از دیگر سو؛ مخاطبان نیز همیشه دست کم تا حدی نسبت به محتوای رسانه تردید دارند، زیرا معمولاً برای آنها دشوار است که گزارش های رسانه ای را از منابع غیر رسانه ای راست یابی کنند. از آنجا که اعتماد عمومی، با توجه به انگیزه های فرد اعتماد شونده، شامل انتظاری است که ما از او داریم، اعتماد رسانه ای هم شامل ارزیابی های ما از انگیزه های روزنامه نگاران است؛ این بدان معنی است که آیا روزنامه نگاران واقعاً همان مراقبان صادقی هستند، که ادعا می کنند، یا بیشتر به دنبال رقابت سازمانی، جاه طلبی و یا منافع شخصی خود می باشند؟ همانطوری که اعتماد مبتنی بر انتظاری است که در تعامل با اعتماد شونده، بیشتر منجر به منفعت است تا ضرر، اعتماد به رسانه نیز به انتظاری بر می گردد که مردم هر جامعه به طور کلی از سود حاصل از کار روزنامه نگاران توقع دارند.

برخی، اعتماد عمومی را انتظاری می دانند که از یک رفتار صادقانه و همیارانه می رود، و مبتنی بر هنجارهای مشترکی است که شامل استانداردها و معیارهای کاری و حرفه ای است. مثلاً ما مطمئن هستیم که دکتر عمداً ما را در طی عمل جراحی مجروح و زخمی نمی کند، چرا که معتقدیم که او به تعهد پزشکی خود، و استانداردهای حرفه ای پزشکی پایبند است (Fukuyama, 1995). این مطلب بدان معناست که اعتماد به روزنامه نگاران و دست اندرکاران هر رسانه بر پایۀ باور مخاطبانش به کارهای حرفه ای روزنامه نگاری خلاصه می شود. بنابراین “باورپذیری نسبت به اخبار رسانه شامل ارزیابی مخاطبان از بی نظری و بی طرفی رسانه است که اساس رسالت خبری است، نه تنها صحت و درستی خبر” (Liebes, 2001, 295).
علاوه بر این، امروزه توده ها نیز راه تخریب رسانه ها را یافته اند، و آن همانا استراتژی سکوت یا انفعال است. بودریار نیز معتقد است که در این عصر، تحریف جای حقیقت را گرفته و دنیای واقعی در خود صفحه تلویزیون تقلیل پیدا کرده است. در واقع می توان گفت مردم در سال های اخیر با رسانه های جمعی الکترونیک که معانی واقعی را زیر و رو کرده است، روبه رو شده اند (بصیریان جهرمی و بشیر، ۱۳۸۵، ۱۴۷) این مسأله به طور مستقیم بر روی اعتماد آنها به اخبار پخش شده از رسانه، تأثیر گذاشته است. به عنوان مثال در حالی که ۵۵ درصد از مردم ایالات متحده در سال ۱۳۸۵ به صحت و بی غرضی اخبار پخش شده از رسانه اعتماد داشتند، این آمار در سال ۲۰۰۶، بین ۱۹ تا ۲۵ درصد ارزیابی شده است (Bakir& Barlow, 2007, 5).
همچنین باید گفت که اعتماد خاص مخاطب به رسانه های خبری نهایتاً براساس این عقیده شکل می‌گیرد که اطلاعات رسانه های خبری در واقع چنین راهنمایی را تسهیل می کند. راهنمایی به این معنی که گزینش و انتخاب های صحیح، جامع، و بدون غرض، به طور اساسی با انتخاب های بیشتری که گیرنده (مخاطب پیام) دارد، در می آمیزد، این تنها، اطلاعات رسانه های خبری است که مخاطب را در یک جامعه ی مدرن به کنش وا می دارد (Kohring& Mattes, 2007, 239).
زتومکانیز معتقد است که «اگر رسانه های جمعی، در ارائه مطالب خبری و حتی تبلیغات تلویزیونی، به سانسور و برخوردهای سوگیرانه دست زنند، در این صورت ممکن است، همه روزنامه نگاران، گویندگان تلویزیونی و رادیویی مورد بی اعتمادی مردم قرار گیرند» (زتومکار، ۱۳۸۴، ۴۹).
جا دارد در اینجا به نظریات “کنت آسپ” و “جی وستر سال” دو دانشمندی که اعتماد را از دیدگاه ارتباطی بررسی کرده اند، همچنین مقیاس سنجش اعتبار رسانه ای “فیلیپ می یر” پژوهشگر آمریکایی که مولفه های این نظریه پرداز همخوانی زیادی با شاخص های پژوهش حاضر دارد، پرداخته شود.
کنت آسپ^[۲۷]:
کنت آسپ در کتابی در زمینه قدرت رسانه های گروهی، بین سه نوع ارزشی که می توانند به یک محتوای مشخص از رسانه های گروهی نسبت داده شوند، تمایز قائل می شود. این ارزش ها به ترتیب ارزش های توصیفی، اطلاعاتی و پیامی نامیده می شوند. عملاً آنچه که آسپ به واژه آورده، همان چیزی است که در اینجا “کیفیت” می خوانیم، با آنکه در اصل در زمینه نقش رسانه های گروهی در فرایندهای شکل گیری افکار عمومی، در بررسی های آسپ سه کیفیت متصور شده است ولی تقریباً این سه کیفیت به آسانی می‌تواند کلیت یابند و به طور کلی به بحث های کیفیت محتوای رسانه ها اطلاق شوند.
سه نوع کیفیت که توسط آسپ متمایز شده اند، به وسیله سه نوع ارتباط تعریف شده اند.
این ارتباطات به ترتیب عبارتند از:
- محتوای رسانه ها و واقعیت.
- محتوای رسانه ها و دریافت کننده.
- محتوای رسانه ها و فرستنده (خلیفه، ۱۳۸۶، ۴۴).
جی وسترسال^[۲۸]:
در سال ۱۹۸۳، جی وسترسال نظریه پرداز علوم سیاسی، برای ارزیابی بی طرفی یا تعادل در نظام در نظام سخن پراکنی دولت سوئد، طرحی از مولفه های گوناگون مفهوم عینیت گرایی ارائه کرد. این طرح بیانگر آن است که در “گزارشگری عینی یا خبررسانی باید در ارتباط با ارزش ها و حقایق باشد” از نظر وی حقایق دارای نشانه های سنجشی و قابل تبدیل به داده های کمی هستند.
مولفه های اصلی عینیت اخبار از نظر وی “بی طرفی” و “واقعی بودن” است که بی طرفی خود شامل مولفه های خنثی بودن و تعادل و واقعی بودن شامل مرتبط بودن و درستی است.
در این طرح “واقعی بودن” دلالت بر شکلی از گزارشگری دارد که عاری از اظهارنظر است و می‌توان اخبار و اظهارات مختلف را در برابر گفته های منابع خبری مورد بررسی قرار داد و “بی طرفی"، دال بر اتخاذ یک نگرش خنثی، برحسب مسکوت گذاردن هر نوع قضاوت یا توجیه شخصی یا ذهنی در جهت منظور خاص به وسیله گزارشگر است.
“مرتبط بودن” وابسته به فراگرد گزینش است؛ گزینش باید بر اساس اصول مستحکم و مشخص باشد. “بی طرفی” از طریق ترکیبی از “تعادل” یعنی اختصاص زمان و فضای مساوی و تأکید برابر بین تفسیرها و دیدگاه های مختلف و “خنثی بودن” به معنای پرهیز از به کارگیری احساس برای برانگیختن واکنش دلخواه از سوی مخاطب است (همان منبع، ۴۵).
مقیاس های سنجش اعتبار فیلیپ می یر:
“فیلیپ می یر^[۲۹]” یکی از پژوهشگران آمریکایی، در خصوص تعریف و سنجش اعتبار رسانه ها، با تحلیل شاخص های اعتبار سنجی گازیانو و مک گراث، یک شاخص ترکیبی ساخته است که شامل مولفه های بنیادین قابلیت اعتماد، صحت، بی طرفی، کامل بودن و بی غرضی است.
الف) بی‌غرضی:
منظور از بی غرضی این است که مخاطب هیچ گاه نباید احساس کند که وسیله ارتباطی در صدد تبلیغ و تأثیرگذاری بر وی می باشد و اگر این احساس به مخاطب دست دهد، رسانه دیگر اعتماد لازم را نزد مخاطب نخواهد داشت؛ به طور مثال اگر در پخش برنامه های خبری خارجی، مخاطب احساس کند هدف از پخش خبرهای خارجی، القای نابسامانی در کشورهای بیگانه می باشد این را به عنوان یک نوع غرض ورزی تلقی می نماید.
ب) جامعیت:^[۳۰]
منظور از جامعیت آن است که آیا یک رسانه خبری “همه ماوقع” را برای مخاطب بازگو می کند.
ج) بی طرفی:
بی طرفی به معنای این است که فرستنده پیام، خود در خصوص موضوع مورد نظر سوگیری خاصی ابراز ننماید. به تعبیر دیگر اگر رسانه مورد نظر، از فکر یا ایده ای در مقابل ایده دیگر جانبداری نماید، از بی طرفی خارج شده و باعث سوء ظن مخاطب می شود. البته بی طرفی بیشتر در مورد مسائل خبری سیاسی است.
د) صحت:
سالم بودن پیام و مطلب از مهمترین نکاتی است که در هر رسانه ای باید رعایت شود و اگر مخاطب احساس کند به نحوی مطالب انتشار یافته از صحت برخوردار نیست، اعتباری برای منبع قائل نخواهد شد و حتی اعتبار قبلی و اولیه آن نیز مخدوش می شود.
ه) قابلیت اعتماد:^[۳۱]
قابیت اعتماد نشات گرفته از اعتبار قبلی رسانه می باشد، به این معنا که اگر مخاطب در گذشته اعتبار لازم برای رسانه مورد نظر قائل بوده است، امروز نیز می تواند به آن اعتماد کند (خلیفه، ۱۳۸۶، ۶۱-۶۰).
۲-۳-۲ نظریه اقناع:
۲-۳-۲-۱ پیشگامان نظریه اقناع:
احتمالاً «اقناع» همیشه بخشی از زندگی بشر بوده است و به طور قطع افراد سعی دارند تا بر دیگران و حتی دوستان نزدیک و افراد خانواده خود تأثیر بگذارند. قرن های متوالی تلاش برای اقناع دیگران بیشتر متکی به شهود و عقلی سلیم بود. ارسطو یکی از نخستین کسانی بود که در آثار کلاسیک خود راجع به فن خطابه، اقناع را تجزیه و تحلیل کرد و راجع به آن مطلب نوشت. سال های بعد، به خصوص زمانیکه ارتباطات جمعی گسترش یافت، افراد به طور منظم تری شروع به مطالعه اقناع کردند. موسسه تجزیه و تحلیل تبلیغات^[۳۲] با شناسایی هفت روش تبلیغاتی، بخشی از کارهای اولیه مربوط به اقناع را انجام داده است. واضح است که بخشی از انگیزه اقدام به مطالعه دقیق‌تر درباره اقناع، ترس بود. ترس ناشی از جنگ مبادا تبلیغات بتواند بر قلب ها و اذهان چیره شود. موسسه IPA این کار را درست قبل از جنگ جهانی دوم که دوره ای همراه با وحشت بود، انجام می داد (سورین و تانکارد، ۱۳۸۶، ۲۳۵).
طی جنگ جهانی دوم، به سبب نیازهای جدید دولت های بزرگ متخاصم، تمام شکل های ارتباط مورد توجه خاص قرار گرفتند. نشانه ها و رمزها اهمیت نظامی کسب کردند و در مجموع رشته ارتباطات برای تبلیغات سیاسی و جنگ روانی، جنبه حیاتی یافت؛ به همین لحاظ ارتباط به عنوان «اقناع» به صورت مفهوم حاکم درآمد؛ بویژه تبلیغات بازرگانی و تغییرات فناورانه که در این راه اهمیت بیشتری کسب کرده بودند، انتقال یافتند. از آن پس، ارتباط به عنوان انتقال اطلاعات و ارتباط به عنوان اقناع به صورت و گرایش مهم ارتباطی در فعالیت ها، مطالعات و تحقیقات تخصصی ادامه یافتند (کیا، ۱۳۸۱، ۸).
چند سال بعد، جنگ جهانی دوم موجب شد تا مطالعاتی دقیق تر و علمی تر راجع به اقناع یا آن طور که معروف شده است «تغییر نگرش» انجام شود. این مطالعه روانشناسی به نام کارل هاولند و همکارانش که همگی برای «بخش اطلاعات و آموزش ارتش امریکا» کار می کردند، صورت گرفت. این مطالعه به قدری اساسی و موثر بود که آن را سرچشمه تحقیقات معاصر درباره «تعییر نگرش» تلقی می کنند. مطالعه ارل هاولند مبتنی بر تجارب کنترل شده ای بود که در آن متغیرها به منظور مشاهده اثرات به دقت دستکاری می شد (سورین و تانکارد، ۱۳۸۱، ۲۳۶ و ۲۳۵).
هاولند و همکارانش طی این مطالعه عوامل نافذ در فراگرد تأثیر را کشف کردند. یکی از الگوهایی که از تحقیقات گروه «ییل» استخراج شده، به تعبیر «دی فلوئر» و «بال روکیچ» الگوی «روان پویایی» است که بر این نکته تأکید دارد که «پیام های اقناع کننده، فراگردهای روانشناختی ناپیدا را تغییر می‌دهند یا فعال می کنند و از این طریق کنش های مطلوب آشکار به دست می‌آید (مهدیزاده، ۱۳۸۲، ۶۳)
۲-۳-۲-۲ اقناع چیست؟
تعاریف متفاوتی از اقناع در دست است؛ که البته همه این تعاریف در یک موضوع واحد اتفاق نظر دارند و آن این است که «اقناع فرایندی ارتباطی است». هر تعریف الزاماً باید هدف چنین فرایندی را به طور مشخص طرح کند که در این رابطه، تعاریف موجود از اقناع را می توان به دو دسته کلان تفکیک کرد.
یک دسته هدف اقناع را تغییر نگرش فرد و دسته دیگر، تغییر رفتار مخاطب تعریف می کنند. آنچه هر دو دسته بر آن تأکید دارند، «تغییر» است؛ که رفتارگرایان تغییر عقیده را کافی ندانسته، بلکه تغییر در رفتار را هدف هر راهکار اقناعی می دانند.
نکته دیگری که در بیشتر تعاریف موجود از اقناع به چشم می خورد، تفکیک اقناع از سایر اشکال ارتباطی است. عده ای اقناع را یک هنر و عده ای دیگر (رفتارگرایان) آن را یک علم معرفی کردند و گروه سومی نیز اقناع را علمی می دانند که از اشکال هنری استفاده می کند (میرفخرایی، ۱۳۸۰، ۷)
اقناع یک فرایند ارتباطی است که هدف آن نفود کردن در گیرنده پیام است؛ به این معنی که یک پیام ترغیبی، یک نظر یا رفتار را به شکلی داوطلبانه به گیرنده ارائه می کند و انتظار می رود که این پیام در مخاطب یا گیرنده پیام موثر واقع شود (کیا و سعیدی، ۱۳۸۳، ۱۸۰)
در تعریف دیگری از اقناع یا متقاعد سازی که در برابر واژه انگلیسی Persuation به کار رفته است، از آن به عنوان تغییر دادن هدفدار افکار، باورها، ارزش ها و نگرش ها در یک شخص یا یک گروه از طریق یک عامل بیرونی یاد می شود. اقناع اغلب بر فرایند ژرف تر تغییر نگرش به مثابه یکی از پیامدهای ارتباطات دلالت دارد؛ اما همنوایی را که بیشتر بر درونی ساختن اطلاعات اشاره می کند، کنار می گذارد (اسولیوان و دیگران، ۱۳۸۵، ۲۹۷)
۲-۳-۲-۳ هدف ترغیب:
هدف از ترغیب و اقناع این است که نگرش یا رفتار مخاطب تغییر کند. تغییر مورد نظر، پاسخی است که از جانب مخاطب به ترغیب کننده می رسد. این پاسخ می تواند به سه صورت ظهور کند:

• • • • ترغیب آموزشی:

     

     

این نوع ترغیب درست شبیه یادگیری است. در شرایطی که ترغیب کننده معلم است و ترغیب شونده دانش آموز، ترغیب کننده ممکن است تلاش کند با آموزش نحوه رفتار و با دادن پاداش به تقویت کننده برای یادگیری، پاسخ او را شکل دهد. اگر پاسخ های مخاطب با پاسخ های مورد نظر ترغیب کننده تناسب داشته باشد، با پاداش تقویت شونده نگرش های مثبت در مورد آنچه آموخته می شود، گسترش می یابند. مخاطب نیازمند چنین تقویت مثبتی است و ترغیب کننده محتاج پاسخ مناسب مخاطب.

۱- تملیک ۲- نگهداری ۳- تعمیر (مرمت) مشروعیت
ساچمن اشاره داشت که مدیریت مشروع بطور زیادی بر پایه ارتباطات است. بنابراین در هر کوششی برای شمول تئوری مشروعیت، یک نیاز برای آزمایش کردن برخی اشکال جوامع شرکتی است.

۴-۷-۲ تئوری نمایندگی:
تئوری نمایندگی وجود یک قرارداد را پیشنهاد می‌دهد و بنابراین یک رابط معتبر بین افراد است (کارفرما و نماینده) (ایسن هارت، ۱۹۸۹) برای مثال: کارفرما- کارمند- قانونگذار- مشتری- سهامداران مدیریت و غیره….
ایده تئوری نمایندگی برای کنترل اهداف اساس متعارض بین اصول و نماینده‌ها، بخصوص جائیکه بوسیله مزیت جایگاهشان، درگیر کردن در رفتار فرصت‌طلبانه برای تعیین اصول است. (میرفضلی، ۲۰۰۸)
۸-۲ مزایای مسئولیت اجتماعی شرکت:
هر شرکتی که آرزوی رعایت CSR را داشته باشد باید تمام استانداردهای یک سازمان یادگیرنده را از خود نشان دهد. اگر چه این مسیر با سختی‌هایی همراه است اما مزایای ملموس آن به زحمتش می‌ارزد. برخی از فواید رعایت مسئولیت اجتماعی شرکت (CSR) شامل:
- افزایش اعتبار: ظاهراً دو سوم (۳/۲) بزرگسالان بریتانیایی نسبت به رهبران کسب و کار بی‌اعتمادند. بنابراین هر گونه افزایش اعتبار می‌تواند به اندازه قیمت طلا ارزشمند باشد.
- رضایت کارکنان: هنگامی که ارزش‌های سازمانی منعکس کننده ارزش‌های کارکنان باشد، مطمئناً رضایت و وفاداری در بین آنان ایجاد خواهد شد.
- نوآوری: شواهد نشان می‌دهند که شرکت‌هایی که پاسخگو هستند خلاقیت بیشتری دارند. اگر یک شرکت بتواند فعالیت‌های مؤثری را خلق نماید که اثر مثبت بر روی جامعه و محیط داشته باشد، منافع بلندمدت قابل ملاحظه‌ای را می‌تواند کسب نماید.
- انتظار بیشتر برای جذب سرمایه: امروزه سرمایه‌گذاران به دنبال سازمان‌هایی هستند که نسبت به فعالیت‌های کسب و کار خود پاسخگو باشند. تحلیل‌گران معتقدند این روند در حال رشد است چرا که سرمایه‌گذاران به دنبال حفظ اعتبار خود هستند. بنابراین این فشار از سوی سرمایه‌گذاران کمک می‌کند که سایر شرکت‌ها هم به این جرگه بپیوندند.
- مدیریت خطر: تعامل با مخاطبان گسترده‌تر که دانش را ارتقاء می‌دهند و به بهبود مدیریت خطر کمک می‌کنند.
بعلاوه تحقیقات نشان داده‌اند که رابطه مثبتی بین عملکرد مالی خوب و سایر شاخص‌های مسئولیت شرکت (مدیریت محیطی، مسئولیت اجتماعی شرکت، پایداری و غیره) وجود دارد. (ر.ک. متیل و سینگ، ۲۰۰۸)
۹-۲ مشکلات عمده در راه پذیرش مسئولیت اجتماعی:
همانطور که قبلاً هم اشاره شد، عدم تعریفی دقیق، جامع و مانع از مسئولیت اجتماعی، باعث شده است تا این موضوع در هاله‌ای از ابهام باقی بماند. مسلماً تا زمانی که سازمان‌ها دقیقاً مسئولیت اجتماعی را تعریف نکرده و مشخص نسازند نخواهند توانست در راه تحقق آن گام بردارند. یکی دیگر از مشکلات مسئولیت اجتماعی، عدم توجه به محیط رقابت‌آمیز خارج سازمان‌هاست. با توجه به اینکه سازمان‌های مقید به مسئولیت اجتماعی متحمل هزینه می‌گردند و در برابر دیگر سازمان‌ها در موضع آسیب‌پذیرتری قرار خواهند گرفت، این امر مشکلی دیگر در راه احیای مسئولیت اجتماعی سازمان‌هاست. سرانجام، مشکل دیگر مسئولیت اجتماعی ماهیت اختصاصی آن است. اصولاً در جامعه، سازمان‌ها براساس نوعی تقسیم وظیفه به فعالیت مشغولند و هر کدام در یک زمینه خاص تلاش می‌کنند. این مسأله که در مسئولیت اجتماعی، سازمان‌ها را به انجام اموری افزون بر وظایفشان ترغیب نمائیم با اصل تقسیم بندی وظایف سازمان‌ها در جامعه منافات داشته و نوعی تداخل و دوباره کاری و اغتشناش را به ارمغان می‌آورد (الوانی، ۱۳۸۴، ۳۱۸).
امروز مسئولیت اجتماعی به انواع مسئولیت‌ها اطلاق می‌شود و برای افراد مختلف معانی متفاوتی را به ذهن متبادر می‌سازد به دلیل همین نامشخص بودن مدیران واقعاً نمی‌دانند که مسئولیت اجتماعی آنان چیست و چگونه باید از عهده انجام این مسئولیت برآیند. اغلب آنان براساس ارزش‌ها و داوری‌های شخصی به دنبال اهدافی روان می‌شوند و آن را مسئولیت اجتماعی خود می‌پندارند و گروهی نیز آن را کنار نهاده و به دست فراموشی می‌سپارند و وظایف خود را در اهداف مشخص سازمانی خلاصه می‌کنند. (قربانی، ۱۳۸۴، ۳)
یکی دیگر از مشکلات مسئولیت اجتماعی عدم توجه به محیط رقابت‌آمیز خارج سازمان‌هاست. سازمان‌های باید در محیط خارجی با دیگر سازمان‌های هماوردی داشته باشند و بتوانند در دنیای رقابت‌آمیز امروز به تحقق اهداف خود همت گمارند. اگر سازمان‌ها منابع خود را صرف تحقق مسئولیت اجتماعی کنند مسلماً در صحنه رقابت نخواهند توانست با سازمان‌های دیگری برابری کنند و چه بسا که در این رقابت آسیب‌های عمده دیده و حذف شوند.
مسئله دیگر مسئولیت اجتماعی ماهیت اختصاصی آن است. اصولاً در جامعه سازمان‌ها براساس نوعی تقسیم وظیفه به فعالیت مشغولند و هر کدام در یک زمینه خاص تلاش می‌کنند. این مسئله که در مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها را به انجام اموری افزون بر وظایفشان ترغیب می‌نمائیم با اصل تقسیم‌بندی وظایف سازمان‌ها در جامعه منافات داشته و نوعی تداخل و دوباره کاری و اغتشاشات را به ارمغان می‌آورد. سازمان‌ها در چنین شرایطی به انجام یک سلسله وظایف غیرمرتبط و غیرتخصصی مشغول شده و اصل تخصصی بودن آنها خدشه‌دار می‌گردد و در چنین حالتی لزوماً کارایی بهینه را در انجام این وظیفه خاص که برای آنان غیرتخصصی است به دست نمی‌دهند. (شریف‌زاده، ۲۱، ص ۹)
خط‌مشی عمومی با دیدی کلی‌گرا همه سازمانها و انتظارات و خواسته‌های جامعه را مورد توجه قرار داده و راه کارهای سازمان‌ها را مشخص می‌سازد. بدین ترتیب هر سازمانی به تنهایی به هدف خود نمی‌اندیشد بلکه خط‌مشی عمومی همه سازمان‌ها را در نظر آورده و اهداف آنان را در کنار هم و در عرصه جامعه مورد سنجش و ارزیابی قرار می‌دهد. اگر سازمان‌ها خود به دنبال انجام وظیفه مسئولیت اجتماعی باشند و اگر این امر مستلزم هزینه‌ای باشد، این هزینه به مساوات میان همه سازمان‌ها توزیع می‌شود. دولت به کمک خط‌مشی عمومی راهنما و ملاکی را برای رفتارهای مدیریت ارائه می‌دهد. خط‌مشی عمومی ابزاری در دست دولت است و خواسته‌های اجتماعی را تجسم بخشیده و برای انجام آنها تضمینی معتبر باشد. (میلتون، ۱۹۷۰، ص ۴۳)
۱۰-۲ بررسی مدل های مطرح در مبحث مسئولیت اجتماعی
باوجود مبحث مختلفی که در ادبیات موضوع برای مسئولیت اجتماعی شرکت بیان می شود. اما به نظر می سرد فقط مبحث در میان همه شرکت های تجاری وجود دارد که تلاش های خود را برای بخبود جامعه روی آن معطف نمونده اند. به طور جدی همه توصیف هایی که از مسئولیت اجتماعی شرکت می شود روی این موضوع تاکید دارند که شرکت ها مسئولیت های مختلفی دارند و تلاش می کنند تا هم حد مسئولیت اجتماعی شرکت را به تصویر بکشند و هم اصول ی را ارائه دهند که عملکرد شرکت در جامعه را تبیین کند. در این بخش مدل های مختلفی از مسئولیت اجتماعی از دید شرکت ها بیان می شود.
۱-۱۰-۲ مدل حلقه ای متحد المرکز مسئولیت اجتماعی شرکت
این مدل در سال ۱۹۷۱ توسط کمیته توسعه اقتصادی (CED) که یک انجمن آمریکایی از رهبران کسب وکار دارای نفوذ می باشد، ارائه شد. (گوا^[۳۸]، ۲۰۰۸). حلقه مرکزی مسئولیت اساسی شرکت را که شامل نقش اقتصادی کسب و کار در مفهوم مسئولیت اجتماعی می باشد را به تصویر می کشد. در این مدل مسئولیت اجتماعی اصلی شرکت ، مسئولیت اقتصادی است. به عبارت دیگر، این مدل بیان می کند که نقش اقتصادی شرکت در اصطلاح مسئولیت اجتماعی افزایش رفاه جامعه است که این مهم از طریق سود ده بودن شرکت تامین می شود. حلقه میانی شامل جنبه اخلاقی مسئولیت اجتماعی است، یعنی اجرای اعمال اقتصادی در حالیکه مراقب هنجارهای اخلاقی اساسی است. حلقه آخری شامل جنبه بشر دوستانه مسئولیت اجتماعی شرکت است که کسب و کار باید آن را در نظر بگیرد تا به صورت فعالانه تری در مسائل زیست محیطی جامعه درگیر شود. (همان منبع). این مدل سه مسئولیت اجتماعی برای سازمان ها در نظر می گیر که شامل مسئولیت های اقتصادی، اخلاقی و بشردوستانه است.
در این مدل فرض شده است که مسئولیت قانونی تحت سه دامنه مسئولیت های اجتماعی شرکت وجود دارد. مسئولیت های مختلف این مدل در شکل زیر نشان داده شده است.
شکل ۱-۲. مدل حلقه ای متحد المرکز مسئولیت اجتماعی شرکت
۱-۱۰-۲ مدل هرمی مسئولیت اجتماعی شرکت (۱۹۹۱)
مدل مسئولیت اجتماعی کرول مدل پیشرو در میان روشنفکران جامعه شناسی و کسب و کار است. در این مدل دامنه وسیعی از انتظارات جامعه از مسئولیت های شرکت در بر گرفته می شود که سازمان ها باید آن ها را رعایت کنند.
