رهنورد و محمدی (۱۳۸۸)

در فصل سوم سعی خواهیم کرد بر مبنای مبانی نظری بررسی شده در این فصل نخست روش شناسی مناسب برای پژوهش انتخاب کرده و بر همین اساس چارچوب عوامل اساسی موفقیت مدیریت دانش در سازمان‌های دانش محور که هدف نهایی این تحقیق می‌باشد را تدوین کنیم. بدین منظور در فصل سوم سعی خواهد شد تا بر اساس فهرست تهیه شده از عوامل حیاتی موفقیت مدیریت دانش در سازمان‌های دانش محور که در جدول ۲-۵ ارائه گردید و پژوهش‌های صورت گرفته قبلی در این زمینه که در این فصل ارائه شد و همچنین اخذ نظر چند تن از خبرگان حوزه مورد مطالعه، عوامل حیاتی موفقیت مدیریت دانش در سازمان‌های دانش محور را احصا نماییم.

فصل سوم

روش شناسی تحقیق

۳-روش شناسی تحقیق

۳-۱- مقدمه

در فصل قبل سعی بر آن بود تا مرور کاملی بر مباحث مرتبط با موضوع پژوهش صورت گیرد. هدف از انجام این تحقیق شناسایی و استخراج عوامل و شاخص‏های موثر بر موفقیت مدیریت دانش در سازمان‏های دانش محور، اولویت‏بندی مناسب عوامل حیاتی، ارائه و توسعه یک چارچوب جامع از مدیریت دانش بر مبنای این عوامل حیاتی موفقیت مدیریت دانش در سازمان‏های دانش محور و سنجش آمادگی مدیریت دانش در سازمان مورد مطالعه (ستاد ویژه توسعه فناوری نانو) از طریق مدل توسعه یافته موفقیت مدیریت دانش مبتنی بر این عوامل و شاخص‏ها است.
با تحقق هدف تحقیق، می‏توان تعیین کرد: وضعیت جاری سازمان مورد مطالعه بر اساس عوامل و شاخص‏های مورد نظر تحقیق چگونه است؟ نقاط قوت و ضعف سازمان نسبت به حالت ایده‏آل و مطلوب در هر عامل و شاخص چیست؟ همچنین شاخص‏های نیازمند بهبود شناسایی شده و پیشنهادی در خصوص اولویت‏بندی مناسب شاخص‎‏ها و عوامل برای بهبود وضعیت عوامل و شاخص‏ها در سازمان ارائه می‏دهد. در این پژوهش سعی خواهیم کرد با بهره گرفتن از ادبیات موضوع ارائه شده در فصل دوم به تمامی اهداف تحقیق دست یابیم.

