان از وجود رفتار تصادفی شاخص‌های بازار سهام در بازاری با ویژگی کارایی ضعیف می‌باشد. در ادامه تحقیق ویژگی‌های توزیع شاخص‌ها مورد بررسی قرار گرفت. از آنجا که وجود یک رفتار گوسی نشان دهنده این نکته مهم است که وقوع اتفاقات افراطی در بازار بعید به نظر می‌رسد، اما آنچه که در بازارهای مالی به طور مکرراً اتفاق می‌افتد وقوع اتفاقات افراطی است که در زمان بررسی ریسک نباید نادیده گرفته شود. بر اساس نتایج مطالعه حاضر توزیع‌های تمامی شاخص‌های مورد مطالعه این تحقیق در دوره مورد بررسی بازار دارای دنباله پهن می‌باشند. به این معنی که احتمال وقوع یک نوسان بزرگ به طور حدی کوچک نیست. به عبارت دیگر توزیع واقعی شاخص‌هایی که نسبت به توزیع نرمال دارای دنباله های بزرگ‌تری می‌باشد بیانگر این نکته می‌باشند که تغییرات بسیار بزرگ و کوچک نسبت به آنچه در توزیع نرمال با واریانس مشابه پیش بینی می‌شود، بیشتر مشاهده خواهد شد. لذا مطالعه حاضر بر اساس دوره مورد بررسی، احتمال وقوع شرایط خاص از جمله رشد حباب گونه و نیز افت شدید قیمت‌ها و ایجاد بحران در بازار سهام ایران را دور از انتظار نمی‌بیند.
در قسمت دوم برآورد تجربی، به برآورد تابع توزیع کستینگ و بررسی نتایج حاصل از آن پرداخته شده است. نتایج برآورد در دوره مورد بررسی حاکی از این است که تابع توزیع کستینگ در نمونه های مختلف به صورت آبشاری و چوله به راست برآورد گردیده است. با توجه به ضریب کشیدگی بدست آمده در این تابع وجود دنباله پهن در تابع توزیع کستینگ مورد تایید قرار گرفته است. در واقع وجود دنباله پهن و آبشاری در تابع توزیع کستینگ حاکی از وقوع مکرر اتفاقات غیر منتظره در بازار سهام ایران می‌باشد. لذا در این بازار هیچ گاه نباید احتمال وقوع یک شوک سیستماتیک یا غیر سیستماتیک را در بازار نادیده گرفت. از طرف دیگر نتایج تحقیق در بازار سهام ایران نشان از تایید وجود ثبات مجانبی در توزیع کستینگ می‌دهد. به عبارتی فرضیه کستینگ مبنی بر میل تابع توزیع کستینگ به سمت تابع توزیع نرمال، مورد تایید قرار گرفته است. می‌توان استنباط کرد که هرچه پارامتر لاندا از صفر بزرگ‌تر گردد سرمایه گذاران در بازار با ریسک‌های بزرگ‌تری نسبت به حالت نرمال مواجه خواهند بود. لذا اگر شرایط به گونه ای پیاده شود که ریسک‌های سیستمی و غیر سیستمی دارای کمترین اثر و یا کاهش یابند، امکان حرکت به سمت ثبات در توزیع به صورت مجانبی وجود دارد. اما آنچه می‌بایست به طور واقع‌بینانه به آن توجه شود، وجود فاصله تقریباً زیاد شرایط واقعی با ایده آل می‌باشد. اما آنچه مسلم است با برنامه ریزی هدفمند و استفاده از متخصصین علوم مختلف و بهره گیری از دانش بین رشته ای، رویای رسیدن به شرایط ایده آل ممکن پذیر تر خواهد بود.