در این مدل هرمی چهار نوع مسئولیت مسئولیت اجتماعی شرکت را شکل می دهند که شامل مسئولیت های اقتصادی (ایجاد سود)، قانونی (رعایت قوانین محلی، مرکزی و بین المللی)، اخلاقی (رعایت سایر انتظارات اجتماعی حتی آن هایی که در قانون ذکر نشده است، و بشر دوستانه ( شهروند حقوقی خوب بودن) است. (گوا^[۳۹]، ۲۰۰۸) . هدف از استفاده از هرم برای به تصویر کشیدن مسئولیت های اجتماعی این است که نشان داده شود مسئولیت اجتماعی شرکت از اجزای مجزایی تشکیل شده است که زمانی که با همدیگر باشند تشکیل یک کل واحد را میدهند. (هما گوا^[۴۰]، ۲۰۰۸)
در این مدل اهمیت هر مسئولیت در طول سلسله مراتب کاهش می یابد. در نتیجه، مسئولیت اقتصادی، اصلی ترین مسئولیت می باشد و سایر مسئولیت ها به رعایت این مسئوایت بستگی دارد. (همان منبع). مسئولیت قانونی و در واقع عامل کردن در چهرچوب قانون دومین اهمیت در مدل هرمی مسئولیت اجتماعی را دارد. بعدی مسئولیت اخلاقی است که شامل اعمالی میشود که توسط جامعه تقاضا می شود. . آخرین از لحاظ اهمیت که در بالای هرم قرار دارد مسئولیت بشر دوستانه است که ماهیتاً به دید بستگی دارد. (گوا^[۴۱]، ۲۰۰۸).
گوا بحث می کند که در این مدل به جای اینکه اهداف سازمان تعالی یابد، فقط حد و حدودی برای آن در نظر گرفته شده است. در نتیجه بر اساس این مدل کسب و کار تلاش می کند تا رفتار رضایت بخش داشته باشد به جای آنکه تلاش کند تا به نهایت اهداف و تعالی دست یابد. همچنین درنظرگرفتن مسئولیت اجتماعی شرکت با دامنه های مجزا، منجر به تعریف محدود آن با مسئولیت های جدا ازهم می گردد. کرول اشاره می کند که این مدل نشان می دهد که کسب و کار نمی تواند تنها سودده یا تنها اخلاقی باشد بلکه باید این دو را همزمان با هم پیاده کند. این چهارچوب هرمی نشان روابط متقابل مسئولیت های مجزا را بیان نمی کند و تأثیر آن ها روی هم نشان نمی دهد.
این مشکل ممکن است به دلیل کاهش ترتیب اهمیت آ نه باشد. (همان منبع) در نتیجه، مسئولیت اقتصادی شرکت محدود می شود به تمرکز روی منافع شخصی و کسب سود از دیدگاه اقتصاد دانان نئوکلاسیک. مسئولیت قانونی محدود می شود به قانون نوشته شده، در حالیکه مسئولیت اخلاقی شامل هنجارها و انتظارات اجتماعی که هنوز در قاون ذکر نشده اند. در همین راستا مسئولیت بشر دوستانه شامل درگیر شدن و کمک کردن دواطلبانه به جامعه است که نه توسط شرکت درخواست شده است و نه ممنوع شده است. (همان منبع). در این مدل نشان داده می شود که ” فشارهای اجتماعی روی کسب وکار به ترتیب قدرت کاهش می یابد.- جاییکه مسئولیت های اقتصادی و قانونی جزء واجبات کسب و کار است، اعمال اخلاقی از کسب و کار انتظار می رود و کمک های بشر دوستانه مطبوع شرکت و داوطلبانه است. (همان منبع). مدل هرمی تلاش می کند تا همه کند انتظارات اجتماعی از شرکت را با تمرکز سنتی روی سودآوری که به شدت وابسته به فرهنگ و محیط سازمانی می باشد. به گفته گوا (۲۰۰۸) بر اساس این مدل مسئولیت اجتماعی شرکت دامنه ای از مسئولیت های خارج از شرکت است. (همان منبع). بنابراین، هرم ممکن است نتواند به عنوان راهمایی برای برای شرکت ها در جهت کسب اهداف تجاری و اهداف حامعه مورد استفاده قرار گیرد. (همان منبع).
شکل ۲-۲. مدل هرمی مسئولیت اجتماعی شرکت
۳-۱۰-۲ مدل دایره های متقاطع مسئولیت اجتماعی شرکت
در این مدل شوارتز و کرول (۲۰۰۳)، رویکرد دیگری را به مسئولیت اجتماعی شرکت دارد که شامل چهار بعد مسئولیت های اقتصادی، قانونی، اخلاقی و بشردوستانه است که به وضوح ارتباط متقابل آن ها را به تصویر می کشد و ترتیب سلسله مراتب اهمیت آن ها را رد می کند. به ویژه آن که در این مدل، دیگر مسئولیت اقتصادی اهمیت اساسی نسبت به سایر مسئولیت ها ندارد، و این نشان دهنده این امر است که مسئولیت های مختلف تأثیرگذاری فعالی بر یکدیگر دارند و سازمان ها مسئول ایجاد توازن میان این مسئولیت ها هستند. (گوا، ۲۰۰۸)
در این مدل، کرول و شواترتز تلاش می کنند تا دامنه های مسئولیت اجتماعی شرکت را هم برحسب آنچه برداشت می شوند و هم برحسب همپوشانی بر یکدیگر به شکل نمودار ون توضیح دهند. (همان منبع). با این وجود، به خاطر استفاده آن ها از نمودار ون سه دایره ای برای اصلاح مشکلات مدل هرمی، مشکلات جدیدی اضافه شده است به طوریکه این مدل در ک مناسب از مسئولیت اجتماعی را فراهم نمی آورد. در مدل همگام با ارتباط متقابل، ارتباط میان دامنه ها مختلف مسئولیت اجازه داده نمیشود. (همان منبع).
شکل ۳-۲. مدل دایره های متقاطع مسئولیت اجتماعی شرکت
۱۱-۲ تاریخچه اشتیاق شغلی
اشتیاق شغلی^[۴۲] هم برای کارکنان و هم برای سازمانها اهمیت زیادی دارد.در حقیقت در دنیای عملی کار،ایجاد اشتیاق در کارکنان به عنوان اساسی ترین وظیفه سازمانهای امروزی تلقی میگردد.(تاورز و پرین، ۲۰۰۳)
تحقیقات گذشته نشان داده است که اشتیاق شغلی منجر به ایجاد پیامدهای مثبتی هم چون جابجایی کم^[۴۳]، تعهد سازمانی بالا،عملکرد مالی کسب و کار و عملکرد سازمانی بالاتر،شده است.(شافلی و باکر، ۲۰۰۴).
برای مثال در یک مطالعه که ۷۹۳۹ واحد کسب و کار از ۳۶ شرکت بررسی شده اند،(هارتر و دیگران، ۲۰۰۲). هارتر و اشمیت و هایز دریافتند که آن دسته از واحدهای کسب و کار که در آن ها سطوح نمرات اشتیاق شغلی بالاتر از دیگران بود،از لحاظ عملکرد و سود دهی نیز سرآمد بودند.همانطور که این یافته ها نشان میدهد،شناسایی پیش بینی کننده های اشتیاق شغلی وظیفه مهمی برای رهبران کسب و کار میباشد،هم بدلیل افزایش عملکرد سازمانی و هم بدلیل بهبود تندرستی یا رفاه کارکنان^[۴۴].
افزایش توجه به اشتیاق شغلی منجر به ایجاد دیدگاه های گوناگونی از مدل مفهومی و تعریف عملیاتی این ساختار شده است.
کان(کان^[۴۵]، ۱۹۹۰)، از واژه اشتیاق برای اشاره به این موضوع که چگونه افراد خود شخصیشان را با نقش کاریشان ترکیب یا هماهنگ میکنند،استفاده میکند.
کان مطرح کرده است که اشتیاق فردی^[۴۶] حدیست که یک فرد خود را از لحاظ جسمی،شناختی و احساسی(عاطفی) در کاری که انجام میدهد منصوب و ابراز میدارد.بنابراین کارکنان مشتاق تلاش بیشتری صرف کار میکنند بدلیل اینکه تعیین هویت قوی تری با کارشان دارند(خودشان را با کارشان تعیین هویت میکنند).
کمی بعدتر،اشتیاق شغلی به عنوان انرژی^[۴۷] ،دلبستگی^[۴۸] و اثربخشی^[۴۹]، تعریف شده است.(مازلاک و لیتر^[۵۰]، ۱۹۹۷) که مستقیماً متضاد ابعاد سه گانه ی فهرست فرسودگی شغلی مازلاک میباشد. که در مورد فرسودگی شغلی، انرژی تبدیل میشود به خستگی^[۵۱] ،دلبستگی به بدبینی^[۵۲] ، و اثربخشی به ناکارآمدی^[۵۳] تبدیل میگردند.
در عمل اشتیاق توسط الگوی متضاد نمرات در این سه بعد ارزیابی گردیده است:
نمرات پایین در خستگی،بدبینی و ناکارآمدی.
کارکنان مشتاق، دارای سطوح بالایی از انرژی هستند و به کار خود علاقه مندند^[۵۴] و اغلب به طور کامل در کار خود غوطه ور میشوند.
در سازمانهای مدرن انتظار میرود که کارکنانشان فعال باشند و ابتکار عمل نشان دهند، و مسئولیت توسعه حرفه ای خودشان را بر عهده گیرند و به استانداردهای عملکرد با کیفیت بالا(عملکرد کیفی) متعهد باشند.بنابراین انها به کارکنانی نیاز دارند که پر از احساس انرژی باشند و خود را وقف کار کنند،و همچنین مجذوب کارشان باشند یعنی کسانی باشند که با اشتیاق مشغول کار میباشند.(شافلی و باکر، ۲۰۰۸)
با وجود اینکه تحقیقات و بررسی ها بر موضوع فرسودگی شغلی^[۵۵] در طول سه دهه گذشته اخیراً منجر به ایجاد هزاران مقاله شده است،ولی پژوهش در زمینه اشتیاق شغلی به تازگی ظهور پیدا کرده است.
۱۲-۲ تعاریف و دیدگاه های اشتیاق شغلی
در دیدگاه اول اشتیاق شغلی به عنوان انرژی،دلبستگی و اثربخشی تعریف شده است.( مازلاک و لیتر^[۵۶]، ۱۹۹۷) که مستقیماً متضاد ابعاد سه گانه ی فهرست فرسودگی شغلی مازلاک میباشد. که در مورد فرسودگی شغلی، انرژی تبدیل میشود به خستگی، دلبستگی به بدبینی و اثربخشی به ناکارآمدی تبدیل میگردند.
دیدگاه متناوب دیگری، اشتیاق شغلی را به عنوان مفهومی مستقل و مجزا که رابطه ای معکوس و منفی با فرسودگی شغلی دارد،در نظر گرفته است که در نتیجه اشتیاق شغلی را به اینصورت تعریف کرده است: اشتیاق شغلی عبارتست از یک حالت ذهنی مثبت،عملی و مرتبط با کار که شامل سه بعد نیرومندی^[۵۷]، وقف خود^[۵۸] و جذب^[۵۹] میباشد. (شافلی و باکر، ۲۰۰۲)
جذب به میزان تمرکز و غرق شدن فرد در کار خود اشاره دارد.در این حالت به این دلیل فرد سرسختانه درگیر کار خود میشود که تجربه کاری برای او بسیار لذت بخش است.افراد برای قرار گرفتن در چنین شرایطی حاضر به پرداختن بهایش نیز هستند.
در بعد نیرومندی،فرد در راستای انجام کار خود تلاش قابل ملاحظه ای اعمال کرده و در موقعیت های دشوار پافشاری بیشتری میکند.کترکنانی که از نیرومندی بالایی برخوردارند،بیشتر به واسطه کار خود برانگیخته میشوند و در هنگام وقوع مشکلات و بروز تعارضات بین فردی مقاومت بیشتری از خود نشان میدهند(سالانوا، آگوت و پیرو،۲۰۰۵)
سومین بعد اشتیاق شغلی ایثار میباشد که با درگیری شدید روانی کارکن در کار مشخص شده و ترکیبی از احساس معنی داری، اشتیاق و چالش است. این بعد با مفهوم دلبستگی شغلی^[۶۰] وجه مشترک بسیاری دارد و به درجهای که فرد از لحاظ روانی خود را وابسته به شغل خود میداند، اطلاق میشود. با وجود این که اشتیاق شغلی یک ویژگی فردی به شمار می رود اما به میزان زیادی تحت تأثیر عوامل سازمانی مثل خشنودی شغلی، هویت سازمانی، تعهد سازمانی و انگیزش شغلی نیز قرار دارد.(کارملی و فروند؛ ۲۰۰۵(
دیدگاه سوم(Hence): اشتیاق شغلی دارای سطوح بالایی از انرژی و تعیین هویت قوی با کارمیباشد،در حالیکه فرسودگی شغلی متضاد این حالت است: سطح پایینی از انرژی و تعیین هویت ضعیف با کار.

