(۵-۱۰۸)
محاسبه مقدار تعادلی بلندمدت نسبت شاخص قیمت کالاهای صادراتی به شاخص قیمت کالاهای خارجی:
(۵-۱۰۹)
در شرایط تعادل پویای اقتصاد شاخص قیمت کالاهای صادراتی با سطح قیمت­های خارجی برابر است؛ یعنی  لذا:
(۵-۱۱۰)
با به­ کارگیری این نکته که مارک آپ بازار صادراتی بایستی واحد باشد؛ داریم:
(۵-۱۱۱)
بنابراین تنها انحرافات کوتاه­مدت از قانون تک قیمتی وجود دارد. لذا:

(۵-۱۱۲)
همچنین مقدار تعادلی بلندمدت نرخ ارز اسمی برابر با یک می­باشد:
(۵-۱۱۳)
محاسبه مقدار تعادلی بلندمدت هزینه نهایی در بخش بنگاه­های وارداتی:
(۵-۱۱۴)
محاسبه مقدار تعادلی بلندمدت نرخ ارز حقیقی:
(۵-۱۱۵)
کشش جانشینی بین کالاهای مختلف داخلی می­باشد. بر این اساس هزینه نهایی اسمی برابر است با:
(۵-۱۱۶)
لذا مقدار تعادلی بلندمدت مارک آپ برابر است با:
(۵-۱۱۷)
مقدار تعادلی بلندمدت بازدهی سرمایه  برابر است با:
(۵-۱۱۸)
همچنین مقدار تعادلی بلندمدت  به صورت زیر تعیین می­ شود:
(۵-۱۱۹)
که در آن  مقدار تعادلی بلندمدت نرخ سود حقیقی و  مقدار تعادلی بلندمدت نرخ سود اسمی می­باشد.
(۵-۱۲۰)
به دلیل قدرت انحصاری بنگاه­ها، بنگاه مارک آپی معادل با  را بر روی هزینه نهایی خود پرداخت می­ کنند. تحت بازار رقابت کسامل می­دانیم که هیچ گونه مارک آپی پرداخت نمی­ شود و لذا سودها صفر است و داریم:  . حال بایستی شرط سود صفر را در حالت انحصاری اعمال کنیم و مقدار هزینه ثابت را تعیین کنیم. از جانب هزینه و بازار رقابت کامل، هزینه تولید حقیقی بایستی برابر با  باشد. با در نظر گرفتن  و معادله سود و استفاده از شرط سود صفر داریم:
(۵-۱۲۱)
که در آن  مقدار مارک آپ قیمت در شرایط تعادل پویای اقتصاد می­باشد. همچنین می­دانیم که در تعادل  ؛ لذا از معادله (۵-۱۲۱) داریم:
(۵-۱۲۲)
از طرفی  را به صورت زیر می­توان نوشت (  ):

با حل معادله فوق برای  داریم:
(۵-۱۲۳)
با در نظر گرفتن  ، معادله (۵-۱۲۲) را به صورت زیر می­توان نوشت:
(۵-۱۲۴)
بدست آوردن قید منابع کل:
(۵-۱۲۵)
که در آن مقدار  از معادله (۵-۱۲۵) و مقدار  از معادله (۵-۱۳۸) قابل محاسبه می­باشد. لذا داریم:
(۵-۱۲۶)
همچنین داریم:
(۵-۱۲۷)
فرض می­کنیم که:
(۵-۱۲۸)
لذا با جایگذاری معادله (۵-۱۲۸) در داخل معادله (۵-۱۲۷) داریم:
(۵-۱۲۹)
همچنین می­دانیم که در S.S صادرات و واردات با هم برابر هستند:
(۵-۱۳۰)
در نتیجه با برابر قرار دادن صادرات و واردات داریم:
(۵-۱۳۱)
همچنین مصرف داخلی، سرمایه ­گذاری داخلی در شرایط تعادل پویای اقتصاد به صورت زیر محاسبه می­ شود:
(۵-۱۳۲)
(۵-۱۳۳)
همچنین با توجه به معادله (۵-۵۵) و گرفتن لگاریتم از رابطه فوق، مقدار تعادلی بلندمدت مخارج دولتی به صورت زیر به دست می ­آید:
(۵-۱۳۴)
با توجه به معادله (۵-۵۶)، مقدار تعادلی بلندمدت مالیات­ها برابر است با:
(۵-۱۳۵)
محاسبه مقادیر تعادلی بلندمدت معادلات مربوط به نفت:

۴-۱ مقدمه
در فصل سوم نحوه مدلسازی اعضای مربوط به مدلهای در نظر گرفته شده در این پایان نامه، یعنی تیر بتن مسلح، میلگرد و کامپوزیت های(FRP) در نرم افزار آباکوس به طور مبسوط شرح داده شد. همچنین، جهت اطمینان از فرضیات مدلسازی اجزا محدود، چند نمونه آزمایشگاهی شبیه سازی شد تا از صحت فرضیات و مدلهای مورد استفاده، اطمینان حاصل گردد.
در این فصل نتایج مطالعات پارامتریک انجام گرفته به کمک تحلیل اجزامحدود با بهره گرفتن از نرم­افزار آباکوس(ورژن ۶٫۱۰٫۱) بر روی دال­های مختلف با آرایش های گوناگون(FRP) جهت مقاوم­سازی آن، ارائه می گردد. هدف از این بخش دستیابی به یک هندسه مناسب و بهینه از نوارهای(FRP) جهت ارتقای عملکرد دالهای بتن مسلح می باشد. برای دستیابی به این هدف مجموعه ای از دال های بتنی(با استناد به مدل مبنای صحت سنجی شده در فصل سوم) با نسبت های مختلف طول به عرض(که این نسبت از ۱ یعنی مربعی تا ۴ می تواند تغییر کند) و نیز وضعیت های هندسی مختلف ماده کامپوزیت مورد بررسی قرار می گیرد. منظور از وضعیت های هندسی مختلف، حالت های مختلفی است که نوارهای(FRP) می توانند در بالا و پایین نصب شوند. در این پایان نامه کلیه مدل ها با فرض نوار ۵۰ سانتی(FRP) ایجاد شده اند تا امکان مقایسه بین مدل های مختلف فراهم شده باشد. با توجه به اینکه سعی شده در انتخاب آرایش های ممکن برای تقویت دال ملاحظات اجرایی نیز در نظر گرفته شود و از آرایش های غیر معمول و از نظر اجرایی سخت و غیر ممکن اجتناب شود لذا نتایج این بخش می تواند بطور گسترده در مقاوم سازی دال ها مورد استفاده قرار گیرد. همچنین در بخش دیگری از این فصل با بررسی میزان مصرف نوار کامپوزیت، پیشنهاداتی جهت استفاده از یک میزان مناسب(FRP) که هم از نظر هزینه به صرفه باشد و نیز عملکرد سازه ای مطلوبی را نتیجه دهد ارائه خواهد شد. این کار با ارزیابی مدل های با تعداد لایه های مختلف و آرایش هندسی گوناگون(FRP) و مقایسه نتایج حاصله انجام می گیرد. در نهایت به بررسی تاثیر زاویه فیبرهای کربنی به عنوان عنصر اصلی باربر در(FRP) پرداخته خواهد شد. در واقع در این بخش هدف دستیابی به یک امتداد بهینه برای فیبرهای تشکیل دهنده(FRP) است تا در فرایند ساخت این کامپوزیت ها مورد توجه قرار گیرد.

۴-۲ بررسی تاثیر لایه چینی های مختلف FRP بر عملکرد دال ها
۴-۲-۱ مقدمه
همانطور که در فصل ۳ بحث شد کامپوزیت ها مصالحی با خواص مختلف در جهات سه گانه افقی، عرضی و در امتداد ضخامت می باشند که به مصالح ارتوتروپیک معروف هستند. در مکانیک مصالح کامپوزیت ویژگی های این ورقه ارتوتروپیک ^[۱۷] مشخص شده است. اما اگر از چند لایه ورقه کامپوزیت که الزاما هم در یک راستا قرار ندارند استفاده می شود ویژگی های کامپوزیت کلی حاصل با خواص یک ورقه تنها متفاوت خواهد بود.
یکی از مهمترین دلایل استفاده گسترده از کامپوزیت های پلیمری در صنایع مختلف، فراهم کردن مقاومت و سختی بالا و در عین حال چگالی و در نتیجه سبکی زیاد نسبت به فلزهای رایج است. یک مزیت مهم در سازه های ساخته شده از کامپوزیت ها توانایی آنها در تامین مقاومت و سختی در معرض یک مسیر بار بخصوص و یا یک امتداد خاص می باشد. به این ترتیب یکی از مهمترین کاربردهای کامپوزیت ها یعنی استفاده از آنها به عنوان لایه های روی هم(Lamination) مطرح شده است که جهت افزایش مقاومت اعضای باربر در برابر خمش داخل صفحه و بارهای محوری، می توان از وضعیت های مختلف کامپوزیت بهره جست(شکل۴-۱). این کار با قرار دادن لایه های تک جهته(فیبرها در یک امتداد قرار دارند) روی یکدیگر و استفاده از لایه ها در جهات گوناگون انجام می گیرد. ویژگی های موثر یک کامپوزیت لایه ای^[۱۸] با توجه به جهت، ضخامت و ترتیب لایه چینی لایه تک جهته تغییر می کند. دستیابی به مدول الاستیسته و مدول برشی و حتی ضریب پواسن زیاد و بسیاری از خواص دیگر از جمله مهمترین کاربردهای کامپوزیت های لایه ای می باشد [۲۱].
کاربردهای بسیاری برای این نوع کامپوزیت ها وجود دارد که هر کدام به خواص کامپوزیت مورد نظر وابسته است.
معمولاً ترجیح طراحان بر این است که از لایه چینی متقارن نسبت به لایه مرکزی استفاده نمایند. فرض می شود که لایه های تک جهته همگن، ارتوتروپیک(سه بعدی) و یا ایزوتروپ جانبی(دو بعدی) می باشند که در فصل سوم در مورد آن صحبت گردید. لازم به ذکر است در اینجا فرض شده که لایه های مختلف کاملا به یکدیگر چسبیده شده اند.
شکل۴-۱ استفاده از لایه های کامپوزیت در جهات گوناگون
برای کامپوزیت های لایه ای وضعیت های هندسی متنوعی بصورت زیر پیشنهاد شده است [۱۵]:

• • لایه­چینی بصورت عمود بر هم با زوایای صفر و نود درجه^[۱۹]: کامپوزیتهایی هستند که تنها لایه­ های با امتداد فیبرهای ۰ و ۹۰ درجه دارند. برای مثال در شکل ۲(الف) یک نمونه از این کامپوزیت ها مشاهده می شود که بصورت  مشخص می گردد. یک کامپوزیت با زاویه صفر درجه (فیبرها در راستای محور اصلی عضو خمشی، X) و یک لایه با زاویه ۹۰ درجه نصب شده مجدداً لایه با زاویه صفر درجه ادامه یافته است.

