.۰۱۰

.۲۸۷

۴٫۴۱۴

.۰۰۰

شناخت دینی

.۰۵۸

.۰۱۶

.۲۰۵

۳٫۶۳۸

.۰۰۰

نگرش دینی

.۰۲۲

.۰۰۸

.۱۸۰

۲٫۸۳۸

.۰۰۵

در جدول فوق ضرایب همبستگی استاندراد شده و استاندارد نشده، مقدار آماره t و سطح معناداری متغیرهای پیش بین برای پیش بینی تفکر انتقادی ارائه شده است. همانند جدول قبل در اینجا نیز ۳ مدل ارائه شده است. با توجه به اینکه مدل ۳ که از همه متغیرهای پیش بین در تحلیل رگرسیون گام به گام استفاده می کند قدرت پیش بینی کنندگی بیشتری دارد معادله رگرسیون بر اساس این مدل دقیق تر می باشد. معادله رگرسیون برای پییش بینی تفکر انتقادی با توجه به اطلاعات فوق به صورت زیر می باشد:

تفکر انتقادی=(۰۴۲/۰) x (رفتار دینی) + (۰۵۸/۰) x (شناخت دینی) + (۰۲۲/۰) x (نگرش دینی) + ۴۳۲/۳
فصل پنجم
نتیجه ­گیری و بحث
نتیجه گیری و بحث
هدف از این پژوهش بررسی رابطه بین مؤلفه های دینی با تفکر انتقادی در بین دانشجویان مستقر در طرح جامع دانشگاه شاهد بود. با استناد به نتایج حاصله از تجزیه و تحلیل آماری داده ها به بحث و بررسی سوالها و یافته های جانبی پرداخته می شود. جهت تبیین و توضیح بیشتر یافته ها، ابتدا هریک از سوالها به تفکیک مطرح و سپس مورد بررسی قرار می گیرد. اگر چه تا کنون پژوهشی در مورد رابطه بین مؤلفه های دینی با تفکر انتقادی انجام نگرفته است ولی پژوهشهای متعددی به صورت جداگانه به برخی از این متغیرها پرداخته است.
سؤال ۱ :آیا بین شناخت دینی با تفکر انتقادی در بین دانشجویان مستقر در طرح جامع دانشگاه شاهد ارتباط وجود دارد؟
نتایج بررسی سؤال اصلی شماره یک تحقیق:
نتایج حاصل از تحلیل داده های مربوط به این سؤال، بیانگر آن است که با افزایش میزان شناخت دینی دانشجویان میزان تفکر انتقادی آنها نیز افزایش می یابد. در تبیین این یافته می توان گفت که از جمله اموری که می تواند به باورها و اعتقادات انسان، رشد و تعالی دهد. فعالیّت علمی است به عبارت دیگر افزایش شناخت و آگاهی نسبت به دین و اعتقادات، رشد و تعالی عملی اعتقادات و باورهای دینی که محصول شناخت صحیح و آگاهانه از معارف و حقایق دینی است. هر چه انسان بتواند مطالعات دینی خود را بالا برده و با برهان و استدلال عقلی، اصول دین را برای خود اثبات نماید، به همان میزان احتمال انحراف او در عمل کاهش خواهد یافت. لذا لازم است انسان قبل از ورود به وادی عمل و طی مسیر، شناخت جامع و کاملی از راه داشته باشد تا موانع بر سر راه را به راحتی پشت سر گذاشته و به مقصود برسد. و راه دیگری که برای تقویت باورهای دینی و در واقع تقویت ایمان و اعتقادات وجود دارد، شناخت درست دین است. زیرا هر اندازه انسان دین را بهتر و درست‌تر بشناسد و باورهای دینی و مذهبی بر اساس شناخت درست از دین شکل بگیرد و پدید آید. و همچنین فردی که تفکر انتقادی که نوعی تفکر انتزاعی است، داشته باشد، بدون چون و چرا و استدلال کافی مطلبی را نمی پذیرد و آنچه را به عنوان باور و شیوه ی زندگی خود قرار می دهد، با بصیرت و آگاهی انتخاب می کند چنین کسی بهتر و بیشتر می‌تواند در برابر هجوم تبلیغات دین‌زدایی جهان معاصر، مقاومت کند و اگر پایه‌های معرفت دینی انسان قوی نبوده و باورهای دینی انسان، مستند و محکم نباشد و هر باور و اعتقاد دینی تکیه‌گاهی در قرآن و روایات صحیح و مبانی کلامی و فلسفی به همراه نداشته باشد،‌ در برابر هجمه تندباد حوادث و تبلیغات دین‌زدایی سبز فایل، تاب مقاومت نخواهد داشت. بنابراین نتایج نشان دهنده ی وجود رابطه مثبت و معناداری بین شناخت دینی با تفکر انتقادی در بین دانشجویان مستقر در طرح جامع دانشگاه شاهد می باشد.
سؤال۲: :آیا بین نگرش دینی با تفکر انتقادی در بین دانشجویان مستقر در طرح جامع دانشگاه شاهد ارتباط وجود دارد؟