در تشریح هر کدام از قضایا و زیرقضایای تئوریک به صورت مستقیم به اظهارات مصاحبه‌شوندگان و هم چنین ۲ مطالعه مستقلّ مجزّآ استناد شده است اما به دلیل جلوگیری از تفصیل بیش از حد و اطناب کلام، تمامی اظهارات مربوط منعکس نشده، بلکه پژوهشگر تا آنجا که ارائه نقل قول‌های مستقیم، موجب درک بهتر مفهوم قضیه و یا زیرقضیه مورد نظر شود، به ارائه آنها بسنده کرده و از تکرار نقل قول‌های دیگر اجتناب ورزیده است.
قضایای تئوریک فوق، به هیچ وجه منعکس کننده نکات ۱۱۹ مفهوم انتزاعی، ۴۰ مقوله فرعی و ۱۵ مقوله اصلی تحقیق نبوده و صرفاً خلاصه‌ای بسیار کوتاه و مجمل از آنها را منعکس نموده است. در واقع این گزاره‌ها مبیّن شماری از مهم‌ترین عوامل و نیروهایی که مسائل و فرآیندهای زیست‌محیطی کشور را شکل می‌دهند و به کمک آنها می‌توان الگوی مداخله دولتی در حلّ مسائل زیست‌محیطی را تا حدّی واکاوی نمود. به ‌عبارت دیگر هر کدام از مفاهیم و یا مقولات شکل‌ دهنده قضایای فوق – که در فصل چهارم به تفصیل مورد بحث قرار گرفتند- بخشی از مؤلفه‌ها، ویژگی‌ها (Attributes)، شرایط و شاخصه‌های این قضایا را منعکس کرده و با توجه به بطن داده‌های گردآوری شده، به تدریج قضایای تئوریک تحقیق را با سیری پایین به بالا ساخته‌اند.
۵-۱-۱- تشریح قضیه «بافت توسعه پایدار» در تدوین
همانطور که در بخش پایانی فصل دوم (جمع‌بندی مبانی نظری) آمد، ادبیات موضوع مربوط به «توسعه پایدار» به عنوان مبحث نظری کلان حاکم بر موضوع خط مشی‌گذاری زیست‌محیطی طرح می‌شود. به عبارت دیگر قسمتی از ظهور این «گزاره تئوریک» برآمده از ادبیات موضوع است که البته توسط خبرگان نیز به دفعات مورد تأکید قرار گرفت اما در اینجا با استناد به اظهارات مصاحبه شوندگان مطالب شکل دهنده آن ارائه می‌گردد. شایان ذکر است که این قضیه (و به ویژه زیرقضیه ۱-۱) از میان قضایای مذکور در صفحه قبل، تنها گزاره‌های تئوریکی هستند که به طور مستقیم دارای سابقه نظری در ادبیات موضوع تحقیق می‌باشند.
نکته نخست در این باره اذعان خبرگان به نقض اصول توسعه پایدار در مقطعی از دهه‌ های گذشته می‌باشد. در این باره اظهارات دو تن از خبرگان آمده است:
«بعد از جنگ تحمیلی در دهه ۷۰ موضوع سازندگی و توسعه کشور به صورت جدّی مطرح شد و توسعه اگر پایدار نباشد می تواند مشکل آفرین باشد. در این مقطع زمانی ساختارهای لازم برای توجه به محیط زیست ایجاد نشده بود. ^[۱۶۳] M»