• • لایه چینی بصورت زاویه­ای^[۲۰]: کامپوزیتهایی هستند که دارای تعداد مساوی لایه­ های با زوایای مساوی و قرینه می­باشند. برای مثال کامپوزیت  دارای ۸ لایه با زاویه ۳۰ درجه است که اولین لایه با زاویه ۳۰ درجه و لایه زیر آن با زاویه ۳۰- نسبت به افق چیده شده، لایه ­ها مجددا تکرار و در نهایت یک لایه­چینی متقارن خواهیم داشت.

• • ترکیبی از حالت های ۰-۹۰ و زاویه ای: در این مورد لایه چینی مرکب از دو وضعیت اخیر خواهد بود یعنی در لایه ها هم می توان لایه های با فیبر در جهات عمود بر یکدیگر و هم فیبر با زوایای خاص داشت. در شکل۲ (ب) یک لایه چینی از این نوع با نام  دیده می شود.

• • لایه های شبه ایزوتروپ^[۲۱]:

کامپوزیتهایی که پاسخ الاستیک درون صفحه آنها ایزوتروپیک است. کلیه لایه های متقارن با تعداد لایه های بزرگتر مساوی ۳ و با ضخامت یکسان بطوری که اختلاف زاویه بین لایه ها از رابطه  بدست آید در این دسته قرار می گیرند. دقت شود در این حالت کامپوزیت در صفحه خود نسبت به بارهای محوری و رفتار محوری ایزوتروپ است و نسبت به خمش داخل صفحه ایزوتروپ نیست. یعنی مدول سختی (E) در هر جهت و نیز مدول برشی صفحه ای در هر جهتی یکسان است اما انحناها الزاما یکسان نمی باشند.
(الف)
(ب)
شکل۴-۲ مثال هایی از کامپوزیت های لایه ای
۴-۲-۲ مدل های مورد مطالعه
در این بخش دال های با نسبت عرض به طول متفاوت تحت بار انفجار مورد بررسی قرار گرفتند. برای دستیابی به یک هندسه مناسب جهت مقاوم سازی دالها ابتدا نمونه بدون مصالح(FRP) تحت بارگذاری قرار گرفت و سپس دال با روش های مختلف با(FRP) بصورت دو طرفه مقاومسازی شد.
این دالها اساسا بر مبنای مدل صحت سنجی شده فصل سوم(دال با ابعاد ۱۲۰۰x1200x90mm) ایجاد شده اند. با فاصله محل انفجار تا مرکز دال ۳۰۰ میلیمتر و خرج انفجار ۱٫۳۵کیلوگرم ماده منفجره از نوع TNT(اطلاعات بیشتر فصل سوم) و براساس همان درصد آرماتور گزارش شده در بخش صحت سنجی ایجاد شده اند.
در این بخش ۵ دال با ابعاد مختلف بررسی شده است که در جدول) ۴-۱( ابعاد مورد استفاده در این تحقیق آورده شده است.
همانطورکه پیش از این گفته شد در این بخش هدف یافتن یک آرایش مناسب وساده از کامپوزیتهای(FRP) جهت مقاومسازی دالهاست. بنابراین ابتدا دال بدون(FRP) (که در اینجا با without مشخص می شود) بارگذاری شد وسپس در مورد هر دال ۴ نوع مختلف از آرایش نوارهای(FRP) پیشنهاد و تحلیل و نتایج مقایسه شد. نوارها بصورت دو طرفه در بالا و پایین دال و مطابق جدول) ۴-۲( و شکل)۴-۳) الف تا و نصب گردید. بدیهی است مدل شماره ۳ از نوع cross-ply و مدل شماره ۴ و ۵ از نوع angle-ply می باشد. یاداور می گرد که در کلیه مدلها براساس مدل صحت سنجی شده ضخامت هر لایه(FRP) 0.17 میلیمتر انتخاب شده است. بنابراین در نهایت در این بخش ۲۵ مدل(۵ مدل برای هر دال) ارزیابی گردید که در بخش بعد به بررسی و مقایسه این نتایج خواهیم پرداخت.
جدول۴-۱ ابعاد دالهای مورد استفاده در این تحقیق

۳

عوامل موثر بر اجرای نظام پیشنهادها

اصفهانی، زهره. (۱۳۹۳)/ ویرایش/ ۱۳۸۹

نظام پیشنهادها در صورت اجرای صحیح شاید بتواند به عنوان یک ساختار مناسب جهت استفاده از نظرات کارکنان در راستای حل مشکل سازمان شناخته شود. از مزایای نظام پیشنهادها ارتقای بهره وری و اثربخشی در سازمان است.

نتایج جدول بیانگر آن است که پیشنهادهایی که از سوی کارکنان برای بهتر کردن کیفیت خدمات سازمان یا موسسه محل خدمت ارائه می شود موجب برقراری روابط و مناسبات انسانی حرمت آمیز میان جامعه کارکنان شده، فشارهای عصبی در کار را با فراهم آوردن فضا و جوی باز برای اندیشیدن، سخن گفتن و حل مساله از میان برداشته، جهت دگرگونی در سازمان ایجاد انگیزه نموده و خلاقیت و نوآوری و ایده پردازی را استمرار می بخشد.

۲-۵ نقش نظام پیشنهاد ها در پیشبرد نظام مدیریت

نظام مدیریتی هر سازمانی برای موفقیت نیازمند به کار گیری تدابیر بسیاری است، یکی از این تدابیر اجرای نظام پیشنهاد ها در سازمان است. نظام پیشنهادها به طور کلی مبتنی بر اخذ نظر و پیشنهاد از افراد درمورد چگونگی بهبود کارها و فعالیت‌ها، بررسی نظرات اخذ شده توسط افراد مطلع و معتمد،  اجرای نظرات قابل قبول و بالاخره قدردانی از پیشنهاد‌دهندگان است که همگی  این امور، وسیله‌ای برای تحول اداری و ارتقای کیفی و کمی فعالیتهاست. از سوی دیگر به نظر می‌رسد ادارات ما اساساً  متناسب با اصل تحول‌پذیری طراحی نشده‌اند و معمولاً دارای ساختاری با انعطاف اندک، مدیریت با اختیارات محدود، وظایف غیرشفاف، قوانین مطرح نشده، بودجه محدود و  غیرقابل انعطاف و… هستند. بنابراین، برای تحول اداری بایستی شرایط و معیارهای اصلی را تعریف کنیم که ادارات بتوانند با یکدیگر همکاری و اشتراک مساعی داشته باشند و روی‌هم یک مجموعه بزرگ و منسجم (ارکان نظام اسلامی) را تشکیل دهند. همچنین باید از قوانین و محدودیت‌های دست‌و‌پا‌گیر بکاهیم. به هر حال این محدودیت‌ها که رفع آنها جزو اهداف تحول اداری هستند، عامل محدود‌کننده نظام پیشنهادها به شمار می‌روند و رفع آنها الزامی است. در ذیل برخی از این محدودیت‌ها و دیگر مقدمات اجرای نظام پیشنهادها شرح داده می‌شوند:
اظهار پیشنهاد نیازمند ابتکار عمل یا نقد وضع موجود است و بنابراین بایستی روابط مدیران و کارمندان تا حدی صمیمی و قانونمند باشد که کارمند توان نقد و اظهار نظر سازنده و صریح را داشته باشد. به عبارت دیگر فضای سالم برای اظهار نظر منتقدان و انتقادپذیری وجود داشته باشد. یعنی کارمندان بدون نیاز به شجاعت بسیار زیاد بتوانند نظرات خود را اظهار کنند (البته با حفظ مقررات و سلسله مراتب و شرایط امر به معروف و نهی از منکر) و مدیران نیز انتقادپذیری را در خود و زیر دستان تقویت کنند و سخن حق را بپذیرند، هر چند برخلاف میل و یا عادت آنها باشد(هارت^[۱۷]، ۲۰۱۳، ۲۲). این امر از سویی نیازمند شایسته‌سالاری در انتصاب مدیران است و از سوی دیگر قوانین، بایستی حمایت لازم و دوطرفه از کارمند و مدیر داشته باشد. ولی در وضعیت فعلی مدیران نسبت به ارزشیابی و تشویق و تنبیه کارکنان اختیارات زیادی دارند، ولی نظر کارمندان حتی در ارزشیابی مدیران لحاظ نمی‌شود. کمبود شدید حقوق و مزایای اکثر کارمندان باعث کم شدن توجه آنان به وظایف اداری خود و من‌جمله بررسی روش‌های اصلاحی می‌شود. لذا اکثر پیشنهادها در اوایل اجرای نظام پیشنهادها متوجه وضعیت مالی و رفاهی آنان خواهد بود و بایستی این پیشنهادها نیز در چارچوب نظام پیشنهادها پیگیری شود. همچنین فاصله زیاد بین حقوق کارمندان و مدیران باعث ایجاد فاصله روحی بین آنها می‌شود، یعنی یکدلی و همکاری که لازمه پیشرفت کار جمعی و تبادل نظر است را کم رنگ می‌کند. در این صورت، کارمندان مشکلات سازمان را مشکلات مدیران می‌پندارند و رغبتی برای حل این مشکلات ندارند (افشار، رجایی پور و مدنی، ۱۳۹۱، ۳۸).

۲-۶ توضیحات متغیرهای پژوهش بر اساس فرضیه ها

۲-۶-۱ تاثیر سیستم بازخورد مناسب در پیشبرد نظام مدیریت

در فرایند سیستم بازخورد مناسب، متغیر موجب تقویت رشد یا اضمحلال آن فرایند می‌شود. این ساختار، فرایند را به گونه‌ای سازماندهی کرده است که تغییری در یک عنصر آن در حلقه بسته، تغییری بیشتر در همان جهت به صورت مستمر به وجود آورد. در حالت مدل با بازخورد مثبت، نرخ با تناسب مستقیم، با حالت ارتباط می‌یابد. رشد نمایی متداول‌ترین وضعیت رفتار نرخ و حالت است. حلقه بازخورد مثبت نشانگر فرآیندهای مشخصی هستند که در آن‌ها وجود یک سیستم خود فشار تجدید شونده، باعث رشد نمایی سیستم پویا به صورت افزایشی یا کاهشی می‌شود؛ به عبارت دیگر، در این فرآیندها تغییرات (کاهشی یا افزایشی) ایجادشده در سیستم، به تدریج باعث تشدید انحراف سیستم پویا از حالت تعادلی می‌شود. در مجموع، ساختار بازخورد مثبت بیانگر این است که افزایش(کاهش) در یک متغیر، بعد از یک تأخیرباعث افزایش(کاهش) همان متغیر می‌شود. پیتر سنگه رقابت تسلیحاتی را به عنوان مثالی بارز از تفکر سیستماتیک ذکر می‌کند(استیون^[۱۸]، ۲۰۱۴، ۵۲). رقابت تسلیحاتی آمریکا و شوروی در دوران جنگ سرد، از ساختار بازخورد مثبت تبعیت می‌کند. دیدگاه سیستمی، نتیجه چنین مسابقه‌ای را، افزایش تنش و تهدید نشان می‌دهد. هر یک از طرفین بنا به ادراک خود از وقایع و در جهت تحصیل منافع کوتاه مدت خود، عمل می‌نمایند. غافل از این‌که این اقدامات در درازمدت نتیجه ای کاملا مغایر و مخالف با اهداف کوتاه مدت ببار می‌آورد. بنابراین مانند بسیاری از موارد سیستماتیک دیگر، انجام اعمالی که به ظاهر کاملا بدیهی و ضروری می‌رسند، الزاماً منتج به نتایج مورد نظر و بدیهی نمی‌گردد. در مثال فوق، تلاش طرفین برای افزایش امنیت خود، منجر به ناامنی وسیعی گردید. بازخورد منفی، مشخصه رفتارهای هدف‌‌گرا است. اصطلاحاتی از قبیل خودگردان، خودتنظیم، خودتعادل و انطباق‌پذیر، عموماً با توجیه در جهت هدفی مشخص، سیستم‌های بازخورد منفی را تعریف می‌کنند. ترموستات با نظام کنترل درونی خود، یک سیستم معمول خودگردانی است. به بیان مختصر، ساختار بازخورد منفی بیانگر این است که افزایش(کاهش) در یک متغیر، بعد از یک تأخیر باعث کاهش (افزایش) همان متغیر می‌شود. بازخورد منفی موجب ظهور رفتار هدف‌جویی می‌گردد (لاورنس^[۱۹]، ۲۰۱۳، ۵۸).
حلقه‌های بازخورد منفی فرآیندهایی را نشان می‌دهند که در آن‌ها سیستم به تدریج به سوی مقدار معینی میل می‌کند. در این فرآیندها معمولاً شرایط ایده‌آل و شرایط موجود سیستم از هم متمایز هستند. تمایز شرایط ایده‌آل و شرایط موجود باعث می‌شود که حلقه‌های منفی فعال‌شده، سیستم را در جهت رسیدن به شرایط ایده‌آل هدایت کنند؛ یعنی هر فرآیندی که دارای حلقه‌های بازخورد باشد، از مکانیزم خود تصحیح کننده‌ای برخوردار است که سیستم را به سوی ثبات و پایداری به پیش می‌برد. البته، حلقه‌های بازخورد منفی ممکن است که منجر به ایجاد شرایط ناپایدار نیز شوند. این وضعیت هنگامی اتفاق می‌افتد که عمل بازخورد منفی (که در واقع، وظیفه تصحیح‌کننده سیستم را برعهده دارند) با تأخیر انجام گیرد و سیستم در زمان مناسب به جایگاه خود باز نگردد (جنسن^[۲۰]، ۲۰۱۴، ۴۴). کندی بازخورد منفی سبب می‌گردد که چرخه‌هایی با ابعاد بسیار زیاد یا ابعاد بسیار کم به وجود آید. اگر سیستمی که بازخورد منفی آن با تأخیر عمل می‌کند، با یک یا چند فرایند با بازخورد مثبت مواجه شود. در آن صورت ناپایداری این سیستم وخیم‌تر می‌گردد و الگوهای شگرفی (انحرافات شدید از نقطه ایده‌آل سیستم) ایجاد می‌شوند؛ زیرا فشار زیادی که درون حلقه بازخورد مثبت وجود دارد، نیروهای عدم تعادل حلقه‌های بازخورد منفی را قوی‌تر کرده، وضعیت ناپایداری و عدم تعادل آن را پیچیده‌تر می کند(پنگ^[۲۱]، ۲۰۰۸، ۱۹).
راپس^[۲۲](۲۰۱۴، ۱۸) بر این باور است که سازماندهی موثر فعالیت‌های سازمان ها به دلیل برخورداری از نظام اجتماعی پیچیده، با تکیه بر نظارت‌هایی که حاوی سیستم بازخودر مناسب باشد، امکان‌پذیر است. بدین معنی که سازوکارهای سیستم بازخورد مناسب، می تواند بر پیشبرد نظام مدیریتی سازمانی تاثیر داشته باشد.

۲-۶-۲ تاثیر نیروی انسانی خبر در پیشبرد نظام مدیریت

نیروی انسانی ، مهم‌ترین وارزشمند‌ترین عامل، از منابع مختلف تولید است. عامل انسانی در سازمان، کلیه کارکنان شاغل در سازمان اعم از مدیران، سرپرستان، کارشناسان، کارمندان و کارگران را در سطوح مختلف شغلی دربرمی گیرد واشتغال از جمله مسائلى است که همیشه، دولت‏ها و ملت‏ها را به خود مشغول داشته است.هر چند شغل و حرفه به ظاهر، به بعد معیشتى انسان‏ها مربوط مى‏شود، ولى با بعد فردى، خانوادگى، اجتماعى، سیاسى و فرهنگى آنان نیز ارتباطى تنگاتنگ دارد و توجه به این ویژگی ها در کیفیت و تعالی سازمان و پیشبرد نظام مدیریتی سازمان موثر است (پارت^[۲۳]، ۲۰۱۳، ۹۶).
بسیاری از سیستم‌ها و ابزار مدیریتی که در دهه‌ های اخیر برای ارتقای سطح مدیریت به سازمان‌ها معرفی شده‌اند، روش‌هایی برای شناخت و ارزیابی به شمار می‌روند. برخی از آنها بر محصول یا بخش خاصی از سازمان متمرکز شده و برخی دیگر به فرایندی خاص، توجه می‌کنند. برخی از سیستم‌ها نیز مدعی‌اند که بر تمامی ابعاد و زوایای سازمان اشراف داشته و آن را به‌طور فراگیر، ارزیابی کرده و شناخت جامعی از سازمان ارائه می‌کنند. یکی از مدل های بکارگرفته شده ، مدل تعالی سازمانی می باشد.امروزه تمایل به کاربرد سیستمی جامع برای ارزیابی سازمان و بنا کردن برنامه‌های بهبود براساس شناخت حاصل از به‌کارگیری آنها روندی رو به افزایش داشته است. نظام ارزیابی جامع، دارای ویژگی‌هایی است که می توان در ارزیابی عملکرد کارکنان از آنها استفاده نمود . از جمله می‌توان به جامع بودن معیارها و شاخص‌ها و امکان‌پذیر بودن ارزیابی کمی آنها ، فرایندگرایی و ارزیابی فرایندها ، ارتباط منطقی و ساختاری متقابل معیارها ، توجه به بهبود مستمر و حرکت به سوی تعالی اشاره کرد.
این شاخص (معیار ارزیابی عملکرد کارکنان) از این زاویه به اهمیت نقش نیروی انسانی می‌نگرد که سازمان‌های متعالی، تمامی توان بالقوه کارکنان خود را در سطوح فردی، تیمی و سازمانی اداره کرده، توسعه بخشیده و از آن بهره می‌گیرند. این سازمان‌ها عدالت و برابری را ترویج کرده، کارکنان را در اداره امور مشارکت داده و به آنها تفویض اختیار می‌کنند. در واقع، این سازمان‌ها به گونه‌ای به کارکنان خود توجه می‌کنند، با آنها ارتباط برقرار ساخته و آنها را مورد تشویق و تقدیر قرار می‌دهند که در آنها انگیزه و تعهد برای استفاده از مهارت و دانش در جهت منافع سازمانی ایجاد شود (کوک^[۲۴]، ۲۰۱۳، ۱۸).
این شاخص تأکید دارد که سازمان‌های متعالی به طور فراگیر، نتایج مهم مرتبط با حوزه کارکنان خود را اندازه‌گیری کرده و به آنها دست می یابند. این مهم به دو طریق اندازه‌گیری شده و ارزیابی می‌شوند:
۱٫ مقیاس‌های ادراکی که بیانگر ادراک کارکنان از سازمان است و به طور عمده از طریق نظرسنجی‌ها، گروه‌های نمونه، مصاحبه‌ها و ارزیابی‌ها به دست می‌آیند.

• شاخص‌های عملکردی که شاخص‌های داخلی است و توسط سازمان به منظور پایش، شناخت، پیش‌بینی و بهبود عملکرد کارکنان سازمان و پیش‌بینی نوع برداشت‌های آنها از سازمان به‌کار گرفته می‌شود (پروکتر^[۲۵]، ۲۰۰۸، ۱۳۲).

تغییرات به وجود آمده در اقتصادجهانی و تلاش های انجام شده توسط سازمان جهانی در راستای جهانی کردن اقتصاد و افزایش رقابت ، کشورهای مختلف اعم از توسعه یافته و یا در حال توسعه را به این باور رسانده است که برای حضور و بقا در بازارهای منطقه ای ، جهانی و حتی داخلی باید توان و قابلیت رقابت پذیری صنایع و سازمان های خود را افزایش دهند . مدل های تعالی سازمانی یا سرآمدی کسب و کار ، بعنوان ابزارهای قوی برای سنجش میزان استقرار سیستم ها در سازمان های مختلف به کار گرفته می شوند . با بکار گیری اینگونه مدل ها ، ضمن اینکه یک سازمان میزان موفقیت خود را در اجرای برنامه های بهبود در مقاطع مختلف زمانی مورد ارزیابی قرار می دهد ، می تواند عملکرد خود را با سایر سازمان ها و به ویژه بهترین آنها مقایسه نماید. امروزه اکثر کشورهای دنیا با تکیه بر این مدل ها ، جوایزی را در سطح ملی و منطقه ای ایجاد کرده اند که محرک سازمان ها و کسب و کارها در تعالی ، رشد و ثروت آفرینی است . در سه قطب بزرگ اقتصادی سده اخیر  ژاپن – آمریکا – اروپا ، اصلی ترین نمونه این جوایز عبارتنداز : جایزه دمینگ درژاپن ، جایزه بالدریج در آمریکا ، جایزه اروپایی کیفیت که توسط بنیاد اروپایی مدیریت کیفیت ایجاد شده و به مدل EFQM معروف است و عمومیت و استقبال بیشتری در سطح جهان کسب نموده است. دیدگاه سیستماتیک قوی ، توجه دقیق به مدیریت مبتنی بر فرآیندهای سازمانی و نتیجه گرایی مدل EFQM برای سازمان های ایرانی که معمولاً در این حوزه ها با مشکلات جدی روبرو هستند ، بسیار آموزنده و اجرایی است(جین^[۲۶]، ۲۰۰۹، ۲۲).

۲-۶-۳تاثیر امکانات و تکنولوژی مناسب در پیشبرد نظام مدیریت

این اصطلاح بر مجموعه «دانش» قابل دسترس برای ساختن ملزومات و مصنوعات از هر نوع، برای پرداختن به حرفه‌ها و مهارت‌های دستی (به استثنای انجا م کارهای مذهبی، جادویی، نظامی و یا آشپزی) و برای استخراج یا جمع‌ آوری انواع مواد (به استثنای موادی که برای خوراک یا برای مراسم مذهبی یا جادویی مورد استفاده قرار می‌گیرند) دلالت دارد. تکنولوژی عبارت است از دانش و مهارت‌هاى لازم براى تولید کالا و خدمات که حاصل قدرت فکری و شناخت انسان و ترکیب قوانین موجود در طبیعت می‌باشد. تکنولوژی، در کاربرد جامعه‌شناختی خود، تمام صورت‌هاى فنون تولیدی از جمله صنایع‌دستی را در بر می‌گیرد و… مترادف با ماشین‌آلات نیست. در جامعه‌شناسی، صنعت تکنولوژی سازمان منسجم تولیدی است، یعنی ترتیب و طریقه قرار گرفتن ادوات و وسایل تولید در محل کار، و بنابراین تقسیم کار و سازمان کار را هم که در تکنیک تولیدی به‌وجود مى‌آید، یا برای کارآئی تولید و تکنیک‌های آن موردنیاز است شامل می شود (کاندولا^[۲۷]، ۲۰۰۷، ۲۵). تکنیک‌های تولیدی و سازمان تولید، محصولات اجتماعی هستند، نتایج تصمیم‌گیری‌های انسان هستند و بنابراین تکنولوژی را می‌توان به‌عنوان ماحصل فراگرد اجتماعی مورد تحلیل قرار دارد جامعه‌شناسان صنعتی به سنت روابط انسانی توجه خود را بر ارتباطاتی معطوف می‌کردند که بین تکنولوژی از یک‌سو، و روحیه کارکنان و با خود بیگانگی آنها از سوی دیگر، وجود داشت. آنها تأثیر تکنولوژی را بر گروه‌های کار مورد توجه قرار می‌دادند. در این اواخر تکنولوژی به‌عنوان جنبه‌ای از طبقه اجتماعی و روابط طبقاتی مورد توجه قرار گرفته است این اصطلاح بر مجموعه «دانش» قابل دسترس برای ساختن ملزومات و مصنوعات از هر نوع، برای پرداختن به حرفه‌ها و مهارت‌های دستی (به استثنای انجام کارهای مذهبی، جادویی، نظامی و یا آشپزی) و برای استخراج یا جمع‌ آوری انواع مواد (به استثنای موادی که برای خوراک یا برای مراسم مذهبی یا جادویی مورد استفاده قرار می‌گیرند) دلالت دارد، تکنولوژی در هر سازمانی یکی از عوامل مهم آن برای نظام مدیریتی حاکم بر سازمان تلقی می گردد(میلر^[۲۸] ،۲۰۰۹، ۲۰).

۲-۶-۴ تاثیر آموزش کارکنان در پیشبرد نظام مدیریت

بعد از گزینش افراد شایسته و مناسب برای تصدی مشاغل مورد نظر در یک سازمان، نوبت به آموزش آنان می‌رسد. زیرا اولا اغلب داوطلبان شغل، نخستین بار است که می‌خواهند یک فعالیت شغلی را آغاز ‌کنند. ثانیا حتی فارغ‌التحصیلان مراکز آموزش عالی هم، در طی دوره تحصیلی خود با همه جنبه‌های عملی و عوامل مؤثر در اجرای فعالیت‌هایی که رشته تخصصی آنان می‌باشد، آشنا نیستند. در روان‌شناسی کار، آموزش عبارت است از یکسری اقدامات منظم و برنامه‌ریزی شده که طی آن، فکر، رفتار، دانش و مهارت لازم و مناسب برای انجام یک وظیفه شغلی به فرد منتقل می‌شود یا در او افزایش پیدا می‌کند (اوسلند^[۲۹]، ۲۰۰۷، ۲۸).
مدیران برای استخدام ، وقت خود را صرف آموزش و بالا بردن مهارت‌های کارکنان جدید و قدیمی می‌کنند. آموزش مهارت‌ها می‌تواند فنی و کاملا به شغل اختصاص داشته باشد. برای مثال، ممکن است شما آموزش دیده باشید که چگونه می‌توان فرآورده‌های شرکت را به فروش رساند یا سرویس کرد، یا چگونه باید از نظام ارتباطی استفاده کرد. علاوه بر این، آموزش کلی می‌تواند برای بهبود مهارت‌های بین‌فردی به‌کار رود. در چنین مواردی آموزش مشتمل است بر این که چگونه می‌توان یک شنونده مؤثر بود و چگونه می‌توان افکار خود را با دیگران در میان گذاشت. تاکنون برای آموزش کارکنان سازمان‌ها، از روش‌های گوناگونی استفاده شده است که هر روش آموزشی نیز مزیت‌ها و محدودیت‌های خاص خود را دارد. از وظایف مهم مدیر و کارشناس آموزش و به‌ویژه آموزش‌دهنده آن است که برای هر دوره آموزشی خاص، مناسب‌ترین و اثربخش‌ترین روش آموزشی را به‌کار گیرند. یکی از قدیمی‌ترین روش‌های آموزشی است که طی آن، کارکنان از همان آغاز ورود به سازمان و در حین کار، با شیوه‌های درست انجام دادن وظایف شغلی آشنا می‌شوند(راس^[۳۰]، ۲۰۰۹، ۱۶۴).
آموزش افراد جدید به وسیله عضو قدیمی‌تر سازمان و با نظارت و راهنمایی سرپرست و در مواردی نیز به وسیله مربی، انجام می‌گیرد. یکی از مزایای این روش کم‌هزینه بودن آن است. برای ارائه این نوع آموزش نیازی به سرمایه‌گذاری جهت محل آموزش، ابزار و وسایل آموزش، دعوت از آموزش‌دهندگان متخصص و نظایر آن، نیست. اما این روش معایب خاص خود را نیز دارد. چند نمونه از این معایب عبارتند از اینکه؛ وقت سرپرست یا متصدی قدیمی‌تر که به راهنمایی عضو جدید می‌پردازد، گرفته می‌شود. سرعت کار عضو جدید کم است، به ابزار و وسایل کار صدمه وارد می‌آید، کیفیت و کمیت کالای تولیدشده کاهش می‌یابد. برای رفع این مشکل می‌توان موجباتی را فراهم ساخت که این دوره بسیار کوتاه باشد و از درگیر ساختن باتجربه‌ترین و بهترین کارکنان سازمان جهت آموزش و یادگیری فرد تازه ‌وارد، اجتناب شود و به آنان اجازه داده شود به انجام وظایف خود بپردازند. بهترین راه حل آن است که آموزش افراد تازه ‌وارد به کارشناسان واحد آموزش سازمان سپرده شود و در صورتی که این امکان نیز وجود ندارد، سرپرست واحد، مسئولیت آموزش آنان را به عهده گیرد (رولینسون^[۳۱]، ۲۰۱۲، ۳۸).

