پیمانکاری در لغت به معنای مقاطعه کاری، کنتراتچی، مقاطعه چی، کسی که انجام دادن کاری در قبال مبلغ معینی پول تعهد کند، می باشد. در اصطلاح مالیات بر درآمد آن است که کسی ضمن عقد قراردادی کتبی، تعهد کند ساختن بنایی یا تهیه و تحویل کالایی را در قبال مزد و پول معینی تعهد نماید.^[۱]
در ماده ۷ ش.ع.پ نیز پیمانکار چنین تعریف شده است:
«پیمانکار شخصی حقوقی یا حقیقی است که سوی دیگر امضا کننده پیمان است که اجرای موضوع پیمان را براساس اسناد و مدارک پیمان، به عهده گرفته است. نمایندگان و جانشین های قانونی پیمانکار، در حکم پیمانکار می باشند.»
مفهوم لغوی پیمانکار در فرهنگ معین این گونه آمده است:
«پیمانکار» در لغت به معنی کسی است که انجام دادن کاری را در برابر پول معینی برعهده بگیرد، و آن را مترادف با «مقاطعه کار» دانسته اند.^[۲]
پیمانکار به شخص یـا مـؤسسه‌ ی اطلاق می‌شود که مسئولیت انجام خدمات طراحی تفصیلی و اجرایی (طراحی مهندسی یا مهندسی فرایند)، تهیه و تأمین کالا و تجهیزات، عملیات اجرایی، نصب و راه‌اندازی و مدیریت انجام این فعالیت‌ها در یک پروژه را بر عهده دارد. (تبصره ۱ ماده ۲ از قانون حداکثر استفاده از توان فنی و مهندسی تولیدی و صنعتی و اجرایی کشور در اجرای پروژه‌ها و ایجاد تسهیلات به منظور صدور خدمات مصوب ۱۲/۱۲/۱۳۷۵)^[۳]
گفتار دوم: مفهوم لغوی و اصطلاحی قرارداد
در بیان مفهوم لغوی قرارداد آمده است:
قرارداد مترادف با عقد ومعامله و عقد مفرد کلمه عقود است که این کلمه از زبان عربی به فارسی وارد شده و به معنی بستن است.^[۴]
در مفهوم لغوی قرارداد، می توان این گونه نوشت:
قرارداد شامل عقود معینه، غیر معینه، عهدی،‌ تملیکی،‌ مالی و غیر مالی و معوض و غیر معوض است و حتی شامل موافقتهائی است که منظور منتفی ساختن اثر موجود را محقق می سازد ولی قانونگذار در خارج از ماده ۱۸۳ قانون مدنی عموماً هر جا که عقد یا عقود را بدون قرینه بکار برده است منظورش مساوی است با مفهوم لغوی قرارداد یعنی عقد یا عقود را از نظر لغوی با قرارداد به یک معنا دانسته است. بنابراین قرارداد را می توان به توافق قانونی دو یا چند طرف در موضوع معین به قصد ایجاد اثر حقوقی مشترک تعریف کرد.^[۵]

قرارداد در مفهوم اصطلاحی به شرح زیر است:
عقد یا قرارداد به توافق دو اراده ضروری در جهت ایجاد یک اثر حقوقی را گویند. به عبارت ساده تر هرگاه جