- نگهداشت پیکره های کالبدی فضاها
- یکسان سازی شرایط زیستی شهر
- ادغام مجدد مراکز و بافتهای تاریخی و قدیمی شهری در محیط
- مشارکت شهروندان در مرمت شهری
- طرح موضوع مرمت شهری در محافل چند رشته ای (خانی، ۱۳۸۳، صص ۴۳-۴۲).
در این شیوه اجرای هر پروژه شهری نیازمند شناخت و بررسی اجمالی سازمان فضایی است. نمونه موفق احیای بافت تاریخی به روش ارگانیک، در بخش تاریخی شهر موستار در بوسنی و هرزگوین، صورت گرفته است(کلانتری و پوراحمد، ۱۳۸۴، ص ۶۳).
۲-۳-۶- نگرش سلولی(توانمندی)
این نگرش به بافتهای تاریخی، محصول انقلاب صنعتی است. در این دوره مرمت شهری با هدف توانمند سازی رواج یافت. به گونه ای که فضاهای شهری اغلب به مثابه میراثی از شهر تلقی شدند که باید برای تقویت وضعیت اجتماعی و اقتصادی فعال شوند. در چنین شرایطی نگرشی بر شهر و سرنوشت آن چیره می شود که اغلب به طور منظم و بی وقفه فضاهای فرسوده و آسیب دیده تاریخی شهرها را هدف دگرگونیهای خاص قرار می دهد( کلانتری و پوراحمد، ۱۳۸۴، ص ۶۱).

« در نتیجه نگرش سلولی به بافتهای تاریخی، حتی بدون هشدار یا اظهار نظر در خصوص یادمانهای تاریخی موجود در پیکره بناهای قدیمی و ارزشمند شهر، توان بخشی اقتصادی آنها مورد توجه قرار گرفته و انگیزه اصلی حفاظت، مرمت و نوسازی ساختار اقتصادی است. نقطه حرکت و یا سرآغاز این تدبیرها، احیاء و بهسازی بخشهایی از شهر است که توان و کارایی خود را به دلیل فرسودگی کالبدی و محدودیت در دسترسی به شبکه های خدمات رسانی فنی و رفاهی مدرن از دست داده اند.»( خانی، ۱۳۸۳، ص ۳۷).
اقدامات مرمتی با این دیدگاه حداکثر توجه خود را به کیفیت کارهای ساختمانی معطوف کرده و وجه ظاهر بازسازی یا بهسازی شده بافت را به عنوان ارزشی می نگرد که همه می توانند از آن بهره برداری کنند( فلامکی، ۱۳۷۹، صص ۸۴-۸۲).
تجربه های برخاسته از این نگرش در شهرهای لندن، مونیخ، رم و فلورانس قابل مشاهده است. این شهرها توانسته اند زندگی را به معنای واقعی به بافت تاریخی برگردانند و زندگی امروز را تقریباً با حفظ همان ارزشهای زمان حاضر در کنار ارزشهای تاریخی در بافت پیاده کنند، به طوریکه در این شهرها مراکز تاریخی به گرانترین فضاهای شهری تبدیل شده اند این در حالی است که تا حدود دهۀ ۱۹۶۰ میلادی، بافتهای تاریخی در این شهرها ویرانه و متروک بود. این بینش ضمن آنکه می کوشد منابع اقتصادی را تضمین نماید، خواستار دستیابی به بهبود شرایط اجتماعی شهروندان است و از هر گونه امکاناتی که مفید به نظر برسد بهره می گیرد، طبق این دیدگاه برای مرمت شهری بیشتر به نوسازی و بهسازی و احیاء آن، با رویکردی محیطی و انسانی توجه می شود، یعنی از طریق احیاء و بهسازی بخشهایی از شهر که توان و کارایی خود را به دلیل فرسودگی کالبدی و عدم دسترسی به شبکه های خدمات رسانی، فنی- رفاهی مدرن از دست داده است و به همین دلیل، ساکنان و شاغلان و مراجعه کنندگان به آنها رغبت خاص به زندگی در اینگونه پیکره های شهری ندارند. این محدوده ها یا محله های شهری که موضوع یا ابزاری برای تقویت شهر هستند و به عنوان بناها یا بافت ارزشمند تاریخی شناخته می شوند از طریق نوسازی و مرمت پیکره های کالبدی آنها حفظ می گردد.
در این نگرش استمرار ارزشهای فرهنگی- عاطفی- اجتماعی چندان مد نظر نیست و ساکنان و شاغلان معمولاً در پژوهشها- بررسیها و تصمیم گیریهایی که به طراحی مرمت شهری ربط می یابند مداخله داده نمی شود و به عبارتی دست قادری برای پس زدن بولدوزرها در میان نیست(خانی ۱۳۸۳، ص ۳۶).
نگه داشت پیکره کالبدی بناها، تقویت مواضع یا مکانهای مرمتی و ادغام بافت مرمت شده با فضاهای مجاور از مهمترین مشخصه های مرمت شهری با هدف توانمند سازی یا روش سلولی است(کلانتری و پور احمد، ۱۳۸۴، ص ۶۲).
۲-۳-۷- رویکرد نظری تبیین توانمند سازی سکونتگاه های شهری
از اواخر دهۀ هشتاد در چارچوب نظری جدیدی برای پاسخ به کاستی های دیدگاه اسکان غیر رسمی به سکونتگاه های اقشار کم درآمد شهری تلاشهایی آغاز شد که حاصل آن گزینش اصطلاح سکونتگاه های نابسامان یا بی قاعده بود. این سمت گیری جدید عمیقاً از طرح دیدگاه های نظری مانند توانمند سازی و بازنگری در نقش دولتها در زمینه تأمین مسکن و خدمات، توسعه پایدار و نقش تعیین کننده مراکز شهری در توسعه اقتصادی و ضرورت مبارزه با فقر شهری، متأثر بوده است. بر مبنای این نگرش، سکونتگاه و سر پناهی که اقشار کم درآمد شهری با سرمایه خود احداث کرده اند، بخشی از سرمایه اقتصادی کل جامعه محسوب می شود که باید بر اساس برنامه ریزی مشارکتی و با تأکید بر جلب همکاری آنها در زمینه شناخت اولویتها و راهکارها به ساماندهی و انتظام بخشی اینگونه سکونتگاه ها پرداخته شود( صرافی ۱۳۸۱، ص ۱۰).
امر توانمند سازی بر دیدگاه« فقر زدایی» و در توسعه پایدار انسان محور با تکیه بر مشارکت شهروندان و شهر (مدیریت شهری) متکی است. مشارکتی که بر اساس گفتگوی دو جانبه شکل می گیرد و شهروند با کسب هویت از طریق این گفتگو به زیستگاه خود هویت می بخشد( خضرایی، ۱۳۸۱، ص ۶۰). مضمون اصلی مشارکت در محله های قدیمی و حاشیه ای، توانمند سازی مدنی ساکنین است و توانمند سازی مدنی عبارت است از:
تشکیل نهادهای محله ای یا به رسمیت شناختن نهادهای موجود در تصمیم گیری و هدایت زندگی محله، هدف از مشارکت یا توانمند سازی مدنی مردم، افزایش احساس تعلق به محله و پاسخگویی مناسب اهالی به پرسش«سهم دولت، سهم مردم» در ساماندهی محله است(خاتم، ۱۳۸۱، ص ۴۰).
محورهای اصلی راهبرد توانمند سازی عبارتند از: ( اطهاری، ۱۳۸۲، ص ۵۰)

