,
(
ˆ
۱
)
,
(
ˆ
۲
۱
۱
۰
-
-
-
-
+
+
+
=
-
=
f
f
f
f
q
i=1,2,…,k (3–۱۸)
از رابطه (۳ –۱۸)، مقدار آماره t مربوط به ضریب محاسبه شده بلندمدت نیز قابل محاسبه است. ایندر^[۳۹] (۱۹۹۳) نشان می‌دهد که آماره های t از این نوع، دارای توزیع نرمال حدی معمول هستند و آزمون t بر اساس کمیت‌های بحرانی معمول از توان خوبی برخوردار است. بنابراین به کمک می توان آزمون های معتبری را در مورد وجود رابطه بلندمدت انجام داد(نوفرستی،۱۳۷۸). در روش ARDL برای تخمین رابطه درازمدت، پس از تخمین مدل پویای ARDL، فرضیه زیر مورد آزمون قرار می گیرد:

-۱ ≥ ۰ : H₀
-۱ < 0 : H₁
فرضیه صفر بیانگر عدم وجود همجمعی یا رابطه بلندمدت است، چون شرط آن که رابطه پویای کوتاه مدت به سمت تعادل بلندمدت گرایش یابد، آن است که مجموع ضرایب کمتر از یک باشد. برای انجام آزمون مورد نظر که توسط بنرجی، دولادو و مستر در سال ۱۹۹۲ ارائه شده است، باید عدد یک از مجموع ضرایب با وقفه متغیر وابسته کسر و بر مجموع انحراف معیار ضرایب مذکور تقسیم شود که آماره آزمون از نوع آماره t نتیجه خواهد شد.
(۳-۱۹)
اگر قدرمطلق آماره t به دست آمده از قدرمطلق مقادیر بحرانی ارائه شده توسط بنرجی، دولادو و مستر در سطح اطمینان ۹۵% بزرگ تر باشد، فرضیه صفر مبنی بر عدم وجود همجمعی رد شده و وجود رابطه بلندمدت پذیرفته می‌شود(تشکینی ،۱۳۸۴).
۳-۸- الگوی تصحیح خطا^[۴۰]
گرنجر (۱۹۸۸) بیان می‌کند که در صورت وجود یک رابطه هم انباشتگی بین دو متغیر، علیت به مفهوم گرنجری، حداقل در یک جهت (یک طرفه یا دوطرفه) بین آن ها وجود نخواهد داشت. به هر حال اگر چه آزمون هم انباشتگی می تواند وجود یا عدم وجود رابطه علیت گرنجری بین متغیرها را معین کند، اما نمی تواند جهت رابطه علیت را مشخص کند. انگل و گرنجر (۱۹۸۷) عنوان می‌کنند که اگر دو متغیر هم انباشته باشند، همواره یک الگوی تصحیح خطای برداری بین آن ها وجود خواهد داشت. در نتیجه می‌توان برای بررسی رابطه علیت گرنجری بین متغیرها از یک الگوی تصحیح خطای برداری استفاده کرد. الگوی تصحیح خطا بیان می‌کند که تغییرات متغیر وابسته، تابعی از انحراف از رابطه بلندمدت (که با جزء تصحیح خطا بیان می شود) و تغییرات سایر متغیرهای توضیحی است.
این الگوها در کارهای تجربی از شهرت فزاینده ای برخوردار شده اند. عمده ترین دلیل شهرت الگوهای تصحیح خطا آن است که نوسانات کوتاه مدت متغیرها را به مقادیر بلندمدت آن ها ارتباط می دهند، البته در کوتاه‌مدت ممکن است عدم تعادل هایی وجود داشته باشد. در این صورت می‌توان جمله خطای رابطه زیر را به عنوان “خطای تعادل” تلقی کرد (نوفرستی، ۱۳۷۸).
(۳-۲۰)
اکنون می‌توان این خطا را برای پیوند دادن رفتار کوتاه‌مدت y_t با مقدار تعادلی بلندمدت آن مورد استفاده قرار داد. برای این منظور می توان الگویی به صورت زیر تنظیم کرد.
(۳-۲۱)
که در آن Û_t-1 جمله خطای برآورد رگرسیون رابطه (۳-۲۰) با یک وقفه زمانی است. یک چنین الگویی به الگوی تصحیح خطا معروف است که در آن، تغییرات در y_t به خطای تعادل دوره قبل ارتباط داده شده است.
وقتی x_t و y_t(که هر دو جمعی از مرتبه یک (۱)I هستند) همجمع باشند، ‌u_t در رابطه (۳-۲۰) جمعی از مرتبه صفر (۰)I می‌باشد. در نتیجه می‌توان این الگو را بدون هراس از به دست آوردن یک رگرسیون کاذب به روش OLS برآورد کرد و از آماره های t و F در آزمون الگو بهره جست (نوفرستی،۱۳۷۸).
مطالب فوق بر یک استراتژی مدل سازی دو مرحله ای به صورت زیر دلالت دارد:
مرحله اول: ‌ابتدا باید پارامترهای مربوط به الگوی بلندمدت را با بهره گرفتن از آمار مربوط به سطح متغیرها برآورد کنیم و سپس فرضیه صفر عدم وجود همجمعی را بین متغیرهای الگو آزمون می‌نماییم. به این ترتیب به مجموعه ای از متغیرها دست خواهیم یافت که با هم همجمع می‌باشند و در نتیجه یک رابطه تعادلی بلند مدت را ارائه می‌کنند.
مرحله دوم: جمله تصحیح خطا^[۴۱] (ECT) که همان جمله خطای رگرسیون الگوی ایستای بلندمدت  است را به عنوان یک متغیر توضیح دهنده در الگوی ECM مورد استفاده قرار داده و آن را برآورد می‌کنیم. سپس با انجام آزمون های لازم، ‌ساختار پویایی کوتاه‌مدت را مشخص می‌کنیم. ضریب ECT سرعت تعدیل به سمت تعادل را نشان‌ می‌دهد و انتظار می رود که از نظر علامتی منفی باشد (نوفرستی، ۱۳۸۷ ). این ضریب نشان می‌دهد در هر دوره چند درصد از عدم تعادل متغیر وابسته، تعدیل شده و به سمت رابطه بلندمدت نزدیک می‌شود (تشکینی، ۱۳۸۴ ).
برای تنظیم الگوی تصحیح خطا کافی است که جملات خطای مربوط به رگرسیون همجمعی را با یک وقفه زمانی به عنوان یک متغیر توضیح دهنده در کنار تفاضل مرتبه اول سایر متغیرهای الگو قرار دهیم و سپس به روش OLS ضرایب الگو را برآورد کنیم. در نرم افزار Microfit این امکان وجود دارد که وقتی الگوی تعادلی بلند مدت مرتبط با الگوی ARDL استخراج شد، الگوی تصحیح خطای مرتبط با آن را نیز ارائه کند (نوفرستی، ۱۳۷۸).
۳-۹ - آزمون‌های ثبات
آزمون‌هایی در زمینه ثبات مدل‌های رگرسیون مطرح شده است. یکی از آن‌ها آزمون چاو است (آزمون  ). در این آزمون باید یک نقطه شکست از پیش انتخاب شود. اما در بیش‌تر مطالعات کاربردی چنین اطلاعات قبلی در دسترس نیست. در این وضعیت توصیه می‌شود که آزمون‌های تشخیص بر مبنای روش رگرسیون بازگشتی انجام شود. رگرسیون بازگشتی شامل یک سری از تخمین‌های حداقل مربعات معمولی است.
در رگرسیون بازگشتی کم‌ترین تعداد مشاهدات (  ) مبنا قرار می‌گیرد و با آن‌ها مدل تخمین زده می‌شود، معمولاً این حداقل بستگی به تعداد پارامترهای مدل دارد که باید برآورد شوند. پس از آن مدل بر اساس  ، تا  مشاهده تخمین زده می‌شود. این روش یک سری زمانی از تخمین‌های حداقل مربعات معمولی را به دست خواهد داد.
اگر مدل از نظر ساختاری باثبات باشد، باید میزان انحرافات در تخمین پارامترها کوچک باشد. اگر تخمین پارامترها به طور معنی‌دار و سیستماتیکی تمایل به تغییر داشته باشد، می‌توان بی‌ثباتی در ضرایب یا خطای تصریح مدل را انتظار داشت. از طریق مدل‌های بازگشتی می‌توان پسماندهای بازگشتی را استخراج کرد.
۳-۹-۱- آزمون  مدل رگرسیونی فرضی زیر را در نظر بگیرید:

بررسی نقش مشارکت شهروندان در مدیریت مطلوب شهری
روش گردآوری اطلاعات
روش شناسی تحقیق
فرضیات تحقیق
به نظر می رسد بین مشارکت شهروندان و مدیریت مطلوب شهری پل سفید رابطه معناداری وجود دارد .
به نظر میرسد میزان مشارکت شهروندان در مدیریت شهری ازوضعیت پایینی برخوردار است.
به نظر میرسد ارتقای پایگاه اجتماعی- اقتصادی شهروندان تا حد زیاد در میزان علاقه مندی شهروندان به مشارکت در مدیریت شهری موثر می باشد.
با معرفی جامعه مورد مطالعه و فرایند مشارکت مردم از نوع توصیفی است
کتابخانه ای و میدانی
توصیفی-تحلیلی
ارتباط بین عوامل موثر بر مشارکت و آزمون های آماری از نوع تحلیلی است
کتابخانه ای:کتب، مقالات،فیش برداری، پایان نامه ها و نقشه واینترنت وآمارنامه ها
میدانی:گردآوری اطلاعات از تکنیک مشاهده و پرسش نامه
شاخص های پژوهش
مدیریت مطلوب
مشارکت
احقاق حقوق شهروندی داشتن قدرت سیاسی آگاهی واطلاعات اجتماعی احساس تعلق شهری اعتماد اجتماعی
تجزیه و تحلیل به واسطه پرسشنامه با همکاری کارشناسان
ارائه راهکارهایی برای استفاده بهینه از اراضی بایر

توجه به نیاز های و کمبودهای احتمالی جامعه-توجه به قوانین و مقررات مرتبط- توجه به ابعاد طراحی مورد توجه در این نوع از توسعه شهری
ارائه راهبردها و برنامه ها
پهنه بندی و اولویت بندی اراضی دارای قابلیت براساس شاخص ها
تحلیل و بررسی اطلاعات
ارائه طرح و برنامه
ارائه راهکارهایی برای استفاده بهینه از اراضی بایر
توجه به نیاز های و کمبودهای احتمالی جامعه-توجه به قوانین و مقررات مرتبط- توجه به ابعاد طراحی مورد توجه در این نوع از توسعه شهری
ارائه راهبردها و برنامه ها
پهنه بندی و اولویت بندی اراضی دارای قابلیت براساس شاخص ها
تحلیل و بررسی اطلاعات
ارائه طرح و برنامه
ارائه راهکارهایی برای استفاده بهینه از اراضی بایر
توجه به نیاز های و کمبودهای احتمالی جامعه-توجه به قوانین و مقررات مرتبط- توجه به ابعاد طراحی مورد توجه در این نوع از توسعه شهری
ارائه راهبردها و برنامه ها
پهنه بندی و اولویت بندی اراضی دارای قابلیت براساس شاخص ها
تحلیل و بررسی اطلاعات
ارائه طرح و برنامه
پاسخگویی اطلاع رسانی و شفاف سازی نظارت پذیری مشارکت پذیری اعتماد سازی تقویت حس تعلق انعطاف پذیری ظرفیت سازی
برگزاری جلسات مستمر مدیران با مردم در مکان‌ها و زمان های خاص و یا طراحی سایت های نظر خواهی
ارائه آموزشهای مناسب شهروندی از طریق استقرار واحد آموزش شهروندی در چارت سازمانی شهرداری جلب اعتماد شهروندان از طریق به فعالیت رساندن نظرات آنها مشارکت دادن افراد محلی در مدیریت و کارهای اجرایی طرح
جلب اعتماد شهروندان از طریق به فعالیت رساندن نظرات آنها
ایجاد فرهنگ مشارکت از طریق فعالیت های اقتصادی و همسویی منافع اجتماعی
پیشنهادات
نتیجه گیری
ورود داده ها به SPSS
فصل سوم: ویژگیهای جغرافیایی منطقه مورد مطالعه
۳-۱-مقدمه:
استعدادها ،پتانسیل و توانایی های خاص هر منطقه شرایط و خصوصیات مهمی در مکان گزینی سکونتگاه های انسانی ،نوع فعالیت، معیشت و شرایط اقتصادی ،فرهنگی و اجتماعی آن منطقه ایجاب می کند.محور و اساس تمام برنامه ریزی های توسعه اقتصادی ،اجتماعی و فرهنگی در یک جامعه میزان جمعیت آن جامعه می باشد.در واقع تمام تلاش برنامه ریزان در آن است که محیط اجتماعی ،اقتصادی و فرهنگی مناسب تری را برای مردمی که در آن زندگی می کنند فراهم نمایند.بنابراین بررسی و شناخت ویژگی های جمعیت و تحولات کمی و کیفی آن قادر است هر چه بهتر برنامه ریزان و سازمان های دست اندرکار توسعه را یاری نماید.چرا که شناخت این تغییرات و عوامل اصلی ایجاد کننده آنها می تواند ریشه بسیاری از مسائل و مشکلات را شناسایی و در جهت رفع آن به ارائه راه حل بپردازد.در زیر به برخی از خصوصیات و ویژگی های طبیعی و انسانی این شهر اشاره می شود.