نتایج بررسی سؤال اصلی شماره دو تحقیق:
نتایج حاصل از تحلیل داده های مربوط به این سؤال، بیانگر آن است که با افزایش میزان نگرش دینی دانشجویان میزان تفکر انتقادی آنها نیز افزایش می یابد. نتایج این سؤال به نوعی با نتایج صادقی (۱۳۸۸) که به بررسی رابطه بین نگرش دینی مثبت و منفی با تفکر انتقادی پرداخته بود همخوانی دارد. مهمترین یافته پژوهش وی آن بود که هرچه قدر فرد در سطح بالاتری از نگرشهای دینی قرار داشته باشد به همان میزان از تفکر انتقادی بالاتری برخوردار خواهد بود. همچنین نگرش دینی مثبت و نگرش دینی منفی و شناخت و آگاهی و بسیاری عوامل دیگر که تحت تأثیر دین می باشد بر تفکر انتقادی اثر می گذارد یعنی کسانی که از مهارت تفکر انتقادی ، به خوبی استفاده کرده یا می کنند، از نگرش دینی مثبتی ( شکل یافته تری ) و یا اینکه مراحل جستجو برای دستیابی به نگرش دینی مثبت ( شکل یافته ) را طی می کنند. بنابراین نگرش دینی مثبت و منفی نه تنها با تفکر انتقادی افراد مرتبط است بلکه می تواند تأثیرات بسیار زیادی بر این بعد از شخصیت انسان بگذارد در تبیین این یافته می توان گفت از آنجا که نگرش دینی افراد خصوصی ترین و مقاومترین بخش دینداری آنهاست و از طرفی کمترین آیین و قواعد را دارد، لذا افراد آزادانه و به هر شکل ممکن می توانند با خدای خود ارتباط برقرار کنند و تجربه ای از وجود و حضور خدا پیدا کنند . در میان ابعاد مختلف دینداری، نگرش ها و عواطف دینی همیشه بالاترین میزان دینداری را به خود اختصاص می دهند. کسانی که نگرش مذهبی قوی دارند ، این نگرش در سر تا سر زندگی شان ایفای نقش می کند .به عبارت دیگر هر مقدار نگرش دینی افراد قوی‌تر باشد . یعنی هر چقدر اعتقاد به خداوند و دستورات او محکم‌تر باشد، به همان اندازه در پذیرش باور خاصى از توانایى استدلال خود بیشتر کمک می_گیرد و بدون چون و چرا مطلبى را نمی پذیرد و از تفکر رشد یافته‌ترى برخوردار خواهد بود. با این نوع تفکر مى تواند خود را مورد ارزیابى قرار دهد و بدون پیش داورى به بررسى دلایل و احتمالات مختلف یک موضوع بپردازد. از این جهت، مى توان آن را یکى از عوامل مؤثر در پذیرش نگرش هاى دینى دانست. بنابراین نتایج نشان دهنده ی وجود رابطه مثبت و معناداری بین نگرش دینی و تفکر انتقادی در بین دانشجویان مستقر در طرح جامع دانشگاه شاهد می باشد.
سؤال ۳ : آیا بین رفتار دینی با تفکر انتقادی در بین دانشجویان مستقر در طرح جامع دانشگاه شاهد ارتباط وجود دارد؟
نتایج بررسی سؤال اصلی شماره سه تحقیق:
نتایج حاصل از تحلیل داده های مربوط به این سؤال، بیانگر آن است که فرد، هر چه از اعتقادات مذهبی بیشتری برخوردار باشد و مقید به انجام دادن اعمال مذهبی گردد میزان تفکر انتقادی او نیز افزایش می یابد. در تبیین این یافته می توان گفت افزایش و ارتقاء یافتن بینش و باورهای دینی در گرو عمل به دستورات و فرامین الهی است. و به عبارت بهتر با فعالیّت عملی یا رفتار دینی، میزان تفکر انتقادی نیز افزایش می یابد در حقیقت اعمال و رفتار دینی، عینی ترین و ملمو س ترین بخش دین است. به همین دلیل درک عامه از دین بیشتر، رفتارهای دینی مثل نماز خواندن و روزه گرفتن است تا اعتقادات و امور دیگر. از آنجا که حالات و ویژگی‌های رفتاری انسان‌ها در بستر شرایط و موقعیت می‌روید و از آنها تأثیر می‌پذیرد. از این رو موقعیت‌های مختلف، زمینه‌ساز و بسترساز خوبی برای شکل‌دهی رفتارها و حالات انسا‌ن‌ها می‌باشند. مهیا کردن زمینه‌های مناسب و موقعیت‌های مطلوب، به‌ مثابه ی عامل تسهیل کننده‌ای برای ظهور رفتارها و کردارهای مطلوب است. توجه به این نکته ضروری است که عمل به وظایف نباید ما را از تفکر و مطالعه در معارف و اعتقادات باز دارد و یکی را بر دیگری ترجیج دهد. چرا که خداوند عالم را با اسباب اداره کرده و عمل به وظایف و مطالعه و تفکر پیرامون اعتقادات دو سبب از اسباب تقویت باورهای دینی است که در طول یکدیگر قرار دارند بنابراین نتایج نشان دهنده ی وجود رابطه مثبت و معناداری بین رفتار دینی و تفکر انتقادی در بین دانشجویان مستقر در طرح جامع دانشگاه شاهد می باشد.