 

• • برقراری ارتباط کامل بین بخش مسکن و برنامه های کلان اقتصادی،

 

• • برقراری پیوند همه جانبه بین برنامه ریزی مسکن و برنامه ریزی شهری،

 

• • تدوین سیاستهایی به منظور تحقق توانمند سازی خانوارها با بهره گرفتن از سازمانهای غیر دولتی و سازمانهای مبتنی بر اجتماعات یا مشارکت همه جانبه مردم(دلال پور محمدی، ۱۳۷۹، صص ۱۳۳-۱۳۲).

 

• • توجه ویژه به فقرا، محیط زیست و بهداشت در برنامه های مسکن به وسیله دولت،

 

• • فراهم آوردن شبکه های زیر بنایی و اعطای حقوق مالکیت در مسکن غیر رسمی موجود،

 

• • فعالیت توأمان و هم بسته دولت در بخش خصوصی تشکلهای خودیار و حداکثر استفاده از عملکرد بازار.

 

به طور کلی مهمترین اصول و ابعاد رهیافت(راهبرد) توانمند سازی عبارتند از:

 

• • مشارکت و برنامه ریزی با همکاری مردم

 

• • تمرکز زدایی در تصمیم گیری حکومت

 

• • ارتقای موقعیت زنان و برابری جنسیتی

 

• • به رسمیت شناختن گروه های سنی اجتماع و ظرفیت سازی مدیریت محلی(آموزش ابزارهای نوین مدیریت و برنامه ریزی در بین مدیران شهری)(جعفری، ۱۳۸۲، ص ۵۳).

 