۲-۶-۵تاثیر پایگاه اطلاع رسانی در پیشبرد نظام مدیریت

دانش اطلاع رسانی عبارت است از رشته ای علمی که درباره کیفیت و کاربرد اطلاعات، نیروهای حاکم بر جریان اطلاعات و همه ابزارهای آماده سازی اطلاعات برای دسترسی و استفاده مطلوب، تحقیق میکند. کار پایگاه اطلاع رسانی پرداختن به آن بخشی از دانش است که به تولید گردآوری، سازمان دهی، ذخیره، بازیابی، ترجمه، انتقال، تبدیل، کاربرد اطلاعات مربوط میشود. دانش اطلاع رسانی همچنین درباره ارائه اطلاعات به روش طبیعی و مصنوعی و کاربرد قالب ها برای انتقال کامل اطلاعات و شیوه های آماده سازی اطلاعات و ابزارهای و فن های آن مانند ماشین های حسابگر و روش های برنامه ریزی آن به پژوهش میپردازد. در حال حاضر دانش اطلاع رسانی کار اختصاصی هیچیک از سازمانها نیست. هدف اطلاع رسانی بعنوان یک رشته علمی تهیه مجموعه اطلاعاتی است که سبب پیشرفت نهادها گوناگون و روش هائی میشود که وقف گردآوری و انتقال دانش هستند. این نهادها بر چند دسته اند از جمله: کتاب برای ثبت دانش مدرسه برای تعلیم دانشی که در طول چند نسل گرد آمده است، کتابخانه برای ذخیره و انتشار دانش، سینما و تلویزیون برای به نمایش در آوردن دانش، مجله برای انتقال مکتوب آخر پیشرفت های فنی در زمینه معین و سرانجام کنفرانس برای انتقال شفاهی اطلاعات. پایگاه های اطلاع رسانی وظیفه مهمی را که بر عهده داشته اند انجام داده و می دهند ولی برای برآوردن نیازهای ارتباطی جامعه امروز کافی نیستند(کوهن^[۳۲]، ۲۰۱۰، ۱۷). بعضی از عواملی که به نارسائی آنها کمک میکند عبارتند از:
۱) رشد شفگت انگیز علوم و تکنولوژی و سرعتی که با آن دانش نو عرضه میشود و دانش گذشته کهنه و منسوخ میگردد.
۲) سرعت کهنه شدن دانش فنی، بطوریکه فارغ التحصیلان قدیمی مجبورند برای نو کردن مهارت های خود به مدرسه برگردند.
۳)فراوانی دانشمندان دست اندرکار و وجود مجلات علمی و فنی بسیار
۴) افزایش تخصص که تفهیم و تفهم و مبادله اطلاعات را بین رشته های مختلف علمی مشکل می کنند.
۵)فاصله زمانی اندک بین پژوهش و کاربرد آن که احتیاج به کسب اطلاع را آنی تر و شدیدتر می کند.
در نتیجه این گونه نیازهای مبرم، روش های موجود برای مبادله اطلاعات ناقص تشخیص داده شده اند. اطلاع رسانی همگام سایر علوم رشد نکرده است و حال وقت آن است کوشش بسیار وقف این کار شود، تا این عقب ماندگی جبران گردد. اگر شیوه های ارتباط و مبادله اطلاعات بهبود نیابند مانعی بزرگ در راه سایر علوم ایجاد میشود و عدم ارتباط سبب دوباره کاری و پائین آمدن میزان پیشرفت خواهد شد. بدین ترتیب اهمیت پایگاه اطلاع رسانی برای هر سازمانی و نیز برای پیشبرد اهداف سازمان، قابل اهمیت است (سنج^[۳۳]، ۲۰۱۴، ۲۴).

۲-۷مدل مفهومی پژوهش

نظام پیشنهادها
نظام مدیریتی

سیستم بازخورد مناسب

این نقد به ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی وارد است که نیازهای اولیه را با تناسب زمان و دقت مشخص نمی­نماید. نیازهای اولیه بشری هر چند تا حدودی مطلق است ولی در هر زمان و مکان تغییراتی می­یابد. به طور مثال، در سالهای دور پیش از این، تحصیلات ابتدایی و کسب سواد خواندن و نوشتن جزء نیازهای اساسی محسوب نمی­شده است اما امروزه یک نیاز اساسی است.^[۶۴۲] همچنین جای تعجب است که چرا قانونگذار هزینه­ های لازم جهت حفظ بهداشت یا درمان را جزء نفقه به حساب نیاورده است.
در تحلیل اقتصادی نفقه، جای پرسش است که چرا زوج موظف به تأمین نیازهای اولیه زوجه است؟ فرض کنیم مردی بسیار فقیر، با زنی که در یک خانواده بسیار فقیر زندگی کرده، ازدواج نماید. در این فرض هم مرد و هم زن در وضعیت فقر مطلق قرار دارند، اما پس از ازدواج، به موجب قسمت اول ماده ۱۱۰۷ ق.م. مرد مکلف به تأمین نیازهای اولیه زن می­باشد. به نظر می­رسد الزام قانونگذار برای تأمین نیازهای اولیه زوجه منطبق با کارکرد توزیعی یا جبران خسارت نفقه نیست ولی موجب الزام مرد به فعالیت مفید اقتصادی می­ شود. علاوه بر این، ازدواج مرد فقیر با این زن، فرصت ازدواج با مردی ثروتمندتر را از زن سلب نموده است. در هر صورت ماده ۱۱۰۷ ق.م. از این جهت مقرره­ای متعالی و مثبت ارزیابی می­ شود.

سوال مهم دیگر آن است که آیا از منظر اقتصاد، نیازهای اولیه زوجه محدود به موارد اعلام شده در ماده ۱۱۰۷ ق.م. می­باشد؟ در دیدگاه­ های سنتی و قدیمی پاسخ به این سوال مثبت است و نیازهای اولیه انسان را خوراک، پوشاک و مسکن می­دانستند.^[۶۴۳] اما با ورود به دنیای جدید و نیازهای مردم در جوامع صنعتی و رو به توسعه، نیازهای اساسی نیز مورد بازتعریف قرار گرفت. یکی از مهمترین شاخص­ های نیازهای اساسی، شاخص میکس است که توسط میکس و استرتین در اوایل دهه ۱۹۸۰ میلادی تدوین گردید و به تدریج مبنای گزارش نهادهای بین المللی همچون بانک جهانی و گزارش توسعه جهانی قرار گرفت.^[۶۴۴]
جدول شماره ۳: شاخصهای نیازهای اساسی میکس