یافته های جانبی
سؤال ا: بین میزان دینداری، نگرش دینی، رفتار دینی، شناخت دینی و تفکر انتقادی دانشجویان پسر و دختر دانشگاه شاهد تفاوت معناداری وجود دارد.
نتایج حاصل از تحلیل داده های مربوط به این سؤال، بیانگر آن است که بین متغیرهای دینداری، نگرش دینی، رفتار دینی، شناخت دینی و تفکر انتقادی دانشجویان پسر و دختر دانشگاه شاهد تفاوت معناداری وجود ندارد. به عبارت دیگر نمره ی کل دانشجویان پسر و دختر در متغییرهای ذکر شده باهم تفاوت بارزی ندارند و نمره ها تقریباً حالت نزدیک به هم است. یافته حاضر با نتایج به دست آمده از تحقیقات علوی(۱۳۸۵)، طالبان(۱۳۷۸)، خدایاری فرد و همکاران (۱۳۷۸) ، ناهمسو بود. با نتایج مولوی(۱۳۸۵) و سراج زاده(۱۳۷۸ ) همسو بود.
در مورد ناهمسو بودن مسأله تفاوت جنسی در عامل نگرش مذهبی باید گفت که تفاوت بین زنان و مردان در میزان مذهبی بودن توسط محققین متعددی مورد بررسی قرار گرفته است که نتایج برخی از آنها به مذهبی تر بودن زنان اشاره داشته است به طوری که در بین زنان فعالیت های مذهبی روزانه بیشتر به چشم می خورد ایمان شخصی قوی تر در زنان وجود دارد و درگیری در مناسک مذهبی و عبادت در زنان بیشتر از مردان است .آلستون، مک اینتوش،( ۱۹۷۹)،به نقل از اسماعیلی( ۱۳۸۰).
این گونه پژوهش ها نشان داده اند که زنان در مقایسه با مردان نسبت به باورهای دینی خود احساس تعهد بیشتری دارند. عامل این تفاوتها، فرصتهای بیشتر زنان برای فعالیتهای دینی می باشد. مولوی (۱۳۸۵) در بررسی میزان و ابعاد دینداری دانشجویان زن و مرد بدین نتیجه رسید که تفاوت معناداری در دینداری زنان و مردان وجود ندارد.
علت ناهمسو بودن یافته حاضرطبیعی به نظر می رسد بعلت جو مذهبی دانشگاه شاهد که با برگزاری نمازهای جماعت، برنامه های منظم ادعیه خوانی، اردوهای زیارتی و جلسات دینی در پرورش عواطف و تقویت جاذبه های دینی و ارتقاء باورهای مذهبی دانشجویان اعم از دختر و پسر مؤثر بوده است. و حضور در این برنامه ها پیوند قلبی آنها را با دین و معنویات افزایش می دهد و زمینه را برای شکوفایی ایمان فراهم می سازد و به این دلیل دانشجویان مستقر در طرح جامع دانشگاه شاهد اعم از دختر و پسر از اعتقادات و باورهای مذهبی مطلوبی برخوردار می باشند و همچنین در مورد متغیر تفکر انتقادی میانگین گروه پسران با دختران باهم تفاوت بارزی ندارد و یافته حاضر با تحقیقات کشاورز و همکاران(۲۰۰۹) ناهمسو با زینالی و همکاران (۱۳۸۹ ) همسو می باشد. در ناهمسو بودن این یافته نتایج نشان داده است عوامل فرهنگی شرایط مساعدتری برای مردان در رویاروری به تفکر نقادانه فراهم کرده است . و همسو بودن نتایج نشان داده که جنسیت نقشی در مهارت تفکر انتقادی ندارد . تامسون (۲۰۰۱) نشان داد که جنسیت یک متغیر پیش بینی کننده برای تفکر انتقادی به حساب نمی‌آید. پاینار (۲۰۰۰) در مطالعه خود در آفریقای جنوبی نشان داد که تفکر انتقادی بیشتر زمینه سیاسی دارد و بنابراین جنسیت نقشی بر آن ندارد. بنابراین دانشجویان مستقر در طرح جامع دانشگاه شاهد اعم از دختر و پسر با بهره گرفتن از تفکر انتقادی به ارزیابی و جستجوی اعتقادات و باورهای دینی بر می آیند.
سؤال ۲ : بین میزان دینداری، نگرش دینی، رفتار دینی، شناخت دینی و تفکر انتقادی دانشجویان مجرد و متأهل دانشگاه شاهد تفاوت معناداری وجود دارد.