«ولی باید بپذیریم که در کشور ما یک دوره توسعه شتابزده داشتیم و در این دوره قصد بر آن بوده است که عقب‌ماندگی در توسعه داشتیم را جبران کنیم. باید بپذیریم در این دوره برخی ملاحظات زیست‌محیطی نادیده گرفته شد. N»
اما در عین حال ظرفیت و بستر توسعه (حتّی از نوع غیر پایدار آن) محیط زیست و طبیعت در اختیار هر کشور است. لذا غفلت از آن روند توسعه‌های آتی را قطعاً با مشکل مواجه می‌سازد.
«ما باید توسعه پایدار و رشد صنعتی و اشتغال داشته باشیم اما در کنار آن نمی‌توانیم از مسائل محیط زیستی غافل بمانیم چرا که ظرفیت رشد اقتصادی ما همین طبیعت است. بخش عمده اقتصاد ما اقتصاد کلاسیک است که هنوز به منابعی چون آّب و خاک اتکا دارد، این منابع باید باشد که اقتصاد و زندگی بچرخد. F»
یکی دیگر از خبرگان توجّه به توسعه پایدار را شرط تحقّق اسناد بالادستی قلمداد کرده است:
«… با این شرایط برای این‌که بتوانیم به اهداف و آرمان بلندی که در چشم‌انداز بیست ساله برای ایران تعیین شده، دست پیدا کنیم و به جایگاه اول اقتصادی و فن‌آوری در خاور میانه برسیم، لازم است حتماً به سمت تولید پایدار گام برداریم و هر نوع ملاحظه دیگری را غیر از آن کنار بگذاریم. باید به سمتی برویم که در مجموعه فعالیت‌هایی که انجام می‌دهیم، پایداری سرزمین اعم از منابع طبیعی و محیط زیست را در نظر بگیریم. A»
اما در این میان یک برداشت نادرست اما مصطلح (رایج) وجود دارد و آن اینکه معمولاً اصطلاح توسعه پایدار را معادل رعایت ملاحظات زیست‌محیطی تلقّی می‌کنند. در حالی که «محیط زیست» فقط یکی از ابعاد چندگانه توسعه پایدار محسوب می‌شود و باید به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های توسعه پایدار محسوب شود نه معادل آن. اظهارات دو تن از خبرگان در این باره کاملاً گویاست:
«مهمترین مشکلمان در این زمینه فقدان مدل توسعه پایدار در اداره کشور است. اگر مدل اداره کشور مدل توسعه پایداری باشد قطعاً می‌تواند به بهبود وضعیت محیط زیست در کشور کمک کند و مشکلات را به حداقل برساند. طرح جامع محیط زیست نیز باید از همان مدل توسعه پایدار الهام می‌گیرد.‍ J»
«توسعه پایدار فراتر از یک وزارتخانه است. در این نوع نگرش محیط زیست در انتهای فرایند نیست که وقتی مشکلات و بحران‌های زیست‌محیطی بوجود آمد، برای آنها چاره‌اندیشی کند. محیط زیست باید بیاید ابتدای فرایند و در قالب مفهوم توسعه پایدار موضوعات را بررسی کند. بنابراین حل مسائل توسعه پایدار ممکن است خارج از حیطه سازمان محیط زیست باشد. در حال حاضر نیز معاون رئیس جمهور به نیابت از رئیس جمهور ریاست کمیته ملی توسعه پایدار را به عهده دارد. معاون رئیس جمهور نه به عنوان رئ
یس سازمان محیط زیست بلکه به نیابت از شخص رئیس جمهور چرا که همانطور که گفته شد مباحث توسعه پایدار بسیار گسترده‌تر از حوزه وظایف و اختیارات سازمان حفاظت از محیط زیست است. K»
غفلت از «بافت توسعه پایدار» در تدوین خط مشی‌های زیست‌محیطی کشور ممکن است دو وجه داشته باشد. اول آنکه فارغ از رعایت ملاحظات زیست‌محیطی (بعد محیط زیست) به ابعاد و جنبه‌های دیگر توسعه پرداخته شود که چنین حالتی در اظهارات خبرگان ارائه گردید. وجه دیگر افراط در توجه به ملاحظات زیست‌محیطی و توقّف ابعاد دیگر توسعه است. همانطور که حالت اول «توسعه پایدار» نیست، حالت دوم را نیز نمی‌توان «توسعه پایدار» نامید. پیش از ورود به تشریح زیرقضایای این گزاره تئوریک، مفاهیم و مقولات شکل‌ دهنده آن که در نتیجه فرایند کدگذاری باز و محوری ظهور (فصل چهارم) یافته‌اند در قالب جدول زیر تبیین می‌شوند.
جدول شماره ۵-۱: مفاهیم، مقولات فرعی و اصلی شکل‌دهنده قضیه تئوریک «بافت توسعه پایدار»