۳-۲-موقعیت شهرستان سوادکوه:
شهرستان سوادکوه در بخش مرکزی استان مازندران در دامنه‌ی شمالی کوههای البرز مرکزی در بین عرض جغرافیائی ۴۹ دقیقه و ۳۵ درجه تا ۲۳ دقیقه و ۳۶ درجه نیمکره شمالی و دربین طول جغرافیائی ۳۹ دقیقه و ۵۲ درجه تا ۱۴ دقیقه و ۵۳ درجه نیمکره شرقی واقع شده است .شهرستان سوادکوه یکی از شهرستانهای پانزده گانه استان مازندران است که در البرز مرکزی و در مجاورت استان سمنان قرار گرفته و شهر پل سفید مرکز آن با شهر ساری مرکز استان مازندران ۷۰ کیلومتر فاصله دارد.سوادکوه از سمت شمال به شهرستان قائمشهر و از سمت جنوب به شهرستان فیروزکوه و استان تهران واز سمت غرب به شهرستان بابل و از سمت شرق به شهرستان ساری و ارتفاعات دودانگه ونواحی کوهستانی قدیم ساری دهستان چاشم دراستان سمنان محدود است.طبق جدیدترین تقسیمات کشوری سوادکوه از دو بخش بنامهای مرکزی وشیرگاه، چهار شهر بنامهای پل سفید،زیرآب، شیرگاه وآلاشت .

از مهمترین قلل این کوه قله سهیل که دردامنه آن چشمه ای زیبا با آبی گوارا و خنک در فصول مختلف سال و قله قط قلا، کل فرج ، گاچال ، اوجی تو و … می باشد .
کوه دالاخانی یکی از مناسب ترین کوههای غرب کشور برای کوهنوردان است. این کوه بعلت برخوردار بودن از برف زیاد درفصل زمستان با ارتفاعی در حدود ۲ متر زمینه را برای پیست اسکی و دیگر ورزشهای زمستانی به آسانی فراهم می کند. در فصل بهار با آب شدن برفهای آن چشمه ها و آبشارهای کوچک و بزرگ در قسمتهای مختلف کوه دیده می شود که فصلی و کوتاه مدت هستند و همچنین دارا بودن یخچال طبیعی یکی از ویژگیهای اصلی این کوه است اخیرا بهمت هیات کوهنوردی سنقر وکمکهای مردمی پناهگاهی مناسب در دامنه قله سهیل این کوه ساخته شده است .

دالاخانی بعلت برخوردار بودن از گیاهان با مناظر زیبا و بکر ، حیوانات گوناگون ووجود صخره ها و قله های صعبول عبور در فصول مختلف گردشگران متعددی را بطرف خود سوق می دهد .
مهمترین مشکلی که کوهنوردان و گردشگران در رابطه با این کوه برخورد می کنند، کمبود امکانات و جایگاه خاصی برای استراحت کردن تنها پناهگاه موجود با دو اتاق کوچک دراینکوه قرار دارد که بسیار ناچیز است، و نبود فروشگاه مواد غذایی و … کمبود امکانات بهداشتی و عدم وجود گروه امداد و نجات برای افراد صدمه دیده .
۴ ـ ۵ ـ ۲ مادیان کوه :
از جمله کوههای جالب توجه شهرستان سنقر می باشد که در دهستان باوله در ۵ کیلومتری شمال سنقر با مختصات عرض جغرافیایی ۵۱ ، ۳۴ و طول ۲۷ ، ۴۷ درجه و ارتفاع ۲۴۴۰ متر از سطح دریا همچون نگینی سرافراز در میان دشت های حاصلخیز سنقر و باوله . آگاهان ، گاورود می درخشید این کوه در زمان مادها مورد توجه قرارگرفته است که از آن به عنوان کمین گاه برای سربازان در موقع حمله بیگانگان استفاده می شود و ازطریق روشن کردن آتش هشدارهای لازم را به دیگر نقاط می رساندند. در قسمت بالای مادیان کوه زمینی به مساحت چند هزار متر مسطح قرار دارد که در درون آن چشمه ای با آبی جاری و همیشگی وجود دارد و وجود تعدادی از درختان بید برای استفاده سایه آنها در فصول گرم سال برای گردشگران مناسب است. مادیان کوه بعلت تسلط کامل بر اکثر نقاط مختلف سنقر بیشتر گردشگران را بطرف خود جلب می کند و طی چند سال اخیر کلیه امکانات مخابراتی صدا و سیماء سنقر بر بالای آن احداث شده اند . برف این کوه، بعلت ارتفاع زیاد آن تا اوایل خرداد ماه در لابه لای صخره های سنگی باقی می ماند، این کوه بشکل تپه مانند است که در داخل آن لایه های سنگی بصورت پلکانی قرار دارد . چشمه و گودال آبی که در جلو چشمه قراردارد به هنگام صبح و عصر تعداد زیادی کبک ، کلاغ ، کبوتر برای آب خوردن به این محل می آیند و مردم روستاهای اطراف برای شکار این پرندگان پناهگاه هایی برای خودشان درست کرده اند که به زبان محلی به آنها ( کله کبک ) می گویند که شکل خاصی را برای سطح هموار تپه باستانی این کوه ایجاد نموده است .
دو غار دراین کوه وجود دارد، به نام های و غار پاتخت و غار تخت ماراو که بعلت مشکلات زیاد برای صعود بر روی آنها هیچ نوع مطالعه ی خاصی درباره آنها انجام نشده است . برسر راه این کوه، باغات روستای سهنله وجود دارد که منظره ای جالب توجه برای گردشگران ایجاد نموده است که علاوه برخرید میوه جات از باغبانان استفاده از سایه درختان در زمان استراحت گردشگران مثمر ثمر خواهد بود. تنها مشکل اصلی این کوه، راه ورودی آن برای صعودی بر قله آن جاده ای است که تنها وسیله های همچون موتور ، جیپ صحرایی و لاندیور می تواند از آن عبور کند با درست کردن جاده این کوه بعلت وجود منظره های طبیعی و باستانی و انواع گیاهان خوراکی، انواع پرندگان ، تسلط کامل مادیان کوه بر تمامی سنقر می تواند گردشگران بیشتری را بطرف خود جلب کند.
۴ ـ ۵ ـ ۳ کوه نخود چال و امروله :
شامل دو کوه متصل بهم و بصورت زنجیره ای است که با جهت شرقی و غربی بطول ۳۲ و ۴۷ و عرض ۴۰ ، ۳۳ و با ارتفاع ۳۰۹۷ نخود چال و ۲۹۸۷ متر از سطح دریا می باشد به علت سرد سیر بودن این منطقه با اولین بارش باران در فصل پاییز نوک قله های این دو کوه با برف سفید پوش می شود گاهی اوقات برف بعضی از قله های آن تا سال آینده باقی می ماند برف جدید برروی آن می نشیند دارای یخچال طبیعی می باشد این کوهها بعلت برخوردار بودن از مناظر طبیعی بکر و زیبا یکی از جاذبه های طبیعی شهرستان سنقر است که گردشگران زیادی رابطرف خود جذب می کند .
از جمله جاذبه های آن شامل ، گیاهان داروئی ، معطر ، خوراکی ، و حیواناتی نظیر ، گرگ ، سگ ، کل ، بزوحشی ، روباه ، خرگوش ، و … می باشد .
در فصل بهار بخصوص در اواسط اردیبهشت تا اواخر خرداد ماه بعلت آب شدن برف این کوهها و رویش گیاهانی از جمله یوشان ، ازبو ، گل کو ، بومادران ، گل زرده ، لاله واژگون ، ریواس ، سورپا ، گنور ، شنگ ، کنگر ، تلم که اکثرا گیاهان معطر و داروئی هستند و وجود پرندگان همچون کبک ، کبوتر ، گنجشک ، کلاغ ، تیو ، غناری ، هدهد ، دارکوب ، خفاش ، جقد ، عقاب ، کرکس و حیواناتی نظیر ، گرگ ، روباه ، شغال ، کل ، بزوحشی ، خرس ، گرگ ، خرگوش ، مار ، لاک پشت و … وجود چشمه های فراوان و سرسبزی و طراوت خاص خود روزانه هزاران گردشگر را بطرف خود جلب می کند .
درفصل زمستان بعلت برفگیر بودن این کوهها و با وزش باد محلی برف نقاط مرتفع را بطرف نقاط پست می برد و برف همه مناطق یکسان می شود. ارتفاع برف در بعضی از جاها به بیش از ۲ متری می رسد که زمینه را برای بسیاری از ورزشهای زمستانی از جمله اسکی ، سره سره بازی و … و حرکت بهمنی برف این کوهها بعضی از سالها بیش ۱۰۰۰ متر می رسد صخره های سخت بصورت پلکانی روی هم قرار گرفته اند که کوهنوردان و شکارچیان ، گردشگران به منظورهای مختلف بطرف خود جلب می کند . از ویژگیهای آن رویش یک نوع گیاه به اسم نخود نخود چال است که برروی صخرهای این کوه می روید، بعد از چیدن گیاه باید در بالای کوه آنرا خورده شود زیرا پس از پایین آمدن از کوه خود به خود فرسوده شده و دیگر قابل استفاده نیست. مهمترین مشکل برای گردشگران فقدان زیر ساختهای گردشگری مانند جاده اسفالته ، کمبود امکانت مواد غذایی بعلت دور بودن از مرکز شهر ، کمبود نیروهای امداد و نجات عدم امکانات بهداشتی درمانی ، عدم وجود امکانات پذیرایی اقامتی و غیره می باشد .