۲-۳-۷-۱- ابعاد و زمینه های توانمند سازی بافت قدیمی شهرها
توانمند سازی بافت قدیم شهرها در ابعاد مختلف مطرح است که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
الف) توانمند سازی کالبدی
ب) توانمند سازی فرهنگی، آموزشی، اجتماعی و اقتصادی
ج) حمایتهای مالی، علمی و فنی دولت
د) مشارکت مردمی
هـ) راهکارهای تأمین منابع مالی
در میان ابعاد مختلف سیاست توانمند سازی ابعاد کالبدی که زمینه ارتقای سطح بافت قدیمی را با بهره گرفتن از به فعلیت درآوردن توانمندی های کالبدی بافت که نقش دولت و مشارکت مردم در تمام مراحل پروژه را مد نظر دارد، بیشتر مورد توجه قرار می گیرد.
۲-۳-۷-۲- توانمند سازی محیط فیزیکی- کالبدی بافت قدیمی شهرها
از جمله راهکارها جهت توانمند سازی محیط فیزیکی- کالبدی بافت قدیمی شهرها مرمت شهری می باشد، مرمت شهری و انواع مداخله در بافت قدیمی و تاریخی شهرها بر اساس میزان وفاداری به گذشته در سه گروه بهسازی، نوسازی، و بازسازی قرار می گیرند، این سه نوع مداخله هر یک طیف گسترده ای از اقدامات را بر حسب نیاز شامل می شوند جهت احیاء و توانمند سازی بافت قدیم و هسته مرکزی شهرهای ایرانی انواع مداخله و مرمت شهری الزامی است و با توجه به اینکه هسته مرکزی شهرهای ایرانی از نظر نوع بافت(تاریخی، قدیمی و فرسوده) با یکدیگر تفاوت دارند ارائه راهکارها نیز متفاوت می باشد، اما به طور کلی با ارائه راهکارهای توانمند سازی می توان مرمت شهری را در بافتهای شهری به شیوه توانمند سازی انجام داد.
۲-۳-۷-۳- توانمند سازی فرهنگی، آموزشی، اجتماعی و اقتصادی بافت قدیمی شهرها
در راهبرد توانمند سازی، راه و فرایندی به کار گرفته می شود که طی آن مشارکت مردمی و ارتقای ظرفیتهای اجتماعات محلی در بافت قدیم شهرها نهادینه شود تا در نهایت، اگر چه با حمایت و بستر گشایی بخش دولتی، خود ایشان برآورد کننده نیازهایشان باشند. آنچه در این راهبرد کلیدی است، تأکید ویژه بر افزایش درآمد به منظور آموزشهای حرفه ای و بالا بردن مهارت نیروی کار و نیز یاری آنان در دسترسی به منابع، سازماندهی و بازار یابی بهتر کسب و کارشان به ویژه با میانجی گری سازمانهای غیر دولتی و محلی حائز اهمیت است. توانمند سازی برخوردی همه جانبه در راستای توسعه اجتماعات محلی را در بافت قدیم شهرها می طلبد که تنها در پوسته اقدامات کالبدی و طرحهای مهندسی نمی گنجد.
توسعه محیط انسانی بافت قدیم شهرها از طریق راهبرد توانمند سازی قابل دستیابی است، ایجاد اشتغال، افزایش آگاهی، افزایش مهارتها و ابزار بهره برداری از منابع طبیعی و زیست محیطی در نهایت منجر به ایجاد ثروت می گردد. بنابراین در توانمند سازی محیط انسانی بافت قدیم شهرها رشد اقتصادی که از درون اجتماع به وجود آمده باشد یک ضرورت است. نایل شدن به راهبرد توانمند سازی از طریق حمایتهای فنی، علمی و مالی دولت با مشارکت مردمی تسهیل شده و سازمانهای غیر دولتی می توانند این فرایند را به گونه ای مطلوب سرعت بخشند.
توانمند سازی محلات قدیمی در گرو توانمند سازی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی ساکنین است. از آنجا که اغلب ساکنان بافت قدیمی دارای درآمد ناچیز و جزء طبقات پایین جامعه محسوب می شوند، به همین خاطر تأکید بر افزایش درآمد خانوارها و فقر زدایی در توانمند سازی اجتماعی و اقتصادی امری کلیدی می باشد، در توانمند سازی اقتصادی تأمین معاش پایدار برای ساکنان از اولویویژه ای برخوردار است.

معرف

 

سطح اندازه‌گیری

 

دامنه تغییر

 

حداکثر امتیاز

 

 

 

مشروعیت نظام و حاکمان آن

 

- عملکرد نظام در جهت منافع افراد و عادلانه است
- مقامات سیاسی از طریق رقابت سیاسی سالم انتخاب میشوند.
- دستگاه های اجرایی بطور عادلانه در جهت منافع افراد جامعه عمل میکنند
- رای مردم در نتیجه انتخابات کاملاً مؤثر است

 

ترتیبی
ترتیبی
ترتیبی
ترتیبی

 

۰ تا ۵
۰ تا ۵
۰ تا ۵
۰ تا ۵

 

۵
۵
۵
۵

 

 

 

یافتهها حاکی از آن است که با حذف معرف «تأثیر رای مردم در انتخابات»، ضریب آلفای کرونباخ از ۸۲۳/۰ به ۸۹۹/۰ افزایش مییابد. کمترین همبستگی (۴۱۳/۰) در میان معرفها مربوط به معرف «تأثیر رای مردم در انتخابات» است. بیشترین میزان همبستگی (۸۰۹/۰) نیز مربوط به معرف «عملکرد نظام در جهت منافع افراد و عادلانه بودن آن» است. از اینرو شاخص احساس عدالت سیاسی از ترکیب ۳ معرف باقی مانده ساخته شده است. حداکثر امتیاز فرد در رابطه با شاخص احساس عدالت سیاسی نیز برابر با ۱۵ است.
۳-۲-۸-۳ احساس عدالت اجتماعی
عدالت اجتماعی به عنوان توزیع تمامی شرایط مطلوب و نامطلوب در درون جامعه (مزایا و معایب) تعریف میشود- برابری برای همه در برابر قانون- همچنین عدالت اجتماعی بر این اشاره دارد که توزیع مزایا عادلانه باشد و برای همه افراد به طور مساوی؛ بدون توجه به نژاد، جنس، پایگاه اجتماعی، جهتگیری جنسیتی و عقیده مذهبی برقرار باشد (L. Toporek, 2006: 1). منظور از احساس عدالت اجتماعی نیز این است که افراد هریک در درون جایگاههای مختلف اجتماعی، نسبت به مقولات مختلف اجتماعی احساس عدالت داشته باشند. همانطور که گفته شده، ادراک افراد از عدالت تأثیر بسزایی در رفتار و گرایشهای سیاسی آنان خواهد داشت.