این شاخص گرچه برای تعیین توسعه بافتگی جوامع به کار می­رود اما به خوبی تحول مفهوم نیازهای اساسی را نشان می­دهد.^[۶۴۵]
بند دوم: محاسبه میزان نفقه توسط دادگاه
با توجه به مصادیق نفقه در قانون مدنی و توصیه­های تحلیل اقتصادی، دادگاه هنگام مطالبه نفقه، مرد را باید به پرداخت چه مقدار نفقه محکوم نماید؟ بررسی­های نگارنده نشان از آن داشت که دادگاه­ها مبالغ متفاوتی را به عنوان نفقه زوجه در نظر می­گیرند و زوج را محکوم به آن می­نمایند (بررسی دقیق پرونده ها)
به راستی دادگاه ها چه معیاری برای تعیین ارزش نفقه یا به عبارت روشن­تر، بهای هزینه­ های زندگی زوجه در نظر می­گیرند؟ به نظر می­رسد چند معیار برای تعیین ارزش مقداری نفقه قابل ارائه باشد که در ادامه به بررسی آن خواهیم پرداخت.
الف) معیار خط فقر مطلق^[۶۴۶]
ممکن است برخی دادگاه­ها به کمترین میزان هزینه لازم برای کسب حداقل استاندارد زندگی نظر داشته باشند. وضعیتی کمتر از این را «فقر مطلق» می­دانند.^[۶۴۷] البته خطر فقر واقعیتی بیرونی نیست. اقتصاددانان بر معیار و استاندارد واحدی برای تعیین فقر اتفاق نظر ندارند و تفاوت­های زیادی در درک ایشان از موضوع فقر وجود دارد.^[۶۴۸] برخی اقتصاددانان بر آنند که فقر مقوله­ای کیفی است و تعریف مشترک واحدی از آن در همه نقاط جهان وجود ندارد. در واقع تفاوت­های اجتماعی، اقتصادی، جسمی و حتی فرهنگی در نقاط مختلف جهان، تعاریفی متفاوت را به دنبال می ­آورد.^[۶۴۹] علاوه بر این، زمان نیز از عوامل مؤثر در تغییر مفهوم فقر است. روشن است که حداقل استاندارد زندگی در سال ۱۳۰۰ شمسی با ۱۳۹۴ شمسی تفاوت دارد.^[۶۵۰] از همین رو برخی نویسندگان به جای تعیین مقدار مشخصی به عنوان خط فقر مطلق، یک بازه را برای خط فقر تعیین میکنند.^[۶۵۱]
در تعریف مفهوم کلی فقر مطلق، اختلاف چندانی مشاهده نمی­ شود. همه متخصصین اتفاق نظر دارند که فقر مطلق یعنی نداشتن حداقل­های معیشت. اختلاف اصلی در تعیین مصادیق «حداقل معیشت» است. برخی معتقدند که حداقل معیشت یعنی سبد کالایی که تأمین کننده حداقل ۲۳۰۰ کیلو کالری باشد و برخی علاوه بر مورد فوق، پوشاک، مسکن و بهداشت را نیز از ضروربات حداقل معیشت می­دانند.
به طور کلی دو رویکرد و روش برای برآورد خط فقر مطلق مورد توجه است و غالباً با این دو نگاه، خط فقر مطلق محاسبه می­ شود:
رویکرد نیازهای اساسی^[۶۵۲]
بر اساس این رویکرد، خط فقر مطلق میزان درآمدی است که با توجه به شرایط خاص اجتماعی و زمانی جامعه مورد بررسی، برای برآوردن حداقل نیازهای افراد مانند غذا، پوشاک، مسکن و … لازم است. البته این تعریف در اصل با توجه به نیازهای غذایی افراد یا معیار کالری مورد نیاز بیان می­ شود. در تعریف فقر مطلق، حدود ۲۳۰۰ کیلو کالری به عنوان انرژی سرانه در روز مد نظر قرار می­گیرد.^[۶۵۳] روش محاسبه آن نیز به دو شیوه معمول است. برخی با روش راونتری^[۶۵۴] به محاسبه می­پردازند؛ بدین صورت که میزان درآمد مورد نیاز برای تأمین هزینه های غذایی مصرفی در نظر گرفته می­ شود و سپس مقداری ثابت برای تأمین هزینه حداقل نیازهای دیگر به آن اضافه می­گردد. برخی نیز روش اورشانسکی^[۶۵۵] را ترجیح می­ دهند. در روش اورشانسکی، درآمد لازم برای تأمین هزینه غذای لازم برای بقای حیات در نظر گرفته می­ شود و با بهره گرفتن از میانگین هندسی نسبت غذا به هزینه کل یک نفر در جامعه برای تأمین هزینه نیازهای اساسی، تعدیل می­ شود.^[۶۵۶] به بیان روشن­تر در روش محاسبه اورشانسکی:
خط فقر کل = خط فقر غذایی سرانه *
رویکرد نسبت غذا^[۶۵۷]
در رویکرد نسبت غذا که به روش معکوس ضریب اِنگل نیز معروف است، همواره نسبت ثابتی بین مخارج خوراکی و درآمد برقرار نیست. با توجه به قانون اگل^[۶۵۸] یا تابع مصرف انگل در جامعه، با افزایش درآمد فرد، نسبت هزینه غذا به درآمد کم می­ شود.

۲/۰±۱/۵
Da

۶/۰±۶/۵
ABCa

۵/۰±۹/۵
ABa

۱/۰±۵/۵
BCDa

۱/۰±۴/۵
CDab

۱/۰±۵/۵
ABCa

۰۶/۰±۹/۵
Aa

خمیرماهی حاوی عصاره موسیر

حروف کوچک مشترک (در هر ستون) و بزرگ ( در هر ردیف ) نشان از عدم تفاوت معنی دار و حروف مختلف بزرگ وجود تفاوت معنی دار در زمان های مختلف و حروف مختلف کوچک وجود تفاوت معنی دار در تیمارهای مختلف است
فصل پنجم
بحث و نتیجه گیری
۵-۱ آنالیز های شیمیایی
۵-۱-۱ اندیس پراکسید : اکسیداسیون چربی یک مشکل اصلی در ماهی و سایر فراورده های منجمد دریایی است (۲) که منجر به ایجاد بو و طعم نامطلوب می شود (۱۱) و در فراورده های چرخ شده با توجه به اینکه بافت گوشت تخریب شده استخوانها و پوست جدا می شوند وسطح در معرض تماس با اکسیژن بیشتر است اکسیداسیون چربی ها سریعتر اتفاق می افتد (۲¸۶۹ )‌.در مرحله اول اکسیداسیون، به واسطه اتصال اکسیژن به باند دوگانه اسیدهای چرب غیراشباع پراکسیدها شکل می­گیرند (۸) .هیدرو­پراکسید محصول اولیه اکسیداسیون چربی­ها و اسیدهای چرب چند غیر اشباع (PUFA) است به همین خاطر اکسیداسیون اولیه چربی با بهره گرفتن از اندازه ­گیری میزان پراکسیدارزیابی می­ شود (۸) .از آنجا که پراکسیدها ترکیبات بدون طعم و بو می­باشند، نمی ­توانند به­ وسیله مصرف کنندگان تشخیص داده شوند ولی این ترکیبات سبب به وجود آمدن ترکیبات ثانویه مثل آلدئیدها و کتون­ها می­شوند که سبب تشخیص تند شدن اکسیداسیونی می­گردند(۷۰)‌. حد مجاز پراکسید meq /kg oil 7-8 گزارش شده است(۱۰۶)
جدول (۴-۲) مقادیر پراکسید را برای تیمارهای مختلف در طی زمان نشان می­دهد. مقدار پراکسید در زمان صفر برای نمونه شاهد meq/kg fat 5/0 گزارش شد. مقادیر پراکسید نمونه های کنترل و تیمار شده به شکل معنی داری در زمان نگهداری افزایش یافت(۰۵/۰>p). بیشترین میزان پراکسید در روز ۶۰ نگهداری در نمونه شاهد meq /kgfat7.8 مشاهده شد که تفاوت معنی­داری در مقایسه با نمونه­های خمیر ماهی حاوی عصاره موسیر، عصاره زردچوبه و عصاره ترکیبی به ترتیب با مقادیر fatmeq O2/kg2.3، meq O2/kg fat3.2 و fatmeq O2/kg3.3 نشان داد (۰۵/۰>p) . وجود ترکیبات ارگانوسولفور همچون دی آلیل¬دی¬سولفید و دی آلیل سولفید (DAS) و دیگر ترکیبات از جمله آلیسین و آجوئن و مشتقات پلی فنولیک در عصاره موسیر که دارای خاصیت ضد اکسیدانی هستند و نیز کورکومینوئید ها و ترکیبات فنولی زردچوبه که حاوی اسید فرولیک و اسید پروتوکاتکویک است میتواند باعث کاهش سرعت اکسیداسیون و کمتر بودن شاخص پراکسید در نمونه های خمیر ماهی حاوی عصاره های زردچوبه و موسیر باشد ( ۷۰ ) مطالعه حاضر با نتایج گزارش شده توسط pezeshk و همکاران در سال ۲۰۱۱و ojagh و همکاران در سال ۲۰۱۰ مطابقت دارد (۶۰¸۷۰) بعد از این مدت کاهش ناگهانی شاخص پراکسید در نمونه شاهد دیده شد که ممکن است به دلیل شکسته شدن هیدرورپراکسید ها به مولکولهای کوچک تر(۲) و محصولات ثانویه اکسیداسیون مانند آلدئید ها کربونیل ها و ترکیبات فرار حاصل از آنها باشد (۷۱). در مطالعه پزشک و همکاران پس از ۱۰ روز نگهداری نمونه های ماهی قزل آلای رنگین کمان آغشته به عصاره های موسیر وزردچوبه در شرایط یخچالی با کاهش هیدروپراکسید ها در نمونه شاهد روبرو هستیم .اگرچه مقدار شاخص پراکسید در نمونه های آغشته به عصاره های زردچوبه و موسیر تا پایان دوره بیست روزه نگهداری در یخچال به حد مجاز شاخص پراکسید نمیرسند . میزان پراکسید درمطالعه جاضر در همه نمونه ها کمتر از حد قابل قبول پیشنهادی می باشد .اگرچه در این مدت نگهدار ی در شرایط انجماد نمونه خمیر ماهی شاهد بسیار به حد نهایی مجاز پراکسید نزدیک شد و می توان از نظر شاخص پراکسید روز ۷۰ را پایان زمان نگهداری و قابلیت مصرف دانست . افزایش پراکسید در طی دوره نگهداری در کل تیمارها معنی­دار بود که با نتایج گزارش شده توسط gulsun ozyurt همکاران در سال ۲۰۱۱‌برروی ماهی ساردین(۷۲) مطابقت دارد.در مقایسه تاثیر عصاره های زردچوبه و موسیر از روز ۳۰ نگهداری در شرایط انجماد اختلاف معنی دار بین گروه های خمیر ماهی حاوی عصاره ترکیبی و موسیر با تیمار حاوی عصاره زردچوبه دیده شد. و خمیر ماهی حاوی عصاره های موسیرو ترکیبی مقدار پراکسید کمتری در مقایسه با خمیر ماهی فراوری شده با عصاره زردچوبه داشتند (۰۵/۰p<) .