۴ ـ ۵ ـ ۴ تفریح گاه کوه قره قی :
کوه قره قی در ۵ کیلومتری شمال سنقر قرار دارد، در کنار آن اردوگاهی بنام شهید رجائی احداث شده که برای آموزش دادن نیروهای بسیجی و دانش آموزان دبیرستان و تیراندازی با اصلحه از آن استفاده می کنند. در قسمتی پایین تراز این تپه دره ای وجود دارد که درمیان دو کوه با صخره های جالب توجه برای صخره نوردی و کوهنوردی محصور شده که آب چشمه های متعدد در این منطقه بعد از بهم پیوستن یکی شده اند و در داخل دره جاری می شود و پس از طی مسافتی در برخورد با صخره های سخت و سنگی آبشاری به ارتفاع ۴ متر ایجاد نموده که منظره ای جالب توجه می باشد . از جمله جاذبه های طبیعی دیگر این منطقه در سمت چپ آبشار در قسمت بالای کوه تخته سنگی به شکل شیر وجود دارد که نشانگر عظمت و شکوه این منطقه می باشد و در پایین دست این تخته سنگ ۴ الی ۵ سنگ بصورت استوانه ای در کنار همدیگر قرار دارند که به صخره های کند و معروف هستند (کند و یک جا یی برای نگهداری گندم ودیگر حبوبات روستایی می باشد) .
در سمت راست آبشار صخره های منظم و متعددی وجود دارد که یکی از آنها بعنوان سنگ سیاه معروف است که داخل آن بصورت گودی کنده شده و کاملا سطح سنگ فرورفته است و درداخل این گودی کنده کاریهای دیگری کاملا مشخص دیده می شود . درقسمت بالاتر از این صخره دو قطعه سنگ وجود دارد که به باجی قارداش معروف است به گفته ی پیشینیان این دو قطعه سنگ مرد، خواهر و برادر بوده اند که بعد از تجاوز به همدیگر، خدواند آنها به بصورت سنگ آورده تا عبرتی برای دیگران باشد . در فاصله کمی دورتر از این کوه تعدادی درخت گز وجود دارد که مردم روستاهای اطراف به آنها اعتقادات خاصی دارند واز آنها بعنوان درختان متبرکه نام می برند .
در گذشته دور شهر سنقر سه دروازه داشته است که یکی از آنها درمنطقه ی قره قی بوده که به نام کوه چهل گزی معروف است که در زمان قدیم کلیه دزدی هایی که از روستاهای اطراف می شد را در میان این کوه مخفی می کردند و بعد از چند روز آنرا به همدان انتقال می دادند .
۴ ـ ۵ ـ ۵ کوههای بدر و پریشان :
کوههای بدرو پریشان از جمله کوههای معروف شهرستان سنقر می باشند که با جهتی غربی- شرقی از دهستان گاورود شروع شده تا دهستان باوله امتداد دارد. در هر یک از این کوهها علاوه بر رویش انواع گیاهانی طبیعی موجود دراین نواحی از جمله گیاهان دارویی ، معطر ، خوراکی و دیگر گیاهان خودرو در این کوهستان که هریک از آنها منظره ای جالب توجه برای گردشگران ایجا د می کنند. علاوه بر آن. تنها منطقه حفاظت شده این شهرستان در این دو کوه قرار دارد که بین دو شهر سنقرو قروه در استان سنندج مشترک می باشد که تعداد زیادی پرنده و دیگر حیوانات وحشی دراین منطقه می توان یافت. که از جمله آنها پرندگانی همچون کبک ، کبوتر کوهی ، هدهد ، انواع گنجشک ، کلاغ ، تیهو ، سیاه کلک و … و حیوانات وحشی همچون گرگ ، شغال ، روباه ، آهو ، خرس ، کل ، بزوحشی ، خرگوش ، خوک می باشد که وجود این موجودات باعث جذب هر چه بیشتر گردشگران برای دیدن یا شکار کردن حیوانات موجود به این مناطق می شود .
علاوه بر موارد فوق، وجود دو آبشار موجود در شهرستان و تنها چشمه موجود در قله کوه بنام گشنابسند و صخره های سخت و درهم پیچیده است که از جذابیت خاصی برای گردشگران و کوهنوردان برخوردار می باشد. و با آب شدن برفهای موجود دراین کوهها جویبارهای فراوان در این کوهها جریان می یابد که باعث سرسبزی و طراوت خاصی دراین کوهها می شود که نظر هر بیننده ای رابطرف خود جلب می کند. بیش از همه آنچه که باعث شده گردشگران بیشتری به این دو کوه روی آورند، وجود مسیر جاده ای ماشین رو تا پای دامنه کوه می باشد که گردشگران زیادی از این استان و دیگر استانهای همجوار را بطرف خود جلب می کند .
۴ ـ ۶ غارها :
غارشناسی ( ppeleogy ) به نام کارست شناسی ( karstology ) نیز معروف است. بهترین نمونه این گونه غارها را سنگهای آهکی بر اثر انحلال آهک به وسیله ۲ Co موجود در هوا وترکیب آنها آب باران و بالاخره تبدیل آن به Co3H2 ایجاد شده است دیده می شود . ولی عمومیت دادن این نظریه کوهها غارها بر اثر انحلال آهک و توسعه و گسترش شکافهای سنگهای آهکی بوجود آمده اند اشتباه است زیرا بسیاری از غارها را می توان یافت که به گونه دیگری تشکیل شده اند. در ایران اکثر غارها بر اثر عمل کوهزایی و زمین ساختی بوجود آمده اند، نخست براثر ایجاد گسله، شکافی کما بیش عریض و طویل و عمیق درسنگهای مختلف و از جمله سنگهای آهکی ایجاد گردیده است وسپس براثر آبهای فرو رو ، دراین شکاف و انحلال مواد آهکی در آنها (چکنده ها ) (استا لاکتیتها ) و (چگیده ها ) (استا لاگمیتهایی ) ایجاد گردیده است و در کف بعضی از آنها جریان آبی نیز وجود دارد ، در صورتی که دربرخی دیگر ، جریان آبی مشاهده نمی شود .
نکته شایان توجه این است که در نواحی کارستی شمار شکافهایی که در براثر نفوذ آب باران در شکافهای سنگهای آهکی ایجاد شده اند بسیار است . در صورتی که درمجاروت غارهای ایران و حتی غارهایی که در سنگهای آهکی بوجود آمده اند. این گونه شکافها در غارهای ایران دیده نمی شوند اما اگر دقت شود، آثار گسله را در امتداد غار یا در مجاورت و نزدیکی آن می توان دید به عنوان مثال می توان اسلامیه در ۱۶ کیلومتری شهر تفت در جنوب غربی یزد نام برد. غارها بعنوان یکی از مناظر طبیعی هستند، بخاطر چشم انداز بکر و طبیعی که دارد، نظر هر بیننده ای را بطرف خود جلب می کنند، اکثر غارها در دامنه کوهها یا تپه ها بوجود آمده اند که در زمان های مختلف از آنها استفاده های متعددی شده است . معروفترین غارهای سنقر عبارتند از :
۴ ـ ۶ ـ ۱ غار ورمقان :
تنها غار آبی موجود د رشهرستان سنقر غار کاوه کشف شده در روستای ورمقان می باشد که دردامنه تپه ای که روستای ورمقان بر آن قرار دارد صخره های سنگی بزرگ به ارتفاع بیش از ۲ متر که در جلو در ورودی این غار وجود دارد که مانع بیرون آمدن آب موجود در غار به بیرون می باشد . دریچه ورودی این غار بطول ۵/۱ متر و ارتفاع کمتر از یک متر می باشد . بعلت وجود آب زیاد در این غار غواصان نتوانسته اند بیشتر از ۱۵۰ متر و ۶ دالان موجود در این غاررا شناسایی کنند. آب موجود دراین غار تا لبه ی ورودی آن بالا آمده است. طبق نظریه کارشناسان این غار شاید بعد از غار قوری قلعه پاوه دومین غار آبی موجود درایران می باشد .
۴ ـ ۶ ـ ۲ غار پاتخت و ماراو :
دو غار پاتخت و ماراو که در مادیان کوه قرار دارند، در دامنه ی صخره ای بسیار بلند و مشکل برای عبور از آن که تنها دو نفر از کوهنوردان ماهر توانسته اند بر در ورودی صعود کنند . بعلت گاز داربودن و سختی عبور و مرور داخل غار هیچ کسی تا بحال نتوانسته بطور کامل از این غار دیدن نماید و این غار همچنان ناشناخته باقی مانده است .
۴ ـ ۶ ـ ۳ غار شراب خوار گلویچ :
این غار در دامنه جنوبی روستای گلویچ قرار دارد که بطول ۳۵ مترو عرض و ارتفاع ۸ متر که در گذشته مکانی برای نگهداری بطربهای شراب مردم روستا و شراب خوردن افرادشراب خوار و محل عیش نوش اهالی روستا بوده است که امروزه بصورت متروکه درآمده و محل جمع شدن حیوانات وحشی در هنگام شب می باشد. دیگر غارهای موجود در شهرستان بصورت ناشناخته باقی مانده اند .
۴ ـ ۷ رودها :
یکی از مکانهای مورد توجه گردشگران برای استراحت و بهره مندی از طبیعت ، اطراف رودخانه ها است. شهرستان سنقر نیز به برکت کوههای فراوان ونیز آب هوای مطبوع آن درسطح منطقه سه رود خانه دائمی در خود جای داده است که عبارتند از : گاوه رود ، جامیشان ، خاله سر ( کنگر شاه ). رود های شهرستان اغلب منبع تامین آب کشاورزی و شرب دام بوده و در مواردی نیز منبعی برای تامین نیازهای شرب و بهداشتی شهری می باشند .
۴ ـ ۷ ـ ۱ گاوه رود :
یکی از رودخانه های مهم و اصلی سنقر می باشد . که در شمال سنقر بطرف غرب جریان دارد و پس از طی مسافتی حدود ۷۰ کیلومتر تا به رودخانه سیروان در استان کردستان و در نهایت به عراق می رود. این رودخانه در طول مسیر خود رود و چشم های کوچک و بزرگ فصلی و دائمی به آن می پیوند د که هر یک از آنها از مناظر طبیعی خاصی بر خوردار می باشند به برکت کوههای موجوددرطول مسیر و بارش برف و باران در فصول پاییز زمستان و بهار در آنها باعث شده که این رود بطور دائم از آب کافی برخوردار باشد و برخی سالها بعلت برخورداری از آب فراوان طغیان می کند رود بیشتر حالت سیلابی دارد که همین امر باعث چشم انداز خاصی می شود که گردشگران را بطرف خود جلب می کند .
کرانه ها واطراف چشم نواز گاورود در هر منطقه ای از مسیر طولانیش زیبایی خاصی دارد . گذر آرام آب از دل صخره ها و تخته سنگهای بزرگ و کوچک، وجود گلها و گیاهان متنوع، انواع ماهیها و دوزیستان از جمله لاک پشت ، چرخنگ ، غورباقه، مار ، در هنگام غروب صدای قورباغه ها به همراه هوای معتدل و مطبوع همگی نشان از طبیعت مفرح و زیبای رودخانه پر برکت گاوه رود می باشد .
طبیعت زیبای اطراف گاورود پذیرایی هزاران نفر از مهمانان تابستانی است و همچنین با احداث سد سلیمان شاه برروی رودخانه گاوه رود بیش از بیش بر طبیعت زیبا و بکر بیشتر این رودخانه افزوده است .