مقدمه اعلامیه ۱۹۴۴ فیلادلفیا- که مجددا بر اصول تأسیس سازمان بین المللی کار^[۵۳] تاکید میکند- میگوید: صلح جهانی و پایدار تنها در شرایطی برقرار میشود که بر عدالت اجتماعی مبتنی باشد (ISSA, 2009). انجمن بین المللی امنیت اجتماعی، عدالت اجتماعی را اینگونه تعریف میکند: عدالت اجتماعی مبتنی است بر؛ احترام به حقوق بشر و آزادیهای بنیادی و حق حمایت اجتماعی برای همه افراد جامعه. از اینرو سازمان ملل متحد ۲۰ فوریه ۲۰۰۹ را به عنوان اولین روز جهانی عدالت معرفی نمود. این انجمن معتقد است عدالت اجتماعی بدون امنیت اجتماعی میسر نخواهد شد. عدالت اجتماعی در بطن امنیت اجتماعی قرار گرفته است و از مردم در برابر خطرات زندگی حفاظت میکند. در نتیجه انسجام، ثبات و همبستگی اجتماعی را تقویت میکند (ISSA, 2009). درواقع عدالت اجتماعی فرصت برابر منطقی برای احترام به بینشهای دیگران ایجاد میکند.
آندرو هیود معتقد است: عدالت اجتماعی از توزیع اخلاقی قابل دفاع سودها یا پاداشها در جامعه که بر حسب مزد، سود، مراقبت بهداشتی، منافع رفاهی و مانند آنها ارزیابی میشود، پشتیبانی میکند. از اینرو عدالت اجتماعی درباره این است که چه کسی چه چیزی را به دست میآورد (خلفخانی: ۴۸).
از نظر اسلامی شاخصهای عدالت اجتماعی عبارتند از؛ برابری افراد در برخورداری از امکانات عمومی و حقوق اولیه اجتماعی همچون شرافت، حیثیت اجتماعی، امنیت و نظایر آن یا به عبارت دیگر برابری افراد جامعه در برخورداری از مزیتها و عدم مزیتها (اسلامی، ۱۳۸۷: ۶۸).
مسئله عدالت اجتماعی این است که به نحوی میان «فرد» و «جامعه» جمع کنیم که نه «فرد» از میان برود و نه «جامعه» و هریک از آنها بتوانند هویت مستقل خود را حفظ کنند. به تعبیر «پروردن» به وسیله عدالت است که میتوان میان فرد و جامعه هماهنگی و همزیستی ایجاد کرد. به نحوی که هر فرد لیاقت و شایستگی خود را حفظ میکند (عیوضلو، ۱۳۸۹: ۱۱).
پریگاف (progoff) «چارچوب عدالت اجتماعی» را شامل دسترسی به منابع حیاتی، مشارکت در فرایند تصمیمگیریهای اساسی و توجه به حقوق بشر و ابعاد مختلف هویت فردی به ویژه فرهنگ میداند (رضایی: ۱۴). به طور کلی مشخصه های اصلی عدالت اجتماعی عبارتند از:
تأمین آزادیهای اساسی و حمایتهای اجتماعی (حقوق بشر) که از مهمترین حقوق انسانها محسوب میشود.
مقابله با تبعیضهای اجتماعی (قومی، نژادی، مذهبی، جنسیتی و منطقهای) که از مهمترین اصول تحقق عدالت است. بدون حذف تبعیضهای موجود در بین گروه های اجتماعی، بین زنان و مردان، بین اقوام و نژادها و بین مناطق مختلف نمیتوان به داشتن جامعهای عادلانه امیدوار بود (رضایی: ۳۴).
عقبنشینی دولت از جامعه و فراهم کردن زمینه فعالیت سازمانهای جامعه مدنی، با افزایش امکان مشارکتهای مردمی باعث رشد و بالندگی گروه ها و نهادهای مدنی میگردد (رضایی: ۳۴).
عدالت اجتماعی در زمینه آموزش و پرورش نیز اهمیت ویژهای مییابد. توپورک و همکارانش معتقدند: «عدالت اجتماعی در زمینه تحصیلی هم یک فرایند است و هم یک هدف. هدف از عدالت اجتماعی در زمینه تحصیلات مشارکت برابر و کامل همهی گروه ها در جامعه است. علاوه بر این عدالت اجتماعی کنشگران اجتماعیای را شامل میشود که حس عاملیت دارند، همانند احساس مسئولیت اجتماعی برای دیگران و برای جامعه به طور کلی» (L. Toporek, 2006: 38).
حاکمیت قانون: احساس وجود قوانین مستقل در جامعه و رعایت آن توسط هیئت حاکمه و مدیران جامعه موجب احساس عدالت، امنیت و آرامش در جامعه خواهد شد. رعایت قوانین ولو آن‌که قوانین به نفع طبقات و گروه های خاص باشد، موجب هنجارمند شدن جامعه، عادت به هنجارهای معین، پیدایش شرایط و زمینه امکان پیشبینی کنشها و واکنشهای مدیران و در نتیجه شفاف شدن روابط و آرامش ذهنی شهروندان میگردد. عدم اجرای قوانین احساس بیعدالتی را در جامعه تقویت میکند، روحیه فردگرایی و پیگیری منافع فردی را در جامعه تقویت می‌کند به گونه‌ای که مردم حاضر به پرداخت هزینه برای امور عمومی و نیز مشارکت در مبادله با حکومت نخواهند بود (ابولحسنی، ۱۳۸۴: ۷).
در نهایت در این پژوهش، تعریف نظری مورد نظر از احساس عدالت اجتماعی آن است که افراد به طور ذهنی تا چه حد احساس تبعیض یا عدالت با توجه به جنسیت، قومیت و طبقه اجتماعی شان میکنند.
جدول (۱۰-۳) معرف، سطح اندازه گیری، دامنه تغییر و حداکثر امتیاز مولفه عدم تبعیضها اجتماعی

 

 

شاخص

 

معرف

 

سطح اندازه‌گیری

 

دامنه تغییر

 

حداکثر امتیاز

 

۱۰۷۱۶

 

۱۹۵۹

 

۹۹۲۹

 

۲۰۲۳

 

۹۰۷۴

 

۲۳۰۱

 

۰. ۶-

 

۱

 

 

 

حومه

 

۸۰۷۴۳

 

۱۵۴۸۰

 