۵-۱-۲ اسیدهای چرب آزاد (FFA)
تشکیل FFA به تنهایی باعث کاهش ارزش تغذیه­ای نمی­ شود، با این وجود ارزیابی آن در بررسی فساد ماهی مهم می­باشد(۷۳) ، گلیسریدها، گلیکولیپیدها و فسفولیپیدها توسط آنزیم های لیپاز هیدرولیز شده و به اسیدهای چرب آزاد تبدیل می شود که در ادامه­ روند اکسیداسیون چربی به آلدهیدها و کتون ها تبدیل می گردند. این ترکیبات باعث طعم و مزه نامطلوب در ماهی می­شوند(۲) . پس از جمود نعشی FFA و دیگر محصولات اکسیداسیون از طریق واکنش با پروتئین­های میوفیبریلار و تغییر ساختار پروتئین اثر نامطلوبی بر بافت ماهیچه ای دارند (۷۴)‌. جدول (۴-۴) تغییرات اسیدهای چرب آزاد (FFA) را برای تیمارهای مختلف در طی زمان نشان می­دهد.FFAاز مقدار ابتدایی ۱/۰ (برحسب درصداسید اولئیک) به مقدار نهایی ۲/۳¸۹/۱¸۴/۲و ۴/۲ به ترتیب در تیمار های شاهد ، خمیر ماهی حاوی عصاره موسیر، عصاره زردچوبه و عصاره ترکیبی تغییر کرد که با نمونه­ شاهد تفاوت معنی­داری نشان داد(۰۵/۰>p). هیدرولیز استر اسیدهای چرب گلیسرول تغییر مهمی است که بعد از مرگ ماهی رخ می­دهد که با آزاد کردن FFA همراه است که واکنش فوق به وسیله آنزیم­ های لیپاز و فسفولیپاز کاتالیز می­گردد. به طور کلی، لیپاز درگوشت تیره ماهی که غنی از چربی است بیشترین فعالیت را دارد. همچنین ممکن است میکروارگانیسم­هایی همچون Pseudomonasfragiآنزیم لیپاز را تولید کنند که در تجزیه چربی و افزایش FFA شرکت دارند (۷۵) . اختلاف معنی­دار نمونه­های شاهد با نمونه­های تیمار شده با عصاره را می­توان به خاصیت آنتی اکسیدانی آنها مربوط دانست که فعایت آنزیم­ های کاتالیز کننده هیدرولیز چربی را محدود می­ کنند (۵۲)‌. در مطالعات دیگر از جمله D. Siddaiah و همکاران در طی مدت ۳۰ روز نگهداری ماهی کپور نقره ای در شرایط انجمادc º۱۸- مقدار FFA به طور معنی داری افزایش یافت که با نتایج بدست آمده در این کطالعه مطابقت دارد (۶۹) . در مطالعه Ozyurt و همکاران (۲۰۰۹) میزان اسیدهای چرب آزاد طی مدت نگهداری به طور معنا­داری افزایش یافت، به طوریکه در انتهای دوره به ترتیب به مقادیر ۱۲/۱ و ۴۰/۱ درصد اسید اولئیک رسید ( ۷۱) .نتایج تحقیق حاضر با نتایج مطالعات ذکر شده مطابقت داشت.
در پژوهش PEZESHK و همکاران در بررسی تاثیر دو عصاره موسیر و زردچوبه بر مدت ماندگاری ماهی قزل آلا در شرایط نگهداری یخچالی طی مدت ۲۰ روز هیچ یک از گروه ها در دوره نگهداری مشابه تحقیق حاضر به حد نهایی قابل قبول( حد مجاز FFA 5٪ تعریف شده است (۱۰۶)) FFA نرسیدند .
در مقایسه تاثیر عصاره های زردچوبه و موسیر کمترین مقدار FFA در انتهای دوره نگهداری مربوط به خمیرماهی حاوی عصاره موسیر است.
۵-۱-۳ تیوباربیتوریک اسید (TBA)
اکسیداسیون چربی از عوامل اساسی نامطلوب شدن طعم و مزه در آنها محسوب می شود(۷۵) به منظور ارزیابی درجه اکسیداسیون لیپید در ماهیان به طور وسیعی از شاخص TBA استفاده می­ شود که میزان محصولات ثانویه اکسیداسیون بویژه آلدهیدها را نشان می­دهد (۲) . TBA اکسیداسیون چربی­ها بر اساس محتوی مالون­دی­آلدهید (MDA) می­باشد. MDA توسط هیدروپراکسیدهایی تشکیل می­ شود که حاصل واکنش اولیه اسیدهای چرب با اکسیژن می­باشند(۷۶)‌. روند افزایشی این شاخص به دلیل افزایش آهن آزاد و دیگر پراکسیدان­ها در ماهیچه و همچنین تولید آلدهیدها از محصولات ثانویه حاصل از شکست هیدروپراکسیدها است(۷۷) . توجه به این نکته مهم است که طبق گزارش Auburg، (۱۹۹۳) مقدار TBA ممکن است نشان دهنده درجه واقعی اکسید شدن چربی­ها نباشد بویژه زمانیکه مالون آلدئید­ها بتوانند با سایر ترکیبات بدن ماهی واکنش انجام بدهند(۷۸) . چنین ترکیباتی می توانند شامل آمین­ها، نوکلئوتید­ها و اسید نوکلئیک، پروتئین­ها، فسفولیپیدها و دیگرآلدئیدهای تولیدی در پایان اکسیداسیون چربی باشند (۷۹) . چنین رویکردی در بسیاری از ماهیان دیده شده است (۷۹, ۸۰)‌ . افزایش مقدار TBA طی نگهداری در یخ همچنین ممکن است ناشی از دهیدروژن شدن جزئی بافت ماهی و افزایش اکسیداسیون اسیدهای چرب غیر اشباع باشد. در تحقیق حاضر میزان TBA در طی زمان نگهداری به طور معنی­داری در نمونه شاهد نسبت به نمونه­های تیمار افزایش یافت (جدول۴-۷). به طوری که در پایان دوره نگهداری این مقدار در نمونه شاهد ۵۸/۰ (میلی­گرم­ مالون ­آلدهید اکی والان بر کیلوگرم بافت ماهی) مشاهده شد که تفاوت معنی­داری (۰۵/۰>p) را نسبت به نمونه­های خمیرماهی با عصاره­های زردچوبه و موسیر و ترکیب آنها به ترتیب با مقادیر ۳۴/۰ ¸۳۷/۰ و ۲۹/۰ نشان داد. کاهش میزان تیو باربیتوریک اسید ممکن است به دلیل کاهش هیدروپراکسید ها و واکنش بین مالون آلدئید و پروتئین ها , اسیدهای آمینه یا گلیکوژن ها باشد (۷۸¸۲) . حد مجاز TBA mgMDA/kg 5 تعریف شده است (۱۰۶) نتایج به دست آمده در تحقیق حاضر با نتایج Ojagh و همکاران، (۲۰۱۰) و Wenjiao Fan در سال ۲۰۰۹ همخوانی دارد ( ۵۳¸۶۰) . در مطالعه Ojagh و همکاران تاثیر پوشش کیتوزان و پوشش مخلوط کیتوزان وعصاره دارچین برمدت ماندگار ماهی قزل آلا در طی مدت ۱۶ روز در شرایط نگهداری یخچالی بررسی شد و مشابه تحقیق حاضر مقدار TBA گروه آغشته به پوشش کیتوزان و دارچین به طور معنی داری کمتر از گروه شاهد است .
در این تحقیق در اکثر روزها اختلاف معنی دار بین گروه شاهد با گروه های خمیر ماهی حاوی عصاره دیده می شود .
۵-۱-۴ تغییرات TVN
مجموع بازهای نیتروژنی فرار (TVB-N) به طور عمده متشکل از تری متیل آمین، دی متیل آمین، آمونیاک و سایر ترکیبات نیتروژنی فرار مرتبط با فساد غذاهای دریایی می­باشد که به ترتیب توسط باکتری­ های مولد فساد، آنزیم­ های اتولیتیک، دآمیناسیون اسیدهای آمینه و نوکلئوتیدها تولید می­گردند و یکی از نشانگرهای اصلی تخریب و تجزیه پروتئین های گوشت محسوب می­ شود (۵۲) .با این وجود برخی محققین در مطالعات خود ذکر کرده ­اند که این شاخص نمی­تواند معیار مناسبی جهت قضاوت میزان تازگی ماهی باشد (۸۰¸۸۱) . میزان TVB-N به میزان باکتری و در نتیجه به تخریب باکتریایی وابسته است. تجزیه و تخریب ماهی یک فرایند پروتئولیتیک پیش رونده است که غالبا توسط فعالیت میکروارگانیسم­ها و به میزان کمتر توسط آنزیم­ های اتولیتیک انجام می­ شود. مطابق گزارشات موجود میزان mgTVB-N/100g25 بالاترین سطح مورد قبول TVB-N برای ماهی های پرورشی از جمله کپور نقره ای است (۲) . مطابق جدول (۴-۵) میزان TVB-N در همه نمونه­های مورد مطالعه با گذشت زمان دوره نگهداری به طور معنی داری (۰۵/۰>p) افزایش یافت. در مقایسه نمونه های تیمار شده با عصاره های گیاهی در زمان با نمونه شاهد نتایج نشان داد که از روز ۳۰ به بعد اختلاف معنی­داری (۰۵/۰>p) بین نمونه شاهد و کلیه گروه های خمیر ماهی حاوی عصاره های زردچوبه و موسیر و ترکیبی مشاهده شد به طوری که در پایان دوره نگهداری این مقدار در نمونه شاهدبه ۱۰۰/mg 5/29 رسید که تفاوت معنی­داری (۰۵/۰>p) را نسبت به نمونه­های تیمار شده با عصاره­های زردچوبه و موسیر و ترکیب آنها به ترتیب با مقادیر۱۰۰/mg 99/24¸۸۶/۲۲و ۹۳/۲۲ نشان داد. در حالی که در مقایسه بین تیمارهای مختلف عصاره های گیاهی از روز۴۰ تا انتها اختلاف معنی داری مشاهده نگردید.افزایش میزان TVB-N در طول دوره نگهداری را می­توان با فعالیت­های باکتری­ های مولد فساد و آنزیم­ های درونی مرتبط دانست(۸۱)‌ نتایج به دست آمده با نتایج wenjio fan که از پوشش کیتوزان در مطالعه خود بر روی ماهی کپور نقره ای استفاده کرده(‌۵۳)و Ojagh و همکاران، (۲۰۱۰) که به بررسی اثر پوشش کیتوزانی غنی شده با اسانس دارچین پرداخت، مطابقت دارد(۶۰)‌.