۴ ـ ۷ ـ ۲ رودخانه جامیشان :
این رودخانه در قسمت شرقی سنقر از روستاهای ده الیاس ، ده حمزه و تپه رش سرچشمه می گیرد پس از طی مسافتی پر پیچ و خم و تا حدودی در مسیر جاده سنقر اسد آباد قرار گرفته است. وجود باغات و مزارع طبیعی و کشاورزی روستاهای قره تپه ، تپه رش و باغات سرآسیاب جوب سنقر که از مناظر طبیعی خاصی برخوردار می باشند عبور جاده از کنار این باغات، چشم انداز خاصی برخوردار است که هر گردشگری را بطرف خود جلب می کند تا ا زمناظر طبیعی آن استفاده نمایند. این رودخانه پس از طی مسافتی از قسمت جنوبی سنقر خارج می شود و شهر سنقر را به دو قسمت تبدیل می کند. با جاری شدن آب این رودخانه بر مزارع روستاهای قروه و غیاث آباد و دیگر روستاها که بصورت یکپارچه آفتابگردان کاشت می کنند در فصل تابستان از منظره ای زیبا و جالب توجه برخوردار می باشد . روستاهای اطراف این رودخانه درفصل بهار و تابستان ازآب هوای معتدل و مرطوبی برخوردارند، طبیعت زیبای این روستاها بعلت برخورداری از آب کافی گردشگران را بطرف خود شان جلب می کنند. در طول مسیر این رودخانه انوع پرندگان و حیوانات ، دوزیستان و گیاهان متنوع زندگی می کنند که هر یک از آنها خود موجب جذب بیشتر گردشگر بطرف مسیر این رودخانه می باشد .
۴ ـ ۷ ـ ۳ رودخانه خاله سره(کنگر شاه )
رودانه خاله سره در دامنه کوه امروله در جنوبشرقی سنقر سرچشمه می گیرد پس از طی مسافتی در طول مسیر خود بردامنه کوه نخود چال جاری می شود که در طول مسیرش مناظر طبیعی از درختان و سبزه زارهای متنوع بوجود می آورد که جالب توجه برای هر گردشگری می باشد . این رودخانه درحوالی روستای ملک آباد بابرخورداری از طبیعتی سرسبز و وجود انواع درختان بید وچنار دیگر درختان خودرو و نیزارهای متفاوت و قرار گرفتن این روستا در دامنه کوه نخود چال که در فصل بهار و تابستان گردشگران فراوانی را بعلت برخوردار بودن از انواع گیاهان طبیعی . معطر . داروئی خوراکی و وجود انواع پرندگان و حیوانات را بطرف خود جلب می کند که این گردشگران پس از کوهنوردی به طرف دامنه سرسبز و درختان انبوه رستاهای ملک آباد روی می آورند. علاوه بر چشم انداز رودخانه ، درختان. وجود چشمه های متعدد دراین منطقه بیش از بیش گردشگران را را بطرف خود جلب می کند .
در امتداداین رود خانه با جاری شدن آب آن دو کوه نخود چال و دالاخانی را از هم جدا شده و تفریحگاهی به نام دربند به وجود آورده که از طبیعت بکر و زیبایی سراب سیرجان نیز برخوردار می باشدحذف جدا کننده ی مرزی شهرستان سنقر از شهرستان صحنه می باشد . این منطقه بزرگترین تفریحگاه سنقر و صحنه می باشد. در طول مسیر این رودخانه، وجود انواع پرندگان، دوزیستان دیگر حیوانات و سبزه زارهای مختلف از چشم انداز خاصی برخوردار می باشند .
چشمه ها ۴ ـ ۸ :
شهرستان سنقر از نظر چشمه ها شاید یکی از نقاط کم نظیر در سطح استان می باشد، بعلت موقعیت کوهستانی بودن آن وبارش برف زیاد در فصل زمستان و بارش باران به موقع در فصل بهار با آب شدن برفهای کوهها در دامنه کوه ها و تپه ها چشمه های فراوانی جاری می شوند که تعدادی از آنها فقط در فصل بهار جوشش دارند دارند، اما بسیاری از آنها بصورت دائم ( در ۴ فصل سال) آبدهی دارند، حتی بعضی از این چشمه ها دارای کیفیت آب معدنی نیز می باشد .
معروفترین چشمه های موجود در شهرستان سنقر عبارتند از
۱ ـ چشمه باد ( چشمه شفا ) در روستای چنگیزه که دارای آب معدنی می باشد و برای درمان بعضی از بیماریها مناسب است .
۲ ـ هفت چشمه دارکانی در روستایی آرانله که از طریق لوله های یتونی آنها را بهم وصل کرده اند از چشم انداز خاصی برخوردار می باشد
۳ ـ چشمه تخت شاه در روستای چرمله علیا
۴ ـ چشمه باباخان چشمه سفید روستای ملک آباد که آب گوارا و خوش نوشی برخوردار می باشند
۵ ـ چشمه پیر محمد نزدیکی روستای کهریز
۶ ـ چشمه مصطفی در دامنه کوه مادیان کوه مشرف برروستای آرانله
۷ ـ چشمه زرین ، حقی ، در روستای حماق تپه
۸ ـ هفت چشمه و چشمه گرمه در روستای سلطان طاهر

«ابر قدرت» به کشوری گفته می‌شود که دارای موقعیت ممتازی در روابط بین‌الملل بوده و توانایی تأثیرگذاری در طرح‌ها و رخدادهای گوناگون در مقیاس جهانی را داشته باشد. باری بوزان دانشمند برجسته در حوزه مطالعات امنیتی و روابط بین‌الملل بر این باور است که ابر قدرت بودن مستلزم داشتن قابلیت‌های گسترده‌ای است که بتوان در کل نظام بین‌الملل آنها را بکار گرفت. از نظر وی ابر قدرت‌ها باید دارای قابلیت‌های نظامی- سیاسی مطابق با استانداردهای روز و اقتصادی درجه برای حمایت از اینگونه توانایی‌ها باشند. از این نظر آنها باید بتوانند از نظر نظامی‌و سیاسی و همچنین امنیتی به کل جهان دسترسی داشته باشند و قدرت خود را اعمال کنند. اصولاً ابرقدرت‌ها جز در نظام‌های بین‌الملل به شدت ستیزشی و آنارشیک منبع ارزش‌های همگانی لازم برای تقویت جامعه بین‌المللی‌اند، کما این که مشروعیت آنها به عنوان ابرقدرت نیز، عمیقاً به موفقیت آن‌ها در تثبیت مشروعیت چنین ارزش‌هایی وابسته است که می‌توان آن را ایجاد هژمونی در سطح جهان قلمداد نمود. با در نظر گرفتن همه این عوامل می‌توان گفت در قرن نوزدهم، بریتانیا و فرانسه و چه بسا روسیه این موقعیت را داشتند. بعد از جنگ اول جهانی، بریتانیا، آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی صاحب این موقعیت بودند و بعد از جنگ دوم جهانی، آمریکا و شوروی ابرقدرت شدند. در دوران پس از جنگ سرد نیز عقیده عمومی‌بر این است که تنها ایالات متحده آمریکا معیارهای یک ابرقدرت را دارد، اگرچه هم اینک مناقشاتی نیز در مورد از دست رفتن موقعیت ابرقدرتی آمریکا مطرح می‌باشد. ضمن اینکه موضوع مورد مناقشه دیگر موقعیت روسیه، چین، اتحادیه اروپا و هند به عنوان ابر قدرت‌های بالقوه می‌باشد که به عنوان ابر قدرت‌ها در قرن بیست ویکم مطرح شده‌اند. مورد بعدی، «قدرت‌های بزرگ» هستند که در سطوحی فراتر از قدرت‌های منطقه‌ای و پایین‌تر از ابرقدرت‌ها قرار دارند. قدرت بزرگ شدن از نظر قابلیت‌ها و رفتار اسباب کمتری لازم دارد. کسب موقعیت یک قدرت بزرگ مستلزم برخورداری از منابع مادی و شناسایی این موقعیت از سوی قدرت‌های بزرگ بوده و این که اقدامات این کشور در عرصه بین‌المللی و بر رفتار دیگر قدرت‌های بزرگ دارای نتایج قابل مشاهده باشد. موقعیت قدرت‌های بزرگ عموماً به یک عامل کلیدی متکی است: آنچه قدرت‌های بزرگ را از قدرت‌های صرفاً منطقه‌ای متمایز می‌کند این است که دیگران براساس محاسبات سطح سیستمی‌در مورد توزیع قدرت کنونی و آینده نزدیک به آنها پاسخ می‌دهند. غالباً قدرت‌های بزرگ در سلسله مراتب قدرت بین المللی به بالا صعود می‌کنند و به دلیل برخورداری از توانایی‌های بالقوه سیاسی، اقتصاد و نظامی‌می‌توانند در کوتاه مدت یا بلند مدت جایگاه یک ابرقدرت را کسب کنند. طی سال‌های آخر قرن نوزدهم، آلمان، آمریکا، ژاپن و روسیه دارای مرتبه قدرت بزرگ بودند. بعد از جنگ اول جهانی، ژاپن و آلمان جزو قدرت‌های بزرگ بودند اما فرانسه یک ابرقدرت در حال افول بود. پس از جنگ دوم جهانی، چین، آلمان و ژاپن موقعیت قدرت بزرگ را داشتند و در مقطع کنونی نیز می‌توان از روسیه، چین، ژاپن و اتحادیه اروپا به عنوان قدرت‌های بزرگ نام برد که به استثنای روسیه مابقی دارای تبدیل به موقعیت ابرقدرتی هستند.