۱۷۵۴۷

 

۴۱۲۲

 

۱۸۲۷۱

 

۵۲۶۸

 

۶/۱۲-

 

۶/۱

 

 

 

لاکان

 

۱۱۶۰۲

 

۲۵۰۹

 

۱۸۰۷۹

 

۳۳۶۴

 

۱۶۲۱۸

 

۴۲۷۲

 

۴/۳

 

۹۶/۲

 

 

 

ماخذ: فرهنگ آبادیهای استان گیلان، ۱۳۸۵

۳-۲-۸. ویژگیهای اقتصادی

اقتصاد به عنوان یک ضرورت از هنگامی که معیشت وگذران زندگی انسان براساس یک نظام پایه ریزی می‎شد، شکل گرفته، طی زمانی طولانی تحول می پذیرد. به طور خلاصه می توان گفت که اقتصاد، علم مربوط به بررسی نتایج فعالیتهای مربوط به تولید، توزیع و مصرف کالا است.
در تحقیق حاضر مراد از اقتصاد همان اقتصاد روستایی است. بنابراین اقتصاد روستایی عبارت است از:

کلیه فعالیتهای فردی و اجتماعی که در محیط روستا به منظور گذران زندگی و تامین رفاه مادی روستائیان به وقوع می پیوندد. بطور کلی فعالیتهای اقتصادی روستاها در۳ومحور، کشاورزی، صنعت وخدمات قرار دارد. لازم به ذکر است که در محدوده مورد نظر عمده فعالیتهای اقتصادی روستا در محور اصلی کشاورزی قرار دارد وصنعت در روستاهای مورد نظر بیشتر صنایع وابسته به کشاورزی، ساخت ابزارهای ساده روستایی و صنایع دستی و خدمات بیشتر شامل واحدهای تجاری قرار دارد مانند فروشگاه ها و. . . می­باشد. براساس مطالعات میدانی در سالهای اخیر کاهش در بین شاغلان کشاورزی دیده می شود و از مهم ترین عواملی که درکاهش شاغلان بخش کشاورزی در محدوده مورد نظر نقش داشته، اختلاف در آمد بین شهرها و روستاها است که این اختلاف سبب مهاجرت سالانه تعداد کثیری از نیروهای فعال نواحی روستایی به سوی شهرها شده است.

۳-۲-۸-۱. اشتغال

 

شناخت جنبه های گوناگون روستا و طبقه بندی اشتغال در آن به مراتب پیچیده تر از حوزه های شهری است. تفاوت اشتغال و بطور کلی فعالیت اقتصادی روستاها با فعالیت اقتصادی شهری به عنوان نمونه از جنبه های زیر قابل توجه است:

 

الف) زمان و طول مدت فعالیت

 

ب) نوع و ویژگی فعالیت

 

ج) در آمد حاصل از فعالیت اقتصادی

 

آنچه آشکارا باعث تمایز فعالیت روستایی نسبت به فعالیت شهری است، تعدد فعالیت در روستاها به ویژه روستاهای سنتی است. کار در مزرعه، نگهداری از دام و تامین علوفه، تهیه مواد لبنی، صنایع دستی، بازاریابی تولیدات زراعی و خانوادگی و مانند آن اشتغال در میان خانواده های روستایی را بصورت منفرد و در چهار چوبی مشخص ناممکن می سازد. علاوه بر این، درغالب موارد، سهم اشتغال اعضای خانوار در این گونه امور نیز حد معینی ندارد و همه به نوعی در انجام آنها دخالت دارند. البته این به آن معنا نیست که در روستا تقسیم کار وجود ندارد. بلکه بیشتر به این معناست که در میان اعضای خانواده امور گوناگون پیوستگی زیادی به هم دارند و هر عضو ممکن است انجام وظایف مختلفی را بر عهده داشته باشند.

عدم تنوع اشتغال در جامعه روستایی شدیدا به چشم می خورد. اشتغال در بخشهای صنایع و خدمات کمتر از بخش کشاورزی است، همچنین کم کاری و بیکاری فصلی در روستاها امری متداول است.
درمحدوده مورد نظر به واسطه افزایش هزینه های کشت محصول که عمدتا برنج می باشد انگیزه به کشت کمتر شده و با توجه به این مطلب که منطقه مورد نظر از جنبه توریستی مورد نظر زمین خواران می باشد، نوعی تمایل به فروش زمین های زراعی و مهاجرت به شهر درآنها مشاهده که سبب اشتغال کاذب وعمدتا دستفروشی گردیده و با مقایسه میزان رشد جمعیت و رشد اشتغال می توان به وضوح دریافت که میزان رشد منفی اشتغال از رشد منفی جمعیت بیشتر بوده، یعنی بیانگر این نکته است که روز به روز بر شمار افراد بیکار در روستاها افزوده می شود.