۳-۲- روش تحقیق

از اصطلاح روش تحقیق معانی خاص و متمایزی در متون علمی استنباط می‌شود که یکی از تعاریف جامع به صورت زیر می‌باشد: روش تحقیق مجموعه‌های از قواعد، ابزار و راه‌های معتبر (قابل اطمینان) و نظام یافته برای بررسی واقعیت‌ها، کشف مجهولات و دست‌یابی به راه حل مشکلات است (خاکی, ۱۳۸۲) .
به طور کلی روش‏های پژوهش در رویکرد علمی دکارت را می‌توان با توجه به دو ملاک تقسیم بندی کرد (خسروانی دهکردی، ۱۳۸۷) :
الف) هدف پژوهش
ب ) روش و ابزار گردآوری داده‌ها
الف (هدف پژوهش
هرگونه کار نظام مندی که با بهره گرفتن از آگاهی‌های حاصل از پژوهش‌های یا تجربه عملی در جهت تولید مواد، فرآورده‌ها یا تمهیدات جدید، ابداع یا استقرار فرایندها، نظام‌ها و یا خدمات جدید انجام می‌شود و در آنچه قبلاً تولید شده است یا معمول است اصلاحات اساسی به عمل آورد، در طبقه بندی تحقیقات توسعه‌ای قرار می‌گیرد (خسروانی دهکردی, ۱۳۸۷). همچنین هر تحقیق کاربردی، تلاشی سیستماتیک و روشمند به منظور دست یافتن به پاسخ یک پرسش یا راه حلی برای یک مسئله است (خاکی، ۱۳۸۲)، که بر این اساس تحقیقات صورت گرفته را بر اساس هدف از انجام تحقیق می‌توان طبقه بندی نمود. این تحقیق بر مبنای هدف جزء تحقیقات توسعه‌ای- کاربردی می‌باشد.
ب ) روش و ابزار گردآوری داده‌ها
به منظور دست‌یابی به نتایج مورد نظر و انجام شایسته روش تحقیق از روش‌های زیر بهره گرفته شد :
۱ . مطالعات کتابخانه‌ای: جهت تدوین مبانی، تعاریف و مفاهیم نظری از منابع کتابخانه‌ای استفاده شد که مهم‌ترین و مفیدترین منبع موتورهای جستجو در اینترنت، بانک‌ها و منابع اطلاعاتی و کتابخانه‌های دانشگاه‌های کشور بوده است.
۲٫ تحقیقات میدانی: به منظور جمع آوری اطلاعات مورد نظر، از پرسش نامه استفاده شده است. شاخص ها و عوامل مورد سنجش در تحقیق، پیش از آنکه در قالب پرسش نامه به نظرسنجی گذاشته شود، در معرض قضاوت چند تن از خبرگان و کارشناسان در دانشگاه‌ها و سازمان مورد مطالعه با موضوع تحقیق قرار گرفت و در نهایت از پرسش نامه مورد توافق به عنوان ابزار جمع آوری داده‌ها استفاده شد.
پرسشنامه خبرگان شامل دو قسمت می‌باشد. در قسمت اول، ابتدا میزان اهمیت هر یک از عوامل موفقیت مدیریت دانش در سازمان‌های دانش محور بر اساس طیف لیکرت پنج گزینه‌ای سنجیده خواهد شد. در قسمت دوم پرسشنامه، توانایی سنجش هر یک از شاخص‌ها نسبت به عامل موفقیت مورد نظر سنجیده خواهد شد تا اعتبار پرسشنامه و شاخص‌های تحقیق تایید گردند.
با توجه به اینکه در این پژوهش از داده‌ها جهت توصیف و تصمیم گیری درباره شرایط موجود استفاده می‌کنیم، از نقطه نظر گردآوری داده‌ها، این پژوهش از نوع توصیفی است.

۳-۳-جامعه آماری و تعداد نمونه

یک جامعه آماری عبارت است از گروهی از افراد که یک یا چند صفت مشترک را دارا باشند و این صفت یا صفات مشترک مورد توجه محقق باشد. یک جامعه ممکن است همه افراد یک نوع خاص و یا عده محدودتری از همان گروه را شامل شود (خسروانی دهکردی، ۱۳۸۷) .
در این پژوهش دو جامعه آماری مورد رجوع خواهند بود:
جامعه آماری اول : عبارت است از خبرگان دانشگاهی ایران و سایر کشورها که از آن‌ها در اعتبار سنجی چارچوب استفاده موثر خواهد شد. در مورد این جامعه روش نمونه گیری ما گروه گوله برفی خواهد بود.
جامعه آماری دوم : در مطالعه‏ موردی برای سنجش آمادگی مدیریت دانش بر اساس چارچوب توسعه یافته مدیریت دانش مبتنی بر عوامل حیاتی موفقیت دانش خبرگان شامل مدیران و کارشناسان ارشد ستاد ویژه توسعه فناوری نانو می‌باشند.