تعریف قدرت منطقه ای
قدرت منطقه‌ای، مفهومی‌است که پس از پایان نظام دو قطبی و از دهه ۱۹۹۰ به بعد مطرح شد. در حقیقت با پایان جنگ سرد، قدرت‌های منطقه‌ای ظهور و بروز یافتند. اساساً ظهور قدرت‌های منطقه‌ای یکی از نشانه‌های زوال سیطره است. به دلیل آن که یکی از معیارهای تعریف یک ساختار سیطره جو، عدم وجود قدرت‌های منطقه‌ای خودمختار است، بنابراین زوال نظام سیطره گرا و ظهور قدرت‌های منطقه‌ای بر چند قطبی بودن دلالت دارد. این چند قطبی بودن همان چیزی است که یک نظم جهانی منطقه ای شده را ممکن می‌سازد. توانایی قدرت‌های منطقه‌ای در سطح منطقه ای قابل توجه است، اما در سطح جهانی و در یک طیف گسترده این توانایی چندان زیاد و قابل توجه نیست. در واقع قدرت‌های منطقه‌ای که نفوذ آنها ممکن است در منطقه خود زیاد باشد، اما در سطح جهانی مورد توجه قرار نمی‌گیرند. ولی با این حال در نظام سلسله مراتب جهانی، قدرت‌های منطقه‌ای بازیگرانی هستند که جایگاه و کارکردشان حائز اهمیت فراوان می‌باشد. فرض مسلم این است که قدرت‌های منطقه‌ای، ساختار هر مجموعه امنیتی منطقه ای را تعریف می‌کنند. هر چند احتمال دارد توانایی آنها قابل توجه باشد اما این قدرت‌ها در عرصه‌های منطقه ای، محدود شده اند و قدرت‌های بزرگ خارج از منطقه نیز آنها را در محاسبات قدرت جهانی مورد توجه قرار نمی‌دهند. از نظر باری بوزان، قدرت‌های منطقه‌ای ممکن است دارای منابع مادی و ابعاد سخت افزاری قدرت چندان مناسبی نباشند، اما به لحاظ اصالت تاریخی، سنت‌های ریشه‌دار و موقعیت جغرافیایی، این قدرت‌ها ممکن است وضعیتی مساعد داشته باشند. به عنوان خاتمه باید نظری به تقسیم‌بندی قدرت‌های منطقه‌ای نیز داشت. برخی صاحبنظران، قدرت‌های منطقه‌ای را به دو دسته قهرآمیز (خشن) و آرام (غیرخشن) تقسیم می‌نمایند. قدرت منطقه‌ای قهرآمیز مانند عربستان در خاورمیانه، در صدد استفاده از زور برای اعمال نفوذش در منطقه بوده و به حمایت از یکی از طرف‌ها در اختلافات گرایش دارد. در اغلب موارد چنین دولت‌هایی، خود یکی از منابع ناامنی و بی‌ثباتی به شمار می‌روند. در مقابل، قدرت منطقه‌ای آرام همانند ایران در خاورمیانه، در جست‌وجوی ایفای نقشی سازنده در معادلات منطقه ای است. این کشور، شبکه روابط سیاسی و اقتصادی را گسترش می‌دهد و در اختلافات منطقه‌ای، رویکردی متوازن را در قبال طرف‌های درگیر در پیش گرفته و در نهایت تلاش می کند از مکانیسم دیپلماسی در حل‌و‌فصل اختلافات استفاده کند
انواع قدرت منطقه ای
با پایان جنگ سرد، قدرت های منطقه ای ظهور و بروز یافتند. ظهور قدرت های منطقه ای یکی از نشانه های زوال سیطره است. به دلیل آن که یکی از معیارهای تعریف یک ساختار سیطره جو، عدم وجود قدرت های منطقه ای خودمختار است، بنابر این زوال نظام سیطره گرا بر چندقطبی بودن دلالت دارد. این چندقطبی بودن همان چیزی است که یک نظم جهانی منطقه ای شده را ممکن می سازد.
هر چند احتمال دارد قدرت های جهانی که نفوذ آنها فراتر از یک منطقه خاص است، نتوانند به یک سیطره در سطح جهانی دست یابند ولی قدرت های منطقه ای می توانند سیطره گرا باشند، که این امر مستلزم پذیرش عمومی و یا حداقل با تساهل رهبری این کشور در سراسر منطقه است.
برخی صاحبنظران، قدرت های منطقه ای را به دو دسته ی قهرآمیز (خشن) و آرام (غیرخشن) تقسیم می نمایند. قدرت منطقه ای قهرآمیز در صدد استفاده از زور برای اعمال نفوذش در منطقه بوده و به حمایت از یکی از طرف ها در اختلافات گرایش دارد. در اغلب موارد چنین دولت هایی، خود یکی از منابع ناامنی و بی ثباتی هستند. در مقابل، قدرت منطقه ای آرام، در جستجوی ایفای نقشی سازنده است. این کشور، شبکه روابط سیاسی و اقتصادی را گسترش می دهد و در اختلافات منطقه ای، رویکردی متوازن را در قبال طرف های درگیر در پیش گرفته و تلاش می نماید از دیپلماسی در حل و فصل اختلافات استفاده کند .
متغیرهای قدرت منطقه ای:
در مورد متغیرهایی که براساس آن قدرت منطقه ای تعریف می شود اندیشمندان متعددی سخن گفته اند که از آنجمله می توان به چیس، هیل، کندی، شومن، شرم، بالدوین و فلمس اشاره داشت. هر کدام از این اندیشمندان متغیرهایی را تعریف قدرت منطقه ای برشمرده اند که از امتزاج آنها می توان موارد زیر را استنتاج نمود:
سرحدات
قدرت منطقه ای بخشی از یک منطقه است که باید مرزهای خود را به لحاظ جغرافیایی، اقتصادی، سیاسی و اندیشه ای، تعیین کرده باشد.
ادعای رهبری منطقه ای
قدرت منطقه ای بایستی مدعی قرار داشتن در موقعیت رهبری منطقه باشد. از اصلی ترین وجوه استقرار در چنین موقعیتی، توانایی « قاعده سازی » می باشد. همچنین در قالب این متغیر، باید « خودپنداری » قدرت منطقه ای و پذیرش این تصور و پندار از سوی دیگر بازیگران مورد بررسی قرار گیرد.
ایجاد نفوذ و ساختار سازی منطقه ای
نفوذ یکی از مولفه های اثر گذاری دولت ها قلمداد می شود. در قالب نفوذ، قدرت منطقه ای می کوشد، سایر دولت ها را به ادامه ی عمل یا سیاستی وادار نماید که در راستای منافع اوست. قدرت منطقه ای باید در محدوده ی ژئوپلیتیکی و ساختار سیاسی اندیشه ای منطقه از نفوذ برخوردار باشد.
منابع
یکی از شروط لازم جهت قرار گرفتن در موقعیت برتر و اعمال قدرت، برخورداری از منابع قدرت است. از این رو قدرت منطقه ای باید منابع ایدئولوژیکی ـ سازمانی (سیاسی) و مادی (نظامی، اقتصادی و جمعیتی)، جهت قدرت افکنی منطقه ای را داشته باشد.
ارتباط متقابل
ارتباط از مهم ترین متغیرهای تعیین کننده ی میزان و سطح تعامل قدرت منطقه ای با سایر دول منطقه است. قدرت منطقه ای باید ارتباط متقابل فرهنگی، سیاسی، اقتصادی با سایر بازیگران منطقه ای برقرار کرده باشد.
تاثیرگذاری منطقه ای
کشور مدعی قرار داشتن در موقعیت قدرت منطقه ای باید دارای تاثیر زیاد واقعی در امور منطقه ای (در رابطه با فعالیت ها و نتایج آنها) باشد.
تعیین دستور کار امنیت منطقه ای
دستور کارهای امنیتی، تعیین کننده ی اولویت های امنیتی و راهبر سیاست های سایر کشورها جهت مقابله با چالش های موجود می باشد. قدرت منطقه ای باید قادر باشد دستور کار امنیت منطقه ای را تعریف کند.
پذیرش قدرت منطقه ای
دولتی که در موقعیت قدرت منطقه ای قرار دارد باید موقعیت برتر او در منطقه از سوی دیگر دولت های داخل و خارج منطقه، به ویژه از طرف دیگر قدرت های منطقه ای به رسمیت شناخته شود.
نمایندگی منافع منطقه ای در اجلاس های بین المللی
قدرت منطقه ای ضروری است که با نهادها و اجلاس های جهانی و بین المللی تعامل داشته باشد.به نحوی که در آنها نه تنها منافع خود را بیان کند بلکه به عنوان نماینده ی منافع منطقه، عمل نماید^۱۲.
علل تطویل اختلافات منطقه ای
یکی از پدیده های پایدار در مناسبت بین الملل، بروز، تداوم و اغلب لاینحل ماندن اختلافات میان کشورهای جهان سوم بوده است. اگر حیات یک اختلاف را به سه مرحله ی ریشه ها، مسیر یا جریان و اختتام آن تقسیم کنیم، پدیده ی تطویل به بخش دوم، یعنی مسیر، مرتبط می شود. آن چه در خصوص اختلافات منطقه ای کنونی چشم گیر است، مدت زمان طولانی آن ها است. در دوران تکامل هریک از این اختلاف ها، شکل اولیه ی آن ها تغییر پیدا کرده و تعداد واحدهایی که به گونه ای از اختتام یا لاینحل ماندن اختلاف بهره می برند افزایش یافته و در نهایت، ساختار اختلاف به مراتب پیچیده تر می گردد.^[۱۶]
علل تطویل یک اختلاف را می توان در سطوح مختلف داخلی، منطقه ای و بین المللی جستجو کرد.
جهان سوم به دلایل گوناگون از جمله شکاف در توانایی ها، شکاف در تکامل سیاسی – اقتصادی با جهان صنعتی و هم چنین به موجب سرکوب استعدادها در دوران استعمار، از لحاظ لوازم و ابزار مقبول و مطلوب در نظام بین الملل کنونی ( تکنیک، پول و اسلحه ) در ضعف بوده و به شدت تحت الشعاع متغیرهای خارجی و بین المللی است.به واسطه ی وجود این ضعف ها، سرنوشت و چگونگی بعضی از مشکلات جهان سوم عمدتاً در سطح بین الملل طرح می گردند، تکامل می یابند و احتمالاً حل و فصل می شوند. اختلافی در جهان سوم یافت نمی شود که متغیر بین الملل در تکامل و مسیر تحولات آن مهم ترین عامل نباشد. هرچند متغیرهای داخلی و منطقه ای نیز در تکامل اختلافات نقش های مهمی ایفا می کنند، اما مراکز ثقل قدرت و ثروت در نظام بین الملل مهم ترین تاثیر گذاران بر سیر و جریان اختلافات جهان سوم اند ؛ این مراکز، توانایی تغییر جهت بخشیدن به سیر اختلافات، مدیریت اختلافات، تشدید یا تضعیف موقعیت اختلافات و بعضاً اختتام آن ها را در اختیار دارند. هر اختلافی به واسطه ی سوابق تاریخی، منافع متنوع داخلی و خارجی موجود در آن ساختار خاصی که دارد تعدادی از کشورهای صاحب نفوذ در نظام بین الملل را به سوی خود جذب می کند. مقصود از ارتباط میان تطویل اختلافات منطقه ای با نظام بین الملل، مناسبات متنوعی است که مابین دولت های با نفوذ خارجی و عوامل یا نیروهای درگیر اختلاف در سطح جهان سوم وجود دارد.^[۱۷]
نظریه های اندکی در مورد مفهوم ( استمرار) در تحقیقات روابط بین الملل موجود است. بیشتر توجه محققین متوجه ی ریشه های اختلافات و جنگ ها بوده است.(جیمز روزنا) یکی از متفکرانی است که در این مورد مطالعه کرده است. او می گوید : (جنگ ها و کشمکش های طولانی آن هایی هستند که تعادل قوا، مانع پیروزی نظامی طرفین و اهداف ناهمگون آن ها سر راه اختتام سیاسی کشمکش می شود.)^[۱۸]
یک کشمکش تا زمانی که طرفین قابلیت حذف یک دیگر و یا توانایی اعمال فشار برای مذاکره را نداشته باشند، ادامه خواهد یافت.روزنا معتقد است تا آن جایی که توانایی های نظامی در مسیر تعادل و اهداف در راستای ناهمگونی پیش می روند، تقابل و رویارویی واحدهای دیگر کشمکش، افزایش پیدا خواهد کرد.روزنا می گوید :( هر قدر در داخل یک واحد سیاسی درگیری ادامه پیدا کند، به همان نسبت نیز نیروها و دول خارجی در کنار یک جناح و یا جناح دیگر وارد میدان عمل خواهند شد.)^[۱۹] بعضی از نظریه پردازان روابط بین الملل معتقدند که دخالت واحدهای خارجی در کشمکش های منطقه ای، پیچیدگی های بدیعی را موجب می گردد. در این میان (سی آمیچل) می گوید : ( ورود عوامل و واحدهای سیاسی جدید به یک اختلاف، صورت اولیه ی آن را تغییر می دهد. واحدهای جدید اهداف خاص خود را در یک اختلاف دنبال می کنند و دخالت آن ها به تعداد مسائلی که باید برای اختتام اختلاف حل شود، می افزاید. ورود واحدهای جدید، موضوعات مطرح شده را پیچیده تر می کند و سپس رفتار هر یک از واحدهای سیاسی اولیه و ثانویه تغییر می یابد و این رفتار، استراتژی های جدید را می طلبد تا همه ی واحدها به اهداف خود دست یابند.)^[۲۰]
(جرج مدلسکی) سه نوع اثر نظام بین الملل را در جنگ ها و کشمکش های داخلی و یا منطقه ای مطرح می کند : تشویق، انزوا و توافق. در نوع اول، واحدهای خارجی و امکانات آن ها، نیرویی که تخاصم را ایجاد کرده، تشویق می کنند و سعی در تقویت توانایی های این نیرو دارند تا بتوانند امتیازات مورد نظر خود را کسب کنند. در مرحله ی دوم نظام بین الملل می کوشد تا از واحد مورد تهاجم واقع شده دفاع کند و نیروهای مهاجم رو منزوی و امکانات آن را محدود سازد و در مرحله ی سوم نظام بین الملل اهتمام می ورزد تا موارد اختلاف را حل کرده، توافق ایجاد نماید.^[۲۱]
از عواملی که باعث تطویل اختلافات می شود می توان به کشورها و یا بازیگران غیر دولتی اشاره کرد که در جریان اختلافات مؤثرند. هر کشور یا نیروی جدیدی که در یک اختلاف قدم می گذارد، اهداف، منافع، دیدگاه ها، تقدم ها و نگرانی های جدیدی به ساختار روندهای اختلاف می افزاید. یکی دیگر از شرایطی که به تطویل اختلافات می انجامد، تلاقی منافع یک کشور با یک قدرت خارجی است. هر یک از کشورهای خارجی، یک طرف از تخاصم منطقه ای را متحد خود قلمداد کرده، حفظ منافع آن را در راستای تحکیم منافع خود می نگرد. بنابراین هنگامی که منافع ملی یک کشور در یک اختلاف منطقه ای یا منافع منطقه ای یک کشور با نفوذ خارجی متجانس شود و در موازات آن قرار گیرد، زمینه های تطویل اختلاف به وجود خواهد آمد.