تشریح زیرقضیه «شرایط محیط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی» در تدوین
دلیل آنکه سه بُعد یا سه محیط «سیاسی»، «اجتماعی» و «اقتصادی» به صورت همزمان و در قالب یک زیرقضیه طرح شده‌اند، آن است که این ابعاد پیش‌تر و در فصل مبانی نظری پژوهش تشریح شده‌اند. امّا همانطور که گفته شد رویکرد پژوهشگر در این بخش، استناد به داده‌های دست اول یعنی همان اظهارات خبرگان است.
در بُعد یا «محیط اقتصادی» نکته‌ای که به صورت مشترک توسط چند تن از خبرگان به عنوان یکی از مصادیق مهم تأثیرگذار تکرار شد، تأثیر تحریم‌ها و عوامل اقتصاد کلان کشور بر شرایط تدوین خط مشی‌های زیست‌محیطی بود.
«من معتقدم که رفع تحریم‌ها در برطرف کردن برخی مسائل تأثیر داشته و به ویژه دسترسی به تکنولوژی‌های روز در مورد محیط زیست را تسهیل می‌کند. H» … «تحریم‌های غیر عادلانه نه تنها به تخریب محیط زیست کمک کرده بلکه به محیط زیست جهانی لطمه زیادی زده است. F»
یکی دیگر از خبرگان بحران «بیکاری» ناشی از اصرار بر رعایت ملاحظات زیست‌محیطی (به ویژه در بخش صنعتی) را از جمله دلایل عدم عزم جدّی دولتمردان بر توجه به این ملاحظات دانسته است.
«اگر تخلفی در دولت اتفاق بیافتد محیط زیست می‌تواند آن کارخانه دولتی را تعطیل کند ولی به دلیل وجود مسائل دیگر نظیر پایین بودن سطح فعلی تولید در کشور و نیز تأثیر مستقیم تعطیل کارخانه‌های تولیدی بر افزایش بیکاری و مسائل حاشیه‌ای آن، دولت چنین کاری نمی‌کند. C»
امّا در «محیط سیاسی»، عدم پیوستگی برنامه‌های مربوط در دولت‌های متوالی یکی از نکات مهم تلقّی شده، به طوری که تحت تأثیر قرار گرفتن رویکرد سیستمی دولتمردان به وسیله نگاه جناحی و سیاسی دولت خود، منجر به بروز مشکلاتی در خط مشی‌گذاری زیست‌محیطی شده است:
«… به دلیل اینکه معمولاً یک دولت برنامه‌ توسعه را تدوین می‌کند و دولت بعدی باید بخشی از اجرای برنامه را به عهده گیرد و همین مسئله مشکلاتی را پدید می‌آورد. در حالی که نگاه مسئولین باید سیستمی باشد نه آنکه وابسته به افراد باشد. I» … «به عنوان مثال ممکن است دولت بگوید برنامه‌ای را به دلایلی درست نمی‌دانم و اجرا نمی‌کنم همانطور که در برنامه چهارم توسعه این اتفاق روی داد. K»
نکته حائز اهمیت دیگر در این بُعد، «امنیّتی» شدن فضای مواجهه با مطالبات زیست‌محیطی است. یکی از خبرگان درباره حواشی بوجود آمده در نتیجه بروز بحران دریاچه ارومیه این‌چنین اظهار داشته است:
«یک مشکل در خصوص طرح مطالبات زیست‌محیطی از طرف مردم وجود دارد و آن برخورد امنیتی با این مسئله است، کما اینکه این اتفاق در مورد مطالبه زیست‌محیطی مردم در مورد دریاچه ارومیه اتفاق افتاد و برخی به زندان افتادند که تعدادی از آنها هنوز هم در زندان هستند. O»
نهایتاً بُعد یا «محیط اجتماعی» یکی دیگر از عوامل محیطی تأثیرگذار بر شکل‌گیری خط مشی‌های زیست‌محیطی است. البته گستره عوامل اجتماعی بسیار وسیع است که در ادامه صرفاً به چند نمونه از آن اشاره شده است. نخست سطح آگاهی عمومی شهروندان در به کارگیری تجهیزات سازگار با محیط زیست:

در پایان باید گفت درست است که کارمندان ممکن است یک یا دو ساعت وقت خود را در این اجتماعات بگذرانند ولی تحقیقات نشان داده است که این افراد در گذشته به شکل دیگری وقت خود را تلف می‌کردند. و به هر حال بهترین راه، استفاده مثبت از این وب سایتها در جهت بهبود سازمان است.
در این تحقیق تلاش شده است تا به بررسی جنبه های دیگری از سایبرلوفینگ پرداخته شود و پیامد های احتمالی مثبتی که انجام این فعالیت ها ممکن است برای کارمندان از نظر روحی و ذهنی داشته باشد، مورد بررسی قرار گرفته است. هدف اصلی این تحقیق پیدا کردن جنبه های مثبت اینگونه فعالیت‌‌ها به جای متوقف کردن آنها است.

۱-۳)اهداف(کلی و جزئی) تحقیق :

اهداف پژوهش عبارتند از:
بررسی پیامد‌های احتمالی مثبت سایبرلوفینگ در دانشگاه های بابل
در این تحقیق تلاش شد‌ه است تا به بررسی جنبه های دیگری از سایبرلوفینگ پرداخته و پیامدهای احتمالی مثبتی که انجام این فعالیت ها ممکن است برای کارمندان از نظر روحی و ذهنی داشته باشد، مورد بررسی قرار گیرد.

۱-۴)سوالات تحقیق :

بین رضایت شغلی کارکنان و سایبرلوفینگ رابطه وجود دارد؟
آیا فعالیت‏های سایبرلوفینگ با رضایت شغلی رابطه دارند؟
آیا رفتارهای سایبرلوفینگ با رضایت شغلی رابطه دارند؟
بین تعهد سازمانی کارکنان و سایبرلوفینگ رابطه وجود دارد؟
آیا فعالیت های سایبرلوفینگ با تعهد سازمانی رابطه دارند؟
آیا رفتارهای سایبرلوفینگ با تعهد سازمانی رابطه دارند؟
بین عجین شدن کارکنان با شلغشان و سایبرلوفینگ رابطه وجود دارد؟
آیا فعالیت های سایبرلوفینگ با عجین شدن با شغل رابطه دارند؟
آیا رفتارهای سایبرلوفینگ با عجین شدن با شغل رابطه دارند؟

۱-۵)روش های تجزیه و تحلیل اطلاعات:

روش تحلیل آماری همبستگی از نوع پیرسون است که رابطه بین دو متغیر رتبه ای را مورد سنجش قرار می دهد. ولی اگر لازم شود اثر متغیرهای میانجی و تعدیل کننده سنجیده شود از مدل های رگرسیون چند متغیره از نوع سلسله مراتبی استفاده خواهد شد.
و همچنین از نرم افزار spss و Lisrel برای تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده استفاده شده است.