۳-۴-روش تجزیه و تحلیل داده‏ها

همان‌طور که قبلاً اشاره شد عوامل حیاتی موفقیت مدیریت دانش در سازمان‌های دانش محور با مرور ادبیات تحقیق و مطالعه پرسشنامه محور استخراج شده است. پاسخ‌ها درباره موافقت یا عدم موافقت با بهره گرفتن از یک مقیاس پنج امتیازی لیکرت تجزیه و تحلیل شد. تجزیه و تحلیل اطلاعات آماری این تحقیق با نرم افزارهای SPSS 18 انجام می‌گیرد. آزمون‌های آماری مورد استفاده در تحقیق به شرح زیر می‌باشند:
در این تحقیق برای تجزیه و تحلیل داده‌ها و تائید فرضیه‌ها از آزمون‌های آماری زیر بهره گرفته می‌شود. به منظور تائید و تعیین میزان اهمیت عوامل حیاتی موفقیت در قسمت اول پرسشنامه اول از آزمون دوجمله ای استفاده می‌گردد. همچنین تجزیه و تحلیل میزان توانایی شاخص‌ها برای سنجش عوامل موفقیت مدیریت دانش در سازمان‌های دانش محور در قسمت دوم پرسشنامه اول (که همگی بر مبنای طیف پنج درجه‌ای مقیاس لیکرت بودند)، از آزمون کای اسکوئر^[۳۶] استفاده می‌شود. آزمون کای اسکوئر یکی از پرکاربردترین آزمون‌ها در تحقیقات رشته مدیریت می‌باشد. این آزمون برای فرضیه‌هایی به کار می‌رود که در آن محقق از یک متغیر ترتیبی برای تنظیم فرضیه استفاده کرده است. این آزمون پیش فرض‌هایی دارد که عبارتند از (حبیب پور و صفری، ۱۳۸۸) :۱- مقادیر داده‌ها باید در سطح ترتیبی باشد.۲-اجرای این آزمون نیازی به نرمال بودن توزیع داده‌ها ندارد.
همچنین به منظور رتبه بندی و سنجش میزان اهمیت عوامل حیاتی موفقیت مدیریت دانش در سازمان‌های دانش محور و رتبه بندی عوامل حیاتی موفقیت مدیریت دانش در ستاد ویژه توسعه فناوری نانو از آزمون فریدمن استفاده می‌شود. آزمون فریدمن^[۳۷] برای مقایسه چند گروه از نظر میانگین رتبه‌های آن‌هاست و معلوم می‌کند آیا این گروه‌ها می‌توانند از یک جامعه باشند یا نه؟ مقیاس در این آزمون باید حداقل رتبه‌ای باشد. پس آزمون فریدمن برای تجزیه واریانس دو طرفه (برای داده‌های نا پارامتری) از طریق رتبه بندی، و همچنین مقایسه میانگین رتبه بندی گرو های مختلف به کار می‌رود (حبیب پور و صفری، ۱۳۸۸).
در این تحقیق به منظور اطمینان از اجماع نظر کارشناسان و مدیران ستاد ویژه توسعه فناوری نانو در خصوص وضعیت جاری عوامل حیاتی موفقیت دانش و شاخص‌های مربوط به هر عامل در سازمان متبوعشان از آزمون دو جمله‌ای بهره گرفته می‌شود. همچنین به منظور مقایسه وضعیت جاری ستاد ویژه توسعه فناوری نانو با وضعیت مطلوب از نظر خبرگان به دلیل ماهیت نا پارامتریک داده‌های پرسشنامه مورد استفاده برای سنجش میزان آمادگی مدیریت دانش بر مبنای عوامل حیاتی موفقیت مدیریت دانش از آزمون Mann-Whitney U استفاده خواهد شد.

۳-۵- مراحل انجام پژوهش

مرحله اول – بررسی اولیه و مقدماتی طرح پژوهش؛
مرحله دوم – بررسی ادبیات و پیشینه پژوهش در زمینه عوامل حیاتی موفقیت مدیریت دانش در سازمان‌ها و مؤسسات از جمله سازمان‌های دانش محور؛
مرحله سوم – کسب نظرات خبرگان و متخصصین حوزه مدیریت دانش به منظور تعیین عوامل و شاخص‌های هر عامل و رفع اشکالات احتمالی؛
مرحله چهارم – شناسائی و تعیین اولیه عوامل حیاتی موفقیت مدیریت دانش و عناصر مربوط به هر یک از این عوامل و ارائه چارچوبی برای این عوامل در سازمان‌های دانش محور؛
مرحله پنجم – جمع آوری و تجزیه و تحلیل داده‌ها؛
۵-۱- طراحی پرسشنامه و نظر سنجی از خبرگان و دست اندر کاران در ارتباط با عوامل اصلی موفقیت مدیریت دانش و اولویت آن‌ها از دیدگاه آنان؛
۵-۲- تجزیه و تحلیل آماری داده‌های جمع آوری شده.
مرحله ششم – تعیین عوامل حیاتی موفقیت مدیریت دانش در سازمان‌های دانش محور و همچنین اولویت آن‌ها بر اساس دیدگاه خبرگان و صاحب نظران؛
مرحله هفتم- مطالعه موردی یک سازمان دانش‏محور به منظور سنجش آمادگی مدیریت دانش بر اساس عوامل حیاتی موفقیت نهایی شده.

۳-۶- سوالات تحقیق

• عوامل حیاتی موفقیت مدیریت دانش در سازمان‏های دانش محور کدامند؟