یکی از مفاهیمی که در ارزیابی تطویل اختلاف مطرح می گردد، مفهوم (مدیریت اختلاف) است. منظور از مدیریت اختلاف، استفاده از تاکتیک ها و استراتژی های سیاسی و غیر سیاسی برای محدود کردن یک اختلاف و جلوگیری از بروز بحران است. رقابت فزاینده ی میان کشورها، خطرهای ناشی از تقابل قدرت ها و افزایش مناطق بحرانی در جهان با آثار حنبی آن ها، مدیریت بر اختلاف ها را به مثابه روشی کم هزینه و کم خطر جهت حفظ و پیشبرد منافع ملی یا بین المللی، مطلوب تر کرده است. هنگامی که مخاطرات یک اختلاف افزایش می یابد، مدیریت اختلاف به صورت روشی مفید جلوه می کند ؛ در نتیجه هنگامی که کوشش ها و سیاست های کشورهای با نفود خارجی، در راستای مدیریت یک اختلاف باشد و نه حل آن، زمینه های تطویل آن اختلاف به وجود خواهد آمد.^[۲۲]

فصل سوم
ساختار جغرافیایی قره باغ
موقعیت جغرافیایی
قره‌باغ ولایتی تاریخی درجمهوری آذربایجان، درهمسایگی شمال غرب ایران درشمال رود « ارس » می‌باشد. این ولایت درجنوب شرقی کوه‌های قفقاز صغیر واقع شده است. درقسمت شمالی آن، کوه‌های « موروداغ » ازکوه‌های قفقاز صغیر قراردارد که بلندترین نقطه ی آن « جامیش داغی »۳۷۲۴ متر ارتفاع دارد. درقسمت‌های غربی وجنوبی، دامنه‌های شمالی سلسله کوه‌های قره‌باغ، قله «قیز قالاسی » به بلندی ۲۸۴۳ متر، « قیرخ قیز » به ارتفاع ۲۸۲۷ متر و « بویوک کیره » به بلندی ۲۷۲۵ متر و درقسمت‌های شمال شرقی وشمال، دشت‌های هموار (کناره‌های غربی دشت میل و مغان ودشت قره‌باغ ) قرارگرفته است. ^[۲۳]
این سرزمین باستانی به دو پاره جلگه ای (سفلی) و کوهستانی (علیا) تقسیم شده است. بخش سفلی در شمال واقع شده که شهر گنجه مرکز آن است و قسمت کوهستانی آن با عنوان رسمی «استان خودفرمان قره باغ کوهستانی»شناخته می شود. قسمت کوهستانی تقریباً ۵/۱۲ درصد کل سرزمین قره باغ را دربرگرفته است. مساحت این استان ۴۳۸۸ کیلومتر مربع، در ازای آن از جنوب به شمال ۱۲۰ کیلومتر و پهنایش از خاور به باختر بین ۳۵ تا ۶۰ کیلومتر است. این استان از ۵ ناحیه (عسکران، مارتونی، هادروت، شوشا و مارداکرت ) تشکیل می شود. دارای دو شهر به نامهای خان کندی(استپاناکرت) و شوشا، ۵ شهرک، یک قصبه و ۲۲۰ روستا است
قره‌باغ یک نام مرکب ترکی ومتشکل ازدوواژه« قارا»، « قرا»، « قره»، درزبان ترکی به معنای رنگ سیاه، بزرگ، انبوه، فراوان، شلوغ، مزدحم وزیاد، و « باغ »، به معنی درخت زار، بستان وگلزارتشکیل شده است. قره‌باغ به منطقه‌ یا محلی اطلاق می‌شودکه درآنجا باغهای وسیع و انبوه وجود داشته ورنگ سبزدرختان به سبز تند متمایل به سیاهی است.
استان خودمختار قره‌باغ کوهستانی را در رسانه‌های گروهی جهان به نام « ناگورنو- قره‌باغ »می‌شناسندکه «ناگورنو» درزبان روسی به معنای منطقه کوهستانی است ودرزبان ترکی، به این استان « داغلیق قارا باغ» می‌گویند که همان معنای قره‌باغ کوهستانی را دارد. ولایت خودمختار قره‌باغ کوهستانی^[۲۴].۴۳۷۸ کیلومترمربع مساحت دارد که درازای آن ازجنوب به شمال ۱۲۰کیلومتروپهنایش ازشرق به غرب بین ۳۵تا ۶۰ کیلومتراست. این استان حدودپنج درصدازکل مساحت آذربایجان و۵/۱۲ درصد کل سرزمین قره‌باغ راشامل می‌شود. ازدیدگاه موقعیت جغرافیایی بین ۳۹ درجه و ۲۵ دقیقه و ۴۰ درجه و ۳۰ دقیقه عرض شمالی و ۴۶ درجه و ۲۰ دقیقه و ۴۷ درجه و ۲۰ دقیقه طول شرقی قراردارد. جمعیت قره‌باغ ۱۰درصد دربلندی‌های تا ارتفاع ۵۰۰ متر، ۸۶ درصد بین ۵۰۰ تا۱۵۰۰متر، ۳درصد بین ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ متر و۱درصد در بیش از ۲۰۰۰ متر بالاتر از سطح دریا پراکنده‌اند. درجغرافیای تاریخی ازقره‌باغ به گونه سرزمینی پهناور،بلندوگذرناپذیر شمال ارس به یخچال‌های طبیعی وزیبا،جنگل‌های پوشیده ازدرختان و رستنی های گوناگون درسایه جاودانگ کوه‌های سربه فلک کشیده یادشده است.
استان خودمختارقره‌باغ دارای معادن غنی وارزشمندی است. این منطقه دارای کانی‌های پربار روی، مس، باروت،مرمر، تراورتن، گچ،گل نسوز،سنگ‌های آسیاب وتعدادبیش از ۱۲۰ چشمه آب معدنی گازدار،آهن‌داروکربن دار (به ویژه درنزدیکی شهرشوشا) می‌باشد که می‌توان به چشمه ‌های تورش سو، شیرلان، توغ، کیرس و زرد اناشن اشاره کرد. درنواحی کلبجر و« گده بی » معادن مس وجوددارد.درناحیه کلبجر معادن « شوربولاق» و « آقایاتاق» دارای منابع غنی جیوه بوده وبسیارمعروفند. آب معدنی « ایستی سو» کلبجر به جهت دارابودن ویژگی‌های کم‌نظیر، معروفیت جهانی داردکه فقط از۱۰درصد آن بهره‌برداری می‌شود.
بیشترقلمرو قره باغ راکوهستان های مرتفع دربر گرفته است وهمین امرسبب دشواری حمل‌ونقل وراه‌های ارتباطی شده است. بخش غربی آن که دربین رشته‌کوه‌های « زنگه زور» و «قره باغ»واقع است متوسط ارتفاع آن بین ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ متراست که عمدتا فلاتی آتشفشانی است. ارتفاع فلات ازشمال به سوی جنوب^[۲۵] کاسته شده وعرض آن باریک تر می‌شود. فلات قره باغ دارای ثروت‌های زیرزمینی بسیارارزشمندی است.
منابع آبی یکی ازمنابع طبیعی بسیار ارزشمند قره‌باغ علی است ^[۲۶]. این سرزمین ازرودهای بزرگی همچنین «کر»(باشاخه‌های ترترچای، اینجه چای، خاچین چای، و قارقارچای) و « ارس»(باشاخه‌های کونده لن چای وقوروچای) بهره می‌گیرد. رود ارس ازدامنه‌های کوه«بیسال» درترکیه سرچشمه گرفته وبه دریای خزر می‌ریزد. ارس به وسیله آب‌های زیرزمینی تعذیه شده وآب آن ازمارس تا ژوئن کاملاً بالامی‌آید. درازای این۱۰۷۲کیلومتر ومساحت حوضه آن ۱۰۲۰۰۰کیلومترمربع است.
پیشینه قره باغ
تحولات منطقه ی قره باغ از انقلاب اکتبر تا روی کار آمدن گورباچف
انقلاب ۱۹۱۷ شوروی، خون ریزی های فراوانی را در منطقه ی قفقاز به دنبال آورد ؛ به همین جهت نمایندگان سیاسی گرجی، آذری و ارمنی، در (تفلیس) حکومتی تشکیل دادند و مستقل از مسکو به اداره ی امور پرداختند. در این هرج و مرج، داشناک ها نیز کلیه ی روستاهای آذری نشین ایروان را مورد حملات خود قرار می دادند. بعد از جنگ جهانی اول، قره باغ از طرف متفقین اشغال شد. با تثبیت حاکمیت بلشویک ها، به تدریج خط مشی اصلی مسکو در قبال مسائل منطقه ای قفقاز آشکار گردید. در هنگام تشکیل جمهوری ارمنستان در سال ۱۹۲۱ قسمت بزرگی از قره باغ به نام (زنگزور) به این کشور ملحق شد و اختلاف بر سر مسئله قره باغ که شکل معینی به خود گرفته بود در اجلاس شعبه ی قفقاز کمیته ی مرکزی حزب کمونیست روسیه در سال ۱۹۲۱ با حضور استالین مورد مذاکره قرار گرفت و متفقاً تصمیم گرفته شد که به علت لزوم حفظ صلح بین مسلمانان و ارامنه، وابستگی های اقتصادی که بین قره باغ علیا و سفلی وجود دارد و وابستگی های دائمی این منطقه به آذربایجان، ناحیه قره باغ کوهستانی (علیا) با مرکزیت شهر (شوشا) خود مختار گردد ولی از نظر تقسیمات کشوری، بخشی از آذربایجان محسوب خواهد شد.^[۲۷]این اقدام،باعث نارضایتی ارامنه ی قره باغ و ارمنستان شد.آن ها معتقد بودند، قره باغ تنها در اساسنامه، منطقه ی خودمختار است، اما در واقع به آذربایجان وابسته گردیده است.
در سال های دهه ی ۱۹۲۰ سازمانی مخفی به نام (قره باغ برای ارمنی ها) در کل منطقه فعال بود، اما با شناسایی و دستگیری اعضای آن، فعالیت این سازمان خاتمه یافت. در زمان حاکمیت استالین حوادث مهمی در مورد منطقه قره باغ رخ نداد و اگر اقدامی در جهت طرح مسئله ی قره باغ صورت می گرفت بیشتر در سطح اقدامات پراکنده ی رده بالای رهبری بود.^[۲۸] پس از مرگ استالین در دوران حاکمیت خروشچف، مرحله دیگری از طرح مجدد مسئله ی قره باغ آغاز شد و از سال ۱۹۶۰ امیدهایی برای الحاق قره باغ به ارمنستان پدید آمد، اما پس از برکناری خروشچف در سال ۱۹۶۵، الحاق آن نیز منتفی شد.

نمودار شماره ۳: وضعیت مهارت های حل مسئله برحسب سطح تحصیلات مادر ۵۹
نمودار شماره ۴: وضعیت مهارت های حل مسئله برحسب میزان موفقیت در حل مسائل و مشکلات …………………۶۰
نمودار شماره ۵: وضعیت مهارت های حل مسئله برحسب ارزیابی نوع رفتار مادر ۶۱
نمودار شماره ۶: وضعیت مهارت های حل مسئله برحسب دانشکده محل تحصیل ۶۴
نمودار شماره ۷: وضعیت مهارت های حل مسئله برحسب میزان رضایت از رشته تحصیلی ۶۵
نمودار شماره ۸: وضعیت مهارت های حل مسئله برحسب میزان موفقیت در مهارت های حرفه ای و بالینی ۶۶
نمودار شماره ۹: پراکنش ارتباط نمره بی انگیزشی با نمره مهارت حل مسئله ۶۷
نمودار شماره ۱۰: پراکنش ارتباط نمره انگیزش درونی با نمره مهارت حل مسئله ۶۸
نمودار شماره ۱۱: پراکنش ارتباط نمره انگیزش بیرونی با نمره مهارت حل مسئله ۶۸
نمودار شماره ۱۱: پراکنش ارتباط نمره انگیزش بیرونی با نمره مهارت حل مسئله ……………………………. ۸۱
فصل اول
زمینه پژوهش :
از زمانی که آموزش رسمی در جوامع بشری رواج یافته، پرورش توانمندی های فراشناختی، همانند فهم و درک، استدلال، تفکر، خلاقیت، حل مسئله و قضاوت مورد تاکید بوده است (۱). حل مسئله یک مهارت اساسی برای زندگی در عصرحاضر است (۲)، زیرا انسان ها در مراحل مختلف زندگی با مشکلات متعددی روبرو می شوند که برای حل آن ها نیاز به تفکر خلاق، منتقدانه و تحلیل گر دارند (۳). حل مسئله نوعی تفکر معطوف به هدف است (۴). یک فرایند ذهنی و تفکر منطقی و منظمی است که به فرد کمک می کند تا هنگام رویارویی با مشکلات، راه حل های متعددی را جستجو و سپس بهترین راه حل را انتخاب کند (۵). این مفهوم؛ به عنوان یک فرایند شناختی سطح بالا با بسیاری از فرایندهای شناختی دیگر مانند انتزاع، جستجو، یادگیری، تصمیم گیری، استنباط و تجزیه و تحلیل در تعامل است (۶) به طوری که؛ مشیرآبادی آن را فرایندی نظام مند می داند که بر تحلیل موقعیت مسئله، تمرکز داشته و بیانگر توانایی اشخاص در غلبه بر موانع و دستیابی به اهداف می باشد و شامل سه مولفه ی اعتماد به خود در حل مسئله^[۱]، شیوه اجتناب- نزدیکی به مسئله^[۲] و کنترل شخصی^[۳] است که به ترتیب، بیانگر اعتقاد فرد به توانایی در حل مشکلات، تمایل وی برای رد شدن از کنار مشکلات و یا مقابله رو در رو با آن ها و استفاده از راهکار های متنوع و متفاوت در کنترل رفتار و هدفداری در فرایند حل مسئله می باشد (۱).

در واقع؛ هدف آموزش حل مسئله، فراگیری روش کلی برخورد با مسائل و مشکلات، آموزش روش استدلال، استفاده از اعتقادات و ارزش ها و تصمیم گیری در برخورد با مشکلات موجود است (۷). آموزش گام به گام مهارت های حل مسئله در بلوغ شناختی، عاطفی و مهارتی افراد نقش بسزایی داشته و سبب افزایش قدرت تصمیم گیری در آنان می شود (۸)، افرادی که توانایی بیشتری در حل مسائل دارند، کمتر دچار افسردگی می شوند، مهارت های اجتماعی بالا و ارتباطات سالم تری دارند و میزان اضطراب در آنان نسبت به سایرین، کمتر است (۹ و ۱۰). همچنین اگر حل مسئله به نحو مؤثری به کار گرفته شود مقاومت فرد را در برابر منابع استرس بیرونی بالاتر برده و آسیب پذیری وی را در برابر افسردگی و دیگر مشکلات عاطفی کاهش می دهد (۵)، بعلاوه، حل مسئله، تاثیر بسزایی در ایجاد اعتماد به نفس و کسب آرامش دارد و به انسان نیرویی ویژه و انگیزه ای مناسب برای مواجهه ی سازنده با مشکلات می دهد (۱۱).
هنر مراقبت از بیماران نیز، به دانش، مهارت و تخصص نیاز دارد و قلب عملکرد مؤثر، توانایی حل مسئله است (۱۲). پرستاران از نظر تأثیرگذاری بر پدیده سلامتی در موقعیتی منحصر به فرد قرار دارند و داشتن دانش و مهارت به تنهایی برای موفقیت حرفه ای آن ها کافی نیست، بلکه شیوه ی برخورد با مسائل مختلف نیز مهم است (۲). هر بیمار در موقعیت های بالینی، دارای خصوصیاتی منحصر به فرد بوده و هیچ راه حل ثابتی برای حذف یا تعدیل مشکلات بیماران مختلف وجود ندارد. بنابراین، پرستاران به خصوص در موقعیت های جدید بالینی، به مسئولیت های مستقل، قضاوت و تصمیم گیری درست نیاز دارند (۱۳). حدود ۶/۱۶- ۴ درصد از بیماران بستری در بیمارستان های آمریکا، استرالیا و انگلیس بر اثر عدم تصمیم گیری مناسب و صحیح پرستاری و پرسنل بهداشتی- درمانی، دچار آسیب هایی مانند ناتوانی دائمی و مرگ شده اند، اما در بیمارستان هایی که مشارکت و تصمیم گیری های تیم درمانی در سطح بالا بوده، میزان مرگ و میر ۴۱ درصد کمتر از میزان پیش بینی شده، گزارش شده است (۱۴). از طرفی، گسترش فناوری، نیاز بیماران به مراقبت با کیفیت، تاکید بر محدود کردن هزینه ها و طول مدت بستری، افزایش جمعیت سالمند، فرایندهای پیچیده ی بیماری و افزایش هوشمندی و آگاهی بیماران، تغییراتی هستند که پیش روی پرستاران قرار دارند، حال؛ برای آنکه پرستاران قادر به تطابق با این تغییرات و افزایش مسئولیت ها باشند، لازم است صاحب مهارت های سطح بالای تفکر باشند تا بتوانند ایده های جدیدی ارائه دهند (۱) و قادر باشند بهترین راه حل ها را در برخورد با مشکلات و نیازهای بیماران اتخاذ نمایند (۲).
مهارت های حل مسئله و تصمیم گیری مبتنی بر دانش، جزء رفتارهای مورد انتظار دانشجویان پرستاری است (۱۵) و یادگیری این مهارت ها، به عنوان نیاز آموزشی، باید از دوران دانشجویی آغاز گردد (۱۷ و ۱۶) تا دانشجویان بتوانند دانش تئوری فراگرفته شده را در موقعیت های واقعی بکار گرفته و مشکل بیمار تحت مراقبت خود را حل نمایند (۱۶). لذا دانشجویان قبل از ورود به محیط کار، نیاز دارند تا از احساسات، نگرش ها و رفتارهای خود در ارتباط با دیگران، شناخت پیدا کنند، تا بتوانند تصمیم گیری و حل مشکل آسان تر و بهتری داشته باشند (۲).
با توجه به این که هدف اصلی آموزش در رشته های علوم پزشکی از جمله پرستاری، رشد شایستگی حرفه ای و توسعه ی مهارت های تصمیم گیری و حل مسئله می باشد، آموزش پرستاری مسئول ایجاد محیطی است که بتواند یادگیری دانشجویان و کسب مهارت های شناختی، عاطفی و روان حرکتی را به گونه ای تسهیل کند تا دانشجویان قادر به مراقبت از افراد نیازمند در موقعیت های مختلف باشند و ضروری است تا افرادی را تربیت کند که توانایی شناخت و حل مشکلات را داشته باشند. لذا، در سال های اخیر ماهیت عملکرد بالینی تغییر پیدا کرده و تحت تاثیر مدل های گام به گام حل مسئله قرار گرفته است (۱). به طوری که؛ نیزو^[۴]، یک فرایند پنج مرحله ای حل مسئله مشابه با فرایند پرستاری پیشنهاد می کند. بنابراین، نیاز به افرادی که مهارت های حل مسئله را به طور مؤثر در عملکردشان به کار گیرند، ضروری تر به نظر می رسد(۱۸).
نتایج مطالعه ای در دانشجویان پرستاری، نشان داد که آن ها فاقد مهارت های حل مسئله هستند، اما در محیط مراقبت سلامت پیچیده ی امروز، پرستاران باید قادر به حل دقیق، کامل و سریع مشکلات باشند (۱۵). بسیاری از دانشجویان پرستاری وارد محیط بالین می شوند، بدون این که بتوانند مشکل را بشناسند و برای حل آن، طرح ریزی کنند. نتایج برخی از مطالعات نیز بیانگر آن است که این مهارت در پرستاران و دانشجویان پرستاری از نمره ی پایینی برخوردار است (۱۲). اما مشیرآبادی در مطالعه ی خود در دانشگاه ایران گزارش کرده است: میانگین امتیازات مهارت حل مسئله دانشجویان پرستاری مطلوب می باشد (۵۱/۲۱±۵/۸۹) (۱). مطالعه ی سینار^[۵] در دانشگاه ساکاریا^[۶]ی ترکیه بیانگر آن است که دانشجویان پرستاری، مهارت مطلوبی در حل مسئله دارند (۵۶/۱۷±۳۷/۸۵) (۱۵). در حالیکه بسر^[۷] مهارت حل مسئله ی متوسطی را در دانشجویان پرستاری دانشگاه دوکوزایلول^[۸] ترکیه گزارش کرد (۱۹).
با توجه به اهمیت مهارت های حل مسئله، به نظر می رسد که بررسی عوامل مرتبط با این مهارت ها نیز دارای اهمیت بسیاری است. به طور کلی؛ با توجه به نتایج مطالعات مختلف، عوامل متعددی بر ایجاد و ارتقاء این مهارت ها نقش دارند. گروهی از محققین این عوامل را در دو دسته ی عوامل فردی شامل هوش، انگیزه، وضعیت از پیش دانسته ها، ثبات عملکردی و عوامل اجتماعی شامل سطح اجتماعی- اقتصادی، تکامل اجتماعی، روش های آموزش و مراقبت در دوران کودکی و نگرش های خانواده، موقعیت فیزیکی مدرسه و کلاس تقسیم بندی می کنند. برخی دیگر نیز عوامل مؤثر بر حل مسئله را در سه گروه شناختی، عاطفی و تجربی طبقه بندی می کنند (۲۰). آنچه مسلم است، حل مسئله به عنوان یک نیروی قوی در سازگاری با نیازها و رویدادهای روزانه زندگی مطرح بوده و با تمرکز بر نقش عوامل فردی، تاثیرات محیطی و زمینه های فرهنگی جوامع مختلف، در افراد تثبیت می شود (۹). بنابراین؛ تعیین و شناسایی توانایی های حل مسئله و عوامل مرتبط با آن، مهم است. به طور کلی؛ با توجه به بررسی مطالعات مختلف و نظر صاحبنظران این امر، در این مطالعه، عوامل مرتبط با مهارت های حل مسئله ی دانشجویان، در سه دسته ی کلی عوامل فردی- اجتماعی، آموزشی و انگیزشی بحث و بررسی می شوند (۱، ۹، ۱۵، ۲۱).
در خصوص تشریح عوامل فردی- اجتماعی مرتبط با حل مسئله، گوون^[۹] رضایت از ارتباط با دوستان را بر مهارت های حل مسئله ی آنان، مؤثر دانسته (۲۲) و نتایج مطالعات اوسلو^[۱۰] نیز به تاثیر متغیرهای فردی همچون سن، جنس و وضعیت سکونت بر مهارت های حل مسئله، اشاره دارد، به طوری که، توانایی حل مسئله در پسران بیشتر از دختران بوده و با افزایش سن، ارتقاء می یافت و مهارت حل مسئله ی دانشجویانی که با خانواده زندگی می کردند به طور معناداری کمتر از سایرین بود (۰۵/۰>P) (9)، درحالیکه کسکین و یلدیریم^[۱۱] مهارت حل مسئله را در دختران بیشتر از پسران برآورد کرده اند (۰۵/۰>P) (23) و گوون، در میزان مهارت های حل مسئله ی دانشجویان برحسب متغیرهای سن و جنس تفاوت معناداری نیافت (۲۲). گورال^[۱۲] نیز به تاثیر ورزش در ارتقاء مهارت های حل مسئله ی دانش آموزان دبیرستانی اشاره دارد (۰۵/۰>P) (20). مطالعه ی یلدیریم و همکاران نیز به تاثیر منفی مصرف سیگار و الکل در دانش آموزان دبیرستانی بر مهارت های حل مسئله ی آنان اشاره دارد (۰۰۱/۰>P) (24).
دسته ی دیگری که در تقویت مهارت های حل مسئله دخیل می باشند، عوامل آموزشی است که عبارت از عواملی مانند فراگیر، فراده، برنامه، محیط و تجهیزات آموزشی در دانشگاه می باشد که آموزش فراگیران را تحت تاثیر قرار می دهد(۲۵). از جمله این عوامل می توان به سال های تحصیلی گذرانده شده، اشاره کرد (۱، ۹، ۱۵، ۱۹). از دانشجویان سال های بالاتر انتظار می رود که به تفاوت مشکلات بیماران مختلف دست یافته و از تجارب قبلی شان در مواجهه با بیماران مشابه، به عنوان چهارچوبی برای حل مسائل جدید استفاده کنند (۲۶). در همین راستا، در مطالعات سینار، بسر و اوسلو مشخص شد که دانشجویان سال آخر پرستاری نسبت به دانشجویان سال های قبل، مهارت بیشتری در حل مسئله داشتند (۹، ۱۵، ۱۹)، اما در مطالعه ی مشیرآبادی، توانایی حل مسئله ی دانشجویان سال آخر نسبت به دانشجویان سال اول تفاوت آماری معناداری نداشته است (۰۵/۰<P) (1). سایین و فاریماز^[۱۳] نیز در میانگین نمره ی حل مسئله دانشجویان سال اول و آخر کارشناسی پرستاری دانشگاه کموریت^[۱۴] ترکیه، تفاوت آماری معناداری مشاهده نکردند (۰۵/۰<P) (27). در تشریح سایر عوامل آموزشی مرتبط با حل مسئله، می توان به مطالعه ی گوون اشاره کرد که موفقیت های تحصیلی دانشجویان را بر میزان مهارت های حل مسئله ی آنان مؤثر دانسته است (۲۲). در مطالعه ی سینار نیز، عوامل آموزشی مانند نوع رشته تحصیلی پرستاری و مامایی و سال های تحصیلی گذرانده شده، در میزان مهارت های حل مسئله ی دانشجویان دخیل بوده است و دانشجویان مامایی نسبت به دانشجویان پرستاری، مهارت بیشتری در حل مسئله داشتند (۱۵)، درحالیکه گوون در مهارت های حل مسئله ی دانشجویان گرایش های مختلف آموزش حرفه ای و هنر، تفاوت آماری معناداری مشاهده نکرده است (۲۲).
همانگونه که اشاره شد، عامل دیگری که می تواند در ارتقاء و بهبود مهارت های حل مسئله نقش داشته باشد، عامل انگیزشی است. در خصوص تاثیر این عامل در تقویت مهارت های حل مسئله، مایر^[۱۵] به نقل از ورتایمر^[۱۶] می نویسد: بعضی از افراد هنگام مواجهه با مشکلات، تفکرات و ایده های هوشمندانه ای دارند و ابتکارات، اکتشافات و راه حل های خلاقی ارائه می دهند، در توضیح دلایل چنین رفتاری، فقط تمرکز بر روی آموزش مهارت های حل مسئله کافی نیست، بلکه احساس، علاقه و جنبه های انگیزشی فرد نیز اهمیت زیادی دارد (۲۸). انگیزش میل شخص برای تلاش در جهت انجام وظایف و استفاده از مهارت های فردی می باشد (۲۹). انگیزش تحصیلی نیز به رفتارهایی اطلاق می شود که منجر به یادگیری و پیشرفت می شود (۳۰) و عبارت از تمایل فراگیر است، به آن که کاری را در قلمرو خاصی به خوبی انجام دهد و عملکردش را بطور خودجوش ارزیابی کند (۳۱). مانند سایر یادگیری ها، یادگیری حل مسئله نیز نیازمند انگیزش سطح بالاست (۲۱).
در تعبیر و تفسیر موقعیت مسئله دار، انگیزه می تواند تاثیر معناداری در عملکرد حل مسئله ی دانشجویان داشته باشد. زیرا؛ هنگامی که شخص به موضوعی علاقه داشته باشد، بیشتر تلاش کرده، در حل مسئله موفق تر خواهد بود و یادگیری معنادارتری خواهد داشت و در مقابل؛ بی علاقگی شخص نسبت به موضوع، سبب می شود که در انجام فعالیت های مربوط به آن، کمتر به تفکر خلاق و فرایند حل مسئله روی آورد (۲۸). آک^[۱۷] به نقل از لپر^[۱۸] می نویسد: فعالیت های یادگیری مختلف که به دانشجو در چگونگی استفاده از مهارت هایش در موقعیت های واقعی زندگی کمک کند، انگیزش وی را افزایش می دهد (۲۹). سیف نیز معتقد است: اگر فراگیران برای یادگیری حل مسئله از انگیزش لازم برخوردار نباشند، در اختیار داشتن بهترین راهبردهای حل مسئله نیز کارساز نخواهد بود (۲۱).
لذا با عنایت به نتایج پژوهش های مختلف و به خصوص، اهمیت مهارت های حل مسئله در تصمیم گیری های مستقل پرستاران و دانشجویان پرستاری و خطرات ناشی از عدم انتخاب راه حل مناسب در موقعیت های بالینی و با توجه به نقش مهم عوامل فردی، آموزشی و انگیزشی در مهارت های حل مسئله و تفاوت احتمالی در ابعاد انگیزش تحصیلی مرتبط با مهارت حل مسئله، همچنین با توجه به انگیزه ی شخصی پژوهشگر مانند مشاهده موارد متعددی از عدم تصمیم گیری و عدم حل مشکل توسط پرستاران و دانشجویان پرستاری و متکی بودن دانشجویان به اساتید بالینی و پرستاران به پزشکان و حتی تصمیم گیری های پرستاری از جانب پزشکان، باید سطح این مهارت ها در دانشجویان بررسی شده و آموزش های پرستاری براین اساس برنامه ریزی گردند. لذا؛ این مطالعه با هدف تعیین مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان انجام می شود تا بتوان با شناسایی عوامل مرتبط با ارتقاء این مهارت ها و در اختیار نهادن نتایج آن برای اساتید، پژوهشگران و برنامه ریزان آموزش پرستاری، در امر برنامه ریزی آموزشی و بهبود آن در طی دوره چهار ساله آموزش پرستاری گام موثری برداشت.
اهداف پژوهش
هدف کلی:
تعیین مهارت های حل مسئله و عوامل مرتبط با آن در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان در سال ۹۳-۱۳۹۲
اهداف ویژه‌ :
۱) تعیین میانگین امتیازات مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان
۱-۱) تعیین میانگین امتیازات مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان در بعد اعتماد به خود در حل مسئله
۲-۱) تعیین میانگین امتیازات مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان در بعد شیوه اجتناب- نزدیکی به مسئله
۳-۱) تعیین میانگین امتیازات مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان در بعد کنترل شخصی
۲) تعیین عوامل فردی- اجتماعی مرتبط با مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان
۳) تعیین عوامل آموزشی مرتبط با مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان
۴) تعیین ابعاد انگیزش تحصیلی مرتبط با مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان
سوالات پژوهش:
۱) میانگین امتیازات مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان چقدر است؟
۱-۱) میانگین امتیازات مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان در بعد اعتماد به خود در حل مسئله چقدر است؟
۲-۱) میانگین امتیازات مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان در بعد شیوه اجتناب- نزدیکی به مسئله چقدر است؟
۳-۱) میانگین امتیازات مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان در بعد کنترل شخصی چقدر است؟
۲) عوامل فردی- اجتماعی مرتبط با مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان کدامند؟
۳) عوامل آموزشی مرتبط با مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان کدامند؟
۴) ابعاد انگیزش تحصیلی مرتبط با مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان کدامند؟
پیش فرض های پژوهش :

1. 1. حل مسئله فرایندی نظام مند است که بر تحلیل موقعیت مسئله، تمرکز داشته و بیانگر توانایی اشخاص در غلبه بر موانع و دستیابی به اهداف می باشد (۱).

1. 1. مهارت حل مسئله در بلوغ شناختی، عاطفی و مهارتی افراد نقش بسزایی داشته و سبب افزایش قدرت تصمیم گیری (۸) و کاهش افسردگی و اضطراب می شود (۹ و ۱۰).

1. هدف اصلی آموزش در رشته های علوم پزشکی از جمله پرستاری رشد شایستگی حرفه ای و توسعه ی مهارت های تصمیم گیری و حل مسئله می باشد (۱).