۱-۶)فرایند تحقیق بصورت فلوچارت:

تبدیل مساله به فهرستی از سوالات مربوط به موضوع

انتخاب فرایند مورد مطالعه
مطالعات مقدماتی و جستجوی اطلاعات موجود در رابطه با موضوع تحقیق
تهیه طرح پژوهش
مطالعات اصلی و گرد آوری ادبیات موضوعی
تحلیل اطلاعات و بازسازی روابط موجود بین متغیرها
سوال سازی و استنباط
تجزیه و تحلیل نهایی اطلاعات جمع آوری شده
نتیجه گیری و ارائه گزارش

شکل۱-۱) فلوچارت فرایند تحقیق

۱-۷)تعریف واژه ها و اصطلاحات تخصصی:

سایبرلوفینگ: عملی که کارمندان با دست‌یابی به اینترنت جهت انجام اهداف شخصی در ساعات کاری در سازمان­هایشان انجام می­ دهند.(Lim,2002)
در تعریفی دیگر سایبرلوفینگ به عنوان یک رفتار منحرف در زمینه گشت و گذار در اینترنت از سوی کارکنان در زمانی که باید کار کنند معرفی شده است. (Venegas,2009)

۲-۱) مقدمه

امروزه با توجه به ورود و گسترش فناوری در ادارت و سازمان‌ها، روش های قدیمی که در سازمان‌ها جریان داشته جای خود را به روش های نوینی می‌دهند که از هر سو برای پیشبرد کارایی و بهره‌وری سازمان مفید بوده و با سرعت بخشیدن به روند های روزمره و تکراری سازمان از هر نظر به عنوان ضرورتی اجتناب ناپذیر برای سازمان‌ها خودنمایی می‌کنند. دفاتر حسابداری قدیمی امروزه جای خود را به بانک های اطلاعاتی داده اند، ایمیل جایگزین مناسب و سریعتری نسبت به مکاتبات اداری در گذشته شده است، حضور در وب برای افزایش اطلاعات عمومی و تخصصی برای همه به خوبی مشخص است، اما به رغم همه فواید ذکر شده برای این ابزار بسیاری از شرکت‌ها برای استفاده از این فناوری و آزاد گذاشتن کارمندان خود در رابطه با فعالیت‌های تحت وب، با دیده تردید می نگرند.
با این حال عمده مدیران به استفاده از فناوری‌های نوین روی می‌آورند و کامپیوترهای اداری خود و کارمندانشان را به این شبکه متصل می‌کنند. چرا که مطمئنا عدم استفاده از این فناوری تنها به دلیل ترس از سوءاستفاده کارکنان از آن می‌تواند عواقب منفی زیادی برای سازمان داشته باشد و اجتناب ناپذیری استفاده از اینترنت در شرایط حاضر برای سازمان‌ها را به خوبی مشخص می‌کند، زیرا دور ماندن از شبکه اینترنت که به مثابه پیشرفته‌ترین تکنولوژی سبز فایل مورد تمجید همگان قرار گرفته است می‌تواند در عرصه رقابتی سازمان را از رقبا عقب بیاندازد و از فواید مثبت زیادی که استفاده صحیح از آن می‌تواند به همراه داشته باشد، محروم کند.
از دیگر پیامدهای اینترنت برای سازمان می‌تواند تاثیر بالقوه و مثبت آن برای کسب و کار را در نظر گرفت، که می‌تواند کسب و کار را از فضای سنتی آن خارج کرده و به بهبود سود‌آوری و بهره‌وری، از طریق ابزارهای موجود و بازاریابی های نوینی که از طریق فضای مجازی و تبادل اطلاعات در مورد کسب و کار صورت خواهد گرفت، منجر شود.
استفاده از فضای مجازی برای ارتباط با منابع اطلاعاتی در خصوص صنعتی که سازمان‌ها در آن مشغول به کار هستند و آشنایی با متد‌های روز و پیشرفت‌های رقبا و علاوه بر این موارد بالا بردن سطح علمی کارکنان با هزینه کم و استفاده از منابع اطلاعاتی موجود در فضای گسترده وب می‌تواند تاثیرات مثبت زیادی را برای سازمان به همراه داشته باشد.

۲-۲)مبانی نظری

۲-۲-۱) اینترنت

اینترنت در کمک به کسب و کار به منظور کاهش هزینه‌ها، کوتاه شدن زمان چرخه محصول، ارائه محصولات به بازار و خدمات موثرتر، نقش مهمی را ایفا کرده است.(Anandarajan, Simmers, & Igbaria, 2000) همچنین اینترنت علاوه بر یک ابزار کسب و کار کارآمد، برای کارکنان دسترسی به بزرگترین زمین بازی جهان را نیز فراهم می‌کند. (Anandarajan, 2002)
همانطور که دسترسی به اینترنت برای کارکنان متداول‌تر شده است، تمایل آنها نیز به استفاده از اینترنت برای سرگرمی و دیگر اهداف غیر‌کاری در کار افزایش یافته است. (Blanchard &Henle,2008)
برای سال‌های متمادی اعتیاد هایی مانند اعتیاد به الکل، مواد مخدر و اعتیاد به قمار باعث نگرانی کارفرمایان بودند چرا که کارکنان تحت تاثیر این اعتیادها قرار می‌گرفتند. اعتیاد جدیدی که این روزها در حال شیوع است و کارکنان ممکن است از روی عادت هر روزه این کار را روی میز خود انجام دهند، اعتیاد به اینترنت است. (Foster. 2001)

۲-۲-۱-۱) استفاده از اینترنت در محل کار

روند رو به رشد استفاده از اینترنت در طول سال‌های اخیر که از تحقیقات بدست آمده در ادامه نشان داده می‌شود.
در سال ۲۰۰۰، ۵۶٪ از کارکنان از اینترنت به دلایل شخصی استفاده می‌کردند. (Greengard,2002)
در سال ۲۰۰۳، ۵۹ % استفاده از اینترنت برای کار غیر مرتبط در محل کار بود. (Griffith,2003)
و مالاچوسکی (۲۰۰۵)، استفاده از اینترنت را رایج ترین روش تلف کردن زمان در محل کار، توسط کارمندان اعلام کرده است.
وسوسه داشتن اینترنت و همچنین استفاده از آن روز به روز در حال افزایش است و طی سال‌های گذشته با سیاست‌هایی که برای جلوگیری از آن وجود داشته است نه تنها کمتر نشده بلکه افزایش قابل توجهی نیز داشته است.
از سوی دیگر ووین و تامپسون (۲۰۰۵)، معتقدند علیرغم اینکه اینترنت نقش مهمی در کار و زندگی شخصی همه افراد در سراسر جهان دارد. تا موقعی که دستیابی به اینترنت، راه‌های انجام کارها را متحول می‌سازد، به موقعیت افراد جهت گشت‌زنی‌اینترنتی هنگامی که سرکار هستند نیز می‌افزاید.
همچنین ویوین (۲۰۰۲) معتقد است که اینترنت مانند یک شمشیر دو لبه است که شرکت‌ها باید در گسترش آن میان کارکنان با احتیاط عمل کنند.