و نیز نتایج بدست آمده در این تحقیق با مطالعه D. Siddaiah و همکاران در سال ۲۰۰۱که به بررسی تغییرات فیزیکوشیمیایی خمیر ماهی کپور در طول مدت ۱۸۰ روز نگهداری در دمای ۱۸- درجه سانتی گراد پرداختند همخوانی دارد (۶۹) .
مقدار TVN نمونه شاهد در روز ۶۰ نگهداری در انجماد از حد مجاز تعیین شده برای TVN عبور کرد بنابراین نمونه های خمیر ماهی شاهد از روز ۶۰ نگهداری در شرایط انجماد قابلیت مصرف ندارد. در نمونه بیمار شده با عصاره زردچوبه نیز در روز ۷۰ پس از انجماد میزان TVN به حداکثر مجاز مصرف رسیده است که قابلیت مصرف این تیمار را میتوان ۷۰ روز تعیین کرد.اما نمونه های حاوی ترکیب عصاره ها و موسیر قابل مصرف باقی مانده اند .
در مطابعه PEZESHK و همکاران نمونه شاهد از روز ۲۰ نگهداری در یخچال با توجه به شاخص TVN قابلیت مصرف ندارد و مشابه این مطالعه بین گروه های تیمار حاوی عصاره ها ی موسیر و زردچوبه اختلاف معنی دار وجود ندارد.
۵-۱-۵تغییرات pH
بیشتر ماهیان دارای مقادیر اندک کربوهیدرات ( کمتر از ۵/۰%) در بافت ماهیچه­ای خود هستند به طوریکه بعد از مرگ ماهی مقدار اسید لاکتیک تولید شده در نتیجه واکنش گلیکولیز اندک بوده و pH گوشت ماهیان بعد از مرحله جمود نعشی بالاتر از ۶ خواهد بود.و علت کمتر بودن ph اولیه را میتوان به وجود اسید لاکتیک حاصل از واکنش گلیکولیز مرتبط دانست. این پدیده از خصوصیات ویژه و مهم مرتبط با گوشت ماهیان می باشد(۸۲) .هموگلوبین در اکثر گونه ها در pH 6الی ۷ به عنوان یک پرواکسیدان عمل می کند و بنابراین در pH های بالای ۷ شدت اکسیداسیون کند تر است و به این دلیل است که pH و شاخص TBA با یکدیگر رابطه عکس دارند . همان طور که در جدول ۴-۲ نشان داده شده است مقدار pH در روز ۵۰ نگهداری بالاترین مقدار را دارد و از طرفی مقدار شاخص TBA در این روز کمترین مقدار را دارد (۲) .
pH بین ۸/۶ تا ۷ به عنوان حد قابل قبول شناخته شده است (۸۳, ۸۴)‌و اگرچه شاخص pH به تنهایی برای ارزیابی کیفیت ماهی مناسب نیست اما در کنار سایر شاخص ها می تواند مفید باشد (۸۵) .pH اولیه در ماهی ها پس از جمود نعشی بسته به گونه ماهی از ۴/۵ تا ۲/۷ متغیر است (۸۶) .
افزایش pH در مرحله ۵ می تواند به دلیل ترکیبات تری متیل آمین و آمونیاک نیز باشد که در اثر فعالیت باکتریایی و یا آنزیمی بوجود می آیند و یا با توجه به رابطه عکس pH وTBA و اینکه در این مرحله TBA در حداقل مقدار است بالابودن Ph قابل توجیه است(۸۳,۸۷)‌و کاهش آن به دلیل افزایشC حاصل از رشد باکتری ها و کم شدن مقدار اکسیژن است .در pH های پایین افزایش حلالیت C باعث کاهش pH می شود(۸۸).‌ کمتر بودن pH تیمارهای مختلف حاوی عصاره­های گیاهی در کل دوره نگهداری را نیز می توان به پتانسیل بازدارندگی فعالیت باکتری­ ها توسط عصاره­های گیاهی نسبت داد .نتایج بدست آمده با مطالعه Pezeshk همکاران در سال۲۰۱۱ وWenjiao در سال ۲۰۰۹ مطابقت دارد‌(۷۰, ۵۳ )‌.
۵-۱-۶ تغییرات رطوبت :
نتایج به دست آمده در مقایسه نمونه­های شاهد با گذشت زمان اختلاف معنی داری در طول دوره نگهداری را نشان داده اند به طوریکه در مرحله ۷ کمترین مقدار رطوبت را داشته و دچار آب انداختگی شده اند .شکل ظاهری نمونه ها در مرحله ۷ کاملا تایید کننده مطلب بالا است بطوریکه در این مرحله ۱ لایه یخ روی نمونه ها دیده شد. حال آنکه مقادیر شاخص رطوبت نمونه­های حاوی عصاره ترکیبی با گذشت زمان اختلاف معنی داری در طول دوره نگهداری را نشان نداده اند و نمونه­های حاوی عصاره موسیر و زردچوبه تنها در روز صفر با بقیه مراحل اختلاف معنی دار داشته و بین باقی روزها اختلاف معنی داری(۰۵/۰>p) وجود ندارد . نتایج این تحقیق با مطالعه Mahmudzadeh و همکاران در سال ۲۰۱۰ همخوانی دارد(۸۹) .
۵ـ۲ نتایج ارزیابی حسی
ارزیابی حسی به عنوان روشی مناسب برای ارزیابی کیفیت و تازگی ماهی طی دوره نگهداری می­باشد و به عنوان یک روش ساده و سریع مورد استفاده قرار می­گیرد. (۱۱). نتایج ارزیابی حسی در جدول (۴-۷ الی ۴-۱۰)نشان داده شده است. در ابتدای دوره همه تیمارها دارای بافت محکم و سفت بوده در حالی که در انتهای دوره وضعیت بافت در تیمار شاهد نرم و کاملا آب انداخته بود و بهترین وضعیت بافت مربوط به تیمار حاوی عصاره ترکیبی و زردچوبه بود که تا پایان دوره نگهداری دارای کیفیت خوب از نظر ارزیاب حسی آموزش دیده بود.بدلیل تغییر در پروتئین ها و Ph ظرفیت نگهداری آب در بافت خمیرماهی کاهش می یابد وباعث آب انداختگی در بافت خمیر ماهی می شوداما در نمونه های حاوی عصاره ها به دلیل مهار رشد باکتریایی و اکسیداسیون تغییرات پروتئین و ظرفیت نگهداری آب حداقل است و آب انداختگی نداریم . با گذشت زمان تغییر رنگ در هیچ یک از تیمارها مشاهده نشد . شاخص­ های بو و پذیرش کلی نیز وضعیتی شبیه شاخص­بافت داشتند بطوریکه گروه شاهد شدیدا دچار تغییر شده و کمترین امتیاز را در هر کدام از شاخص ها داشت. ایجاد مواد فرار حاصل از اکسیداسیون چربی ها مثل آلدئید ها و کتون ها و تجزیه پروتئین ها مانند آمونیاک سبب تغییرشاخص بو می شوند. تیمارهای حاوی عصاره ترکیبی و زردچوبه امتیاز خود را تا پایان دوره در شاخص های بو و رنگ و بافت و پذیرش کلی حفظ کردند. روند تغییر وضعیت خصوصیات حسی در تیمارها طی مدت نگهداری هماهنگ و همسو با تغییرات اکسیداسیون و فساد باکتریایی در تیمارهای مورد آزمایش می باشد. که می تواند به این دلیل باشد که اکسیداسیون چربی منجر به تخریب و افت کیفیت حسی و کاهش مقدار مواد مغذی از جمله کاهش اسیدهای چرب چند غیر اشباع ضروری (PUFA) و تولید محصولات سمی اکسیداسیون می گردد(۸۹)‌. از طرفی افزایش هیدرولیز چربی و تجمع FFA منجر به کاهش برخی شاخص­ های مقبولیت محصول می­ شود، زیرا FFA مشخصا اثبات شده که روی ثبات پروتئین­ها تاثیر دارد و موجب تخریب بافت از طریق واکنش دادن با پروتئین­ها می­ شود که اکسید شدن پروتئین­ها در این وضعیت به علت افزایش دسترسی پروتئین به اکسیژن و دیگر مولکول­های پراکسید سریعتر از چربی­هایی که جزء چربی­های با وزن مولکولی بالا هستند (مثل تری گلیسریدها و فسفولیپیدها) اتفاق می­افتد(۹۰) و همچنین همسو بودن بین تغییرات روند فساد باکتریایی و ارزیابی حسی قبلا به اثبات رسیده است (۸۰)که ممکن است مربوط به فعالیت میکروارگانیسم های مسئول فساد مواد غذایی باشد.
بهبود خصوصیات حسی می تواند به دلیل داشتن خواص ضد­اکسیداسیونی و ضد باکتریایی عصاره موسیر و زردچوبه باشد که از بروز اثرات نامطلوب حسی جلوگیری کرده (۴۲) واثرمعنی­داری را در افزایش عمر ماندگاری خمیر ماهی کپور نقره ای نشان داد
نتایج بدست آمده با نتایج pezeshk و همکاران در سال ۲۰۱۱ مطابقت دارد(۱۰۵) .
۵-۳ تغییرات میکروبیولوژیکی خمیرماهی
۵-۳-۱ شمارش کلی میکروارگانیسم ها :