۳-۲-۸-۲ . توزیع شغلی

اصولا اختلاف زیادی بین سکونتگاه های روستایی و شهری به خصوص درکشورهای پیشرفته وجود ندارد. برخی از شهرهای کوچک که به علل خاصی در انزوا قرار دارند ولی در عین حال اغلب مشاهده می شود که ارتباط وسیعی بین این شهر ها و روستاهای حاشیه آن برقرار است. این ارتباط شرایطی را به وجود می‎آورد که فرهنگ شهری و روستایی در هم می آمیزد. در چنین ارتباطاتی عده ی زیادی وجود دارند که ظاهرا در روستاها زندگی می نمایند ولی به طور کلی دارای نظام اقتصادی شهری هستند، بنابراین تعیین یک شاخص شهرنشینی برای چنین مردمی مشکل می باشد. جمعیت روستاهایی که معیشت کشاورزی ندارند، یعنی نواحی بدون مزرعه از سال ۱۹۲۰به وجود آمد و رشد یکنواختی یافت و مردمان این روستاها دارای معیشت غیرکشاورزی از قبیل کارگری معادن، کارگری، کار در هتل ها، گاراژها، کارخانه ها، سازمانهای خدماتی، فروشگاه ها و ادارات بوده و در حال حاضر جمعیت این قبیل روستاها افزون تر نیز گردیده است. این شیوه شاید قابل اعمال در بسیاری ازکشورها منجمله ایران باشد، زیرا در ایران کلیه جمعیت روستایی اگر چه در روستاها زندگی می کنند. ولی معیشت آنها متکی به بهره برداری از زمین نمی‎باشد.

۲-۴-۱- شبکه ­های حسگر زیرآبی دوبعدی ایستا برای نظارت کف اقیانوس

در این نوع شبکه­ ها حسگرها­ در کف دریا قرار می­گیرند. از کاربردهای معمول می­توان به نظارت بر محیط زیست اشاره کرد. یک نمونه از این شبکه­ ها در شکل زیر نشان داده شده است. گروهی از گره­های حسگر در کف اقیانوس قرار می­گیرند. گره­های حسگر به یک یا چند گره سینک زیرآب به وسیله­ لینک­های صوتی بی­سیم متصل می­ شود. سینک­ها مسئول هدایت داده ­ها از شبکه­ کف اقیانوس به ایستگاه­های سطحی می­باشد. علاوه بر این ایستگاه مستقر در سطح دارای گیرنده­ فرستنده امواج رادیویی است تا بتواند با ایستگاه ساحلی تبادل داده داشته باشد. در آب­های کم عمق (عمق کمتر از ۱۰۰ متر) گره­های موجود در کف آب می­توانند بدون وجود گره سینک با ایستگاه سطحی تبادل داده داشته باشند. گونه ­ای از شبکه ­های حسگر زیرآبی دو بعدی در شکل ۲-۱ نشان داده شده است.
شکل ۲-۱- شبکه حسگر بی­سیم زیر آب دوبعدی
۲-۴-۲- شبکه ­های حسگر زیرآب سه بعدی ایستا برای نظارت ستونی اقیانوس
در اینجا عمق به وسیله­ تکنیک­های خاص کنترل می­ شود. این نوع شبکه­ ها برای تشخیص پدیده­ایی که در کف اقیانوس نیستند، کاربرد دارد. در واقع در مواردی استفاده می­ شود که استفاده از شبکه دو بعدی کارآمد نیست. در این شبکه­ ها، گره­های حسگر برای مشاهده­ یک پدیده­ خاص در عمق­های متفاوتی شناور می­ شود. به عنوان مثال می­توان حسگرها را به وسیله­ای که در سطح آب قرار می­گیرد، متصل کرد و آن را در عمق دلخواه قرار داد. همچنین می­توان حسگرها را به کف اقیانوس متصل نمود و توسط پمپ­های خاصی در عمق مورد نظر قرار بگیرند. نمونه ­ای از شبکه ­های حسگر زیرآبی سه بعدی در شکل ۲-۲ نشان داده شده است. در این روش ممکن است توسط کشتی­ها و شناور­های عبوری آسیب ببینند. در این نوع توپولوژی داده ­های جمع­آوری شده توسط یک گره به گره بعدی ارسال می­ شود تا به کمک مسیر­یابی چندگامی به گره مستقر در سطح برسد. از ایستگاه سطحی به ماهواره و از آنجا به ایستگاه ساحلی مخابره شود.
شکل ۲-۲- شبکه حسگر بیسیم زیر آب سه بعدی
۲-۴-۳- شبکه سه ­بعدی با بهره گرفتن از زیرآبی های خود مختار
این شبکه­ ها شامل تیمی از زیرآبی­های مستقل می­باشد. با بهره گرفتن از AUVها می­توان قابلیت ­های شبکه ­های حسگر زیر آب را در بسیاری از جنبه­ها بالا برد. نمونه ­ای از شبکه ­های حسگر زیرآبی سه بعدی با بهره گرفتن از AUVها در شکل ۲-۱ نشان داده شده است. دراین نوع توپولوژی داده ­های جمع­آوری شده توسط یک گره به گره بعدی ارسال می­ شود تا به کمک مسیر­یابی چندگامی به گره مستقر در سطح برسد. از ایستگاه سطحی به ماهواره و از آنجا به ایستگاه ساحلی مخابره شود.
شکل ۲-۳- شبکه حسگر بیسیم زیر آب سه بعدی با بهره گرفتن از AUVها
۲-۵- کنترل توپولوژی
عملکرد شبکه ­های حسگر بی­سیم وابسته به کنترل توپولوژی آن­هاست. کنترل توپولوژی مشخص کننده­ این است که هر دو حسگر چگونه به هم متصل هستند و حوزه­ سنجش چه میزان نظارت می­ شود. کنترل توپولوژی را می­توان به دو دسته پوشش در شبکه و اتصال شبکه تقسیم ­کرد [۱۸]. ماموریت اصلی شبکه ­های حسگر بی­سیم نظارت اهداف و کشف وقوع رویداد است. به واسطه­ خاصیت تصادفی رویدادها و پارامترهای محیط، POIها در آن، باید توسط حسگرها پوشش داده شوند. در اینصورت رویدادها به اندازه­ کافی مشاهده و پارامترهای محیط گزارش داده­ می­شوند. از سوی دیگر در استقرار سیستم، هزینه و مقیاس­پذیری آن نیز باید در نظر گرفته شود. داشتن یک شبکه­ از حسگر­ها در یک ناحیه با تراکم خیلی زیاد عملی نیست.
۲-۶- پوشش شبکه
پوشش شبکه توصیفی است که مشخص می­ کند دامنه­ هدف چطور توسط حسگر­ها نظارت می­ شود. پوشش شبکه می ­تواند به سه دسته پوشش سراسری^[۴۹]، پوشش مانع^[۵۰]، پوشش جاروبی^[۵۱] تقسیم گردد.
۲-۶-۱- پوشش سراسری
پوشش سراسری به پوشش هر نقطه از فضا اشاره دارد. در واقع هر نقطه از فضا نیاز دارد که حداقل توسط یک حسگر پوشش داده شود. اگر هر نقطه توسط k حسگر پوشش داده شود به آن پوشش kتایی می­گویند. پوشش سراسری گاهی با نام پوشش کامل نیز شناخته می­ شود. توجه داشته باشید که در بعضی از تحقیقات در پوشش کامل نیاز نیست که هر نقطه از محیط پوشش داده شود و تنها نیاز است POIها پوشش داده شود [۱۹]. در شکل ۲-۴ زیر نمونه ­ای از پوشش کامل در فضای دو بعدی نمایش داده شده است. که هرکدام از دایره­های توپر نشانگر حسگرها و دوایر بزرگتر در اطراف آن­ها نشانگر شعاع حس کردن هستند. همانطور که مشاهده می­ شود به طور کامل محیط را پوشش داده­اند. اگر شعاع حس کردن با شعاع ارتباطی برابر باشد در این تصویرهیچ ارتباطی برقرار نیست.
شکل ۲-۴- نمونه ای از پوشش سراسری حسگرها
پوشش سراسری در سه شبکه ایستا، متحرک و تلفیقی مورد مطالعه قرار گرفته شده است. در شبکه ­های ایستا هیچ حسگری قادر به حرکت کردن نیست. در [۲۰]، [۲۱] و [۲۲] پوشش فضا توسط حداقل یک حسگر در شبکه ایستا مورد توجه قرار گرفته است. و در [۲۳] و [۲۴] پوشش kتایی در شبکه ایستا مورد بررسی قرار گرفته است. این شبکه­ ها به سادگی قابل پیاده­سازی هستند اما دارای مشکل حفره انرژی هستند که طول عمر شبکه را کوتاه می­ کنند [۲۵]. در شبکه ­های متحرک، همه حسگرها می­توانند حرکت کنند. در این رویکرد هزینه و پیچیدگی طراحی پروتکل افزایش خواهد یافت اما به طور قابل توجهی می­توان طول عمر شبکه را افزایش داد.
۲-۶-۲- پوشش مانعی
پوشش مانع پوششی است که هر راه عبور در شبکه را تحت نظارت قرار می­دهد پوشش مانع تضمین می­ کند که هر مزاحمی هدف عبور از شبکه را  داشته باشد، می­توان شناسایی نمود. در [۲۶] مجموعه ­ای از الگوریتم­ها ارائه داده است و تعیین می­نماید آیا پوشش مانعی kتایی ایجاد شده است و یا خیر؟ در این مقاله دو نوع پوشش قوی و ضعیف ارائه شده است. نمونه ­ای از پوشش قوی و ضعیف در شکل ۲-۵ مشاهده می­ شود.