- جهت توضیح سال­هایی که با کمبود بارش مواجه بوده ­اند ولی عملکرد پایین به­ دست نیامده مانند سال­های(۷۶-۷۵ و۸۲-۸۱و ۸۷-۸۸ ) این­گونه می­توان گفت که کمبود بارش در بازه زمانی حساس گیاه اتفاق نیفتاده و یا زارعین با آبیاری تکمیلی، محصول خود را از گزند خشکسالی نجات داده­اند.
۴-۶-۱-۴- انحراف استاندارد بارش ایستگاه روانسر
همانطور که در جدول (۴-۱۸) مشاهده می­گردد، در ۶ سال از ۲۵ سال آمار موجود، شاخص خشکسالی شدید و در ۴ سال خشکسالی متوسط بوده است. این جدول شدید­ترین خشکسالی­ها را در سال­های ۷۰-۶۹ ، ۷۵-۷۶ ، ۷۷-۷۸ ، ۷۹-۷۸ ، ۸۰-۷۹ و ۸۷-۸۶ نشان می­دهد. با تلفیق اطلاعات جدول (۴-۱۸) و (۴-۵) مشاهده می­گردد که:
- با بررسی ۱۰ سال با عملکرد کمتر از نرمال شهرستان مشخص گردید که ۶ سال از این ۱۰ سال منطبق با سال­های خشکسالی بوده و می­توان نتیجه گرفت عملکرد پایین در بعضی از سال­ها علتی غیر مرتبط با خشکسالی(مثل هجوم آفات و امراض گیاهی) داشته است.
- جهت توضیح سال­هایی که با کمبود بارش مواجه بوده ­اند ولی عملکرد پایین به­ دست نیامده مانند سال­های(۷۶-۷۵ و۸۰-۷۹و ۸۷-۸۸ ) این­گونه می­توان گفت که کمبود بارش در بازه زمانی حساس گیاه اتفاق نیفتاده و یا زارعین با آبیاری تکمیلی، محصول خود را از گزند خشکسالی نجات داده­اند.
۴-۵-۱-۵- انحراف استاندارد بارش ایستگاه سرپل ذهاب
همانطور که درجدول (۴-۱۸) مشاهده می­گردد، در ۵ سال از ۲۵ سال آمار موجود، شاخص خشکسالی شدید و در ۴ سال خشکسالی متوسط بوده است. این جدول شدید ترین خشکسالی­ها را در سال­های ۷۸-۷۷ ، ۷۹-۷۸ ، ۸۶-۸۵ ،۸۷-۸۶ و۸۸-۸۷ نشان می­دهد. با تلفیق اطلاعات جدول (۴-۱۸) و (۴-۵) مشاهده می­گردد که:
- با بررسی ۱۰سال با عملکرد کمتر از نرمال شهرستان مشخص گردید که ۵ سال از این ۱۰ سال منطبق با سال­های خشکسالی بوده و می­توان نتیجه گرفت عملکرد پایین در بعضی از سال­ها علتی غیر مرتبط با خشکسالی(مثل هجوم آفات و امراض گیاهی) داشته است.
- جهت توضیح سال­هایی که با کمبود بارش مواجه بوده ­اند ولی عملکرد پایین به­ دست نیامده مانند سال­های(۷۵-۷۴ ،۷۶-۷۵ و ۸۷-۸۸ ) این­گونه میتوان گفت که کمبود بارش در بازه زمانی حساس گیاه اتفاق نیفتاده و یا زارعین با آبیاری تکمیلی، محصول خود را از گزند خشکسالی نجات داده­اند.
۴-۶-۱-۶- انحراف استاندارد بارش ایستگاه سنندج
همانطور که درجدول (۴-۱۸) مشاهده می­گردد، در۶ سال از ۲۵ سال آمار موجود، شاخص خشکسالی شدید و در ۴ سال خشکسالی متوسط بوده است. این جدول شدیدترین خشکسالی­ها را در سال­های ۶۸-۶۷ ،۷۰-۶۹، ۷۸ -۷۷ و ۷۹-۷۸ ،۸۰-۷۹و ۸۷-۸۶ نشان می­دهد. با تلفیق اطلاعات جدول (۴-۱۸) و (۴-۵) مشاهده می­گردد که:
- با بررسی ۱۴ سال با عملکرد کمتر از نرمال شهرستان مشخص گردید که ۸ سال از این ۱۴ سال منطبق با سال­های خشکسالی بوده و می­توان نتیجه گرفت عملکرد پایین در بعضی از سال­ها علتی غیر مرتبط با خشکسالی(مثل هجوم آفات و امراض گیاهی) داشته است.
- جهت توضیح سال­هایی که با کمبود بارش مواجه بوده ­اند ولی عملکرد پایین به­ دست نیامده این­گونه می­توان گفت که کمبود بارش در بازه زمانی حساس گیاه اتفاق نیفتاده و یا زارعین با آبیاری تکمیلی، محصول خود را از گزند خشکسالی نجات داده­اند.
۴-۶-۱-۷- انحراف استاندارد بارش ایستگاه سقز
همانطور که درجدول (۴-۱۸) مشاهده می­گردد، در ۶ سال از ۲۵ سال آمار موجود، شاخص خشکسالی شدید و در ۴ سال خشـکسالی متوسط بوده است. این جدول شدید ترین خشکسالی­ها را در سال­های ۶۸-۶۷، ۷۰-۶۹، ۷۸-۷۷، ۷۹-۷۸ ،۸۰-۷۹ و ۸۷-۸۶ نشـان می­دهد. با تلفیق اطلاعات جدول (۴-۱۸) و (۴-۵) مشاهده می­گردد که:
- با بررسی ۱۴ سال با عملکرد کمتر از نرمال شهرستان مشخص گردید که ۷ سال از این ۱۴ سال منطبق با سال­های خشکسالی بوده و می­توان نتیجه گرفت عملکرد پایین در بعضی از سال­ها علتی غیر مرتبط با خشکسالی(مثل هجوم آفات و امراض گیاهی) داشته است.
- جهت توضیح سال­هایی که با کمبود بارش مواجه بوده ­اند ولی عملکرد پایین به­ دست نیامده مانند سال­های(۷۹-۷۸ ، ۸۶-۸۵ و ۸۸-۸۷) این­گونه می­توان گفت که کمبود بارش در بازه زمانی حساس گیاه اتفاق نیفتاده و یا زارعین با آبیاری تکمیلی، محصول خود را از گزند خشکسالی نجات داده­اند.
۴-۶-۱-۸- انحراف استاندارد بارش ایستگاه قروه
همانطور که در جدول (۴-۱۸) مشاهده می­گردد، در ۳ سال از ۲۵ سال آمار موجود، شاخص خشکسالی شدید و در ۷ سال خشکسالی متوسط بوده است. این جدول شدید ترین خشکسالی­ها را در سال­های ۷۸-۷۷ ، ۷۹-۷۸ ، ۸۷-۸۶ نشان می­دهد. با تلـفیق اطلاعات جدول (۴-۱۸) و (۴-۵) مشاهده می­گردد که:
- با بررسی ۱۳ سال با عملکرد کمتر از نرمال شهرستان مشخص گردید که ۶ سال از این ۱۳ سال منطبق با سال­های خشکسالی بوده و می­توان نتیجه گرفت عملکرد پایین در بعضی از سال­ها علتی غیر مرتبط با خشکسالی(مثل هجوم آفات و امراض گیاهی) داشته است.
- جهت توضیح سال­هایی که با کمبود بارش مواجه بوده ­اند ولی عملکرد پایین به­ دست نیامده مانند سال­های(۶۸-۶۷، ۸۲-۸۱ و ۸۳-۸۲) این­گونه می­توان گفت که کمبود بارش در بازه زمانی حساس گیاه اتفاق نیفتاده و یا زارعین با آبیاری تکمیلی، محصول خود را از گزند خشکسالی نجات داده­اند.
۴-۶-۱-۹- انحراف استاندارد بارش ایستگاه بیجار
همانطور که درجدول (۴-۱۸) مشاهده می­گردد، در ۶ سال از ۲۵ سـال آمار موجود، شاخص خشکسالی شدید و در ۳ سال خشـکسالی متوسط بوده است. این جدول شدیدترین خشکـسالی­ها را در سال­های ۷۰-۶۹، ۷۵-۷۶ ، ۷۷-۷۸ ، ۷۹-۷۸ ،۸۰-۷۹ و ۸۷-۸۶ نشان می­دهد. با تلـفیق اطلاعات جدول (۴-۱۸) و (۴-۵) مشاهده می­گردد که:
- با بررسی ۱۶ سال با عملکرد کمتر از نرمال شهرستان مشخص گردید که ۷ سال از این ۱۶ سال منطبق با سال­های خشکسالی بوده و می­توان نتیجه گرفت عملکرد پایین در بعضی از سال­ها علتی غیر مرتبط با خشکسالی(مثل هجوم آفات و امراض گیاهی) داشته است.
- جهت توضیح سال­هایی که با کمبود بارش مواجه بوده ­اند ولی عملکرد پایین به­ دست نیامده مانند سال­های(۸۱-۸۲و ۸۵-۸۴ ) این­گونه می­توان گفت که کمبود بارش در بازه زمانی حساس گیاه اتفاق نیفتاده و یا زارعین با آبیاری تکمیلی، محصول خود را از گزند خشکسالی نجات داده­اند.
۴-۶-۱-۱۰- انحراف استاندارد بارش ایستگاه زرینه اوباتو
همانطور کهدرجدول (۴-۱۸) مشاهده می­گردد، در ۶ سال از ۲۵ سال آمار موجود، شاخـص خشکسالی شدیدو در ۴ سال خشکسالی متوسـط بوده است. این جدول شدید­ترین خشکسالی­ها را در سال­های ۶۸-۶۷، ۷۶-۷۵، ۷۸-۷۷ ، ۷۹-۷۸ ، ۷۹-۸۰ و ۸۷-۸۶ نشان می­دهد. با تلفیق اطلاعات جدول (۴-۱۸) و (۴-۵) مشاهده می­گردد که:
- با بررسی ۱۶سال با عملکرد کمتر از نرمال شهرستان مشخص گردید که ۸ سال از این ۱۶ سال منطبق با سال­های خشکسالی بوده و می­توان نتیجه گرفت عملکرد پایین در بعضی از سال­ها علتی غیر مرتبط با خشکسالی(مثل هجوم آفات و امراض گیاهی) داشته است.
- جهت توضیح سال­هایی که با کمبود بارش مواجه بوده ­اند ولی عملکرد پایین به­ دست نیامده مانند سال ۸۸-۸۷ این­گونه میتوان گفت که کمبود بارش در بازه زمانی حساس گیاه اتفاق نیفتاده و یا زارعین با آبیاری تکمیلی، محصول خود را از گزند خشکسالی نجات داده­اند.
۴-۶-۲- شاخص درصدی از نرمال (PN)
یکی دیگراز شاخص­ هایی که در این پژوهش، برای بررسی دوره­ های خشکسالی مورد استفاده قرار گرفت شاخص درصدی از نرمال بود. با بهره گرفتن از این روش طبقات خشکسالی برای کلیه ایستگاه­های مورد مطالعه در بازه­های زمانی ۳،۶،۹ و۱۲ ماهه مـطابق جداول (۴-۱۹) تا (۴ -۲۸) محاسبه گردید و سال­های خشکسالی با شدت­های مختلف بدست آمد.