 

الف	ب

شکل ۲-۵- پوشش مانعی الف)پوشش مانعی ضعیف ب)پوشش مانعی قوی
در [۲۷] نیز پوشش مانعی مبتنی بر خط ارانه شده در واقع در اکثر کارهای انجام شده پوشش مانعی مبتنی بر خط مورد بررسی است. اما در [۲۸] پوشش مبتنی بر منحنی مورد بررسی قرار گرفته است.
همچنین در شکل زیر نمونه ­ای از پوشش مانعی در فضای سه بعدی ارائه شده در [۲۹] که از یک ورودی زیردریا محافظت می­نماید مشاهده می­گردد.
شکل ۲-۶- نمونه ای از پوشش مانعی در فضای ۳ بعدی
۲-۶-۳- پوشش جاروبی
پوشش جاروبی پوششی است که در آن نیاز نیست شبکه متصل باشد و فضای هدف توسط شبکه تنک که از حسگر­های موبایل تشکیل شده پوشش داده می­ شود. تعدادی POI وجود دارد که باید در محیط کشف شوند. در این نوع پوشش نیاز است که اطلاعات به صورت محلی ذخیره شود. در [۳۰] ، [۳۱] پوشش جاروبی مورد بررسی قرار گرفته شده است. در شکل ۲-۷ نمونه ­ای از پوشش جاروبی نشان داده شده است. در این شکل نقاط p1 تا p7 باید توسط حسگر­های M1،M2،M3 و M4 ملاقات شوند. مکان اولیه ی حسگر ها با علامت ضربدر و مسیری که باید با پیکان نقطه­ چین مشخص شده است
شکل ۲-۷- نمونه ای از پوشش جاروبی
۲-۷- اتصال شبکه
اتصال شبکه به بازیابی و دریافت پیام در شبکه مربوط است. زمانی که یک حسگر کار می­ کند اتصالش به دیگر حسگر از دو جنبه می ­تواند مطالعه شود: کنترل زمانی^[۵۲], [۳۲] [۳۳] کنترل فضایی^[۵۳] [۳۴] [۳۵].

 

• • کنترل زمانی

 

برای اهداف ذخیره­سازی انرژی، حسگرها معمولا در دو حالت فعال و خواب جابه­جا می­شوند. لذا نیاز به بررسی وجود دارد تا یک برنامه­ ریزی برای فعال و خاموش شدن گره­ها داشته باشیم به نحوی که اتصال گره­های شبکه حفظ شود.

تکالیف و دستورها
تکالیف و دستورها
مسایل استراتژیک
محیط داخلی
محیط خارجی
توافق مقدماتی
(تصمیم برای برنامه­ ریزی استراتژیک)

شکل (۲-۲): الگوی برنامه­ ریزی استراتژیک برایسون
نقاط قوت الگو: در الگوی اجرایی برایسون، امکان انجام تغییرات و اصلاحات احتمالی قبل از اجرای برنامه­
استراتژیک و در زمان تدوین برنامه فراهم است. همچنین تعامل دو سویه­ای که در بین مرحله تعیین مسائل استراتژیک و مرحله تنظیم راهبردها تعریف شده است، از دیگر نقاط قوت این الگو است.
نقاط ضعف الگو: در الگوی برایسون، به این سؤال که «چگونه متوجه شویم به مقصد رسیده­ایم؟» پاسخی داده نشده است. به عبارت دیگر، در این الگو به این که شاخص­ های نیل به اهداف و رسالت چیست و این که این شاخص ­ها چگونه باید پایش شوند، پرداخته نشده است.
۲-۳-۳ -الگوی برنامه­ ریزی استراتژیک سازمان جهانی بهداشت^[۸]
توسعه بهداشت کشور جهت گیری­های خود را در زمینه برنامه­ ریزی استراتژیک منتشر ساخته است. مراحلی را که این سازمان در الگوی خود تشریح کرده است به شرح ذیل است (سازمان جهانی بهداشت، ۱۳۶۵):
مرحله ۱- اقدامات مقدماتی برای برنامه­ ریزی؛
مرحله ۲- تحلیل وضع موجود؛
مرحله ۳- بررسی مشکل، تعیین اولویت­ها و هدف؛
مرحله ۴- تنظیم راهبردهای بهداشتی و درمانی؛
مرحله ۵- تنظیم برنامه ­های بهداشتی و درمانی؛
مرحله ۶- ارائه طرح­های عملیاتی.
۴- تنظیم راهبردهای بهداشتی و درمانی
۵- تنظیم برنامه بهداشت و درمان
۶- ارائه طرح­های عملیاتی
مراحل اجرایی برنامه­ ریزی استراتژیک در نظام بهداشت و درمان
۱- اقدامات مقدماتی
۲- تحلیل وضع موجود
۳- بررسی مشکل، تعیین اولویت و هدف
شکل (۲-۳): الگوی برنامه­ ریزی سازمان جهانی بهداشت
نقاط قوت الگو: توالی مراحل در این الگو از تناسب بسیار خوبی برخوردار است. به ویژه تعاملی که بین هر یک از مراحل با مراحل بعدی و همین طور کل الگو وجود دارد، بسیار مفید است. در این الگو بر خلاف الگوی استونر، پس از پایان مرحله سوم که مشکلات استراتژیک مشخص شده و براساس اولویت، اهداف برنامه تعیین می­ شود. تعاملی که در این الگو دیده می­ شود، این مزیت را دارد که اگر در هر یک از مراحل مشخص شود امکان تحقق اهداف یا راهبرد وجود ندارد، بلافاصله نسبت به اصلاح مراحل پیشین اقدام می­ شود. به عبارت دیگر، مراحل برنامه­ ریزی در این الگو حالت یک سویه نداشته و کاملاً پویاست. این الگو از اولین برنامه­ ریزی استراتژیک است که برای حوزه بهداشت و درمان طراحی شده است.
نقاط ضعف الگو: با وجود این که بخشی از رسالت در هدف مطرح می­ شود، در این الگو بر خلاف الگوهای دیگر، در خصوص تبیین رسالت و دورنما به صورت واضح و شفاف بحث نشده است.
۲-۳-۴ -الگوی گوداشتاین^[۹] و همکاران
الگویی که گوداشتاین و همکاران ارائه نموده ­اند، براساس الگوهای رایج برنامه­ ریزی استراتژیک است، تنها با تفاوت در محتوا و تأکید بر فرایندها. این الگو، به ویژه برای سازمان­های متوسط و کوچک بیشتر مفید است. همچنین برای واحدهای دولتی و سازمان­های غیرانتفاعی و حتی برای سازمان­های تجاری و صنعتی نیز کاربرد دارد. کاربرد این الگو، جهت و انرژی تازه­ای به سازمان می­دهد.
مراحل برنامه­ ریزی استراتژیک براساس این الگو به شرح ذیل است:
مرحله ۱- برنامه­ ریزی برای برنامه­ ریزی استراتژیک؛
مرحله ۲- تحلیل ارزش­ها؛
مرحله ۳- تدوین رسالت؛
مرحله ۴- الگوسازی برای کارهای استراتژیک؛
مرحله ۵- ارزیابی عملکرد؛
مرحله ۶- تحلیل شکاف؛
مرحله ۷- تدوین برنامه عملیاتی؛
مرحله ۸- برنامه­ ریزی اتفاقات (رویدادها)؛
مرحله ۹- اجرا (گوداشتاین و همکاران، به نقل از طبیبی و ملکی، ۱۳۸۲).
برنامه­ ریزی برای برنامه­ ریزی استراتژیک
ملاحظات اجرایی پایش محیطی
تدوین رسالت
ممیزی اجرا
تحلیل شکاف
برنامه­ ریزی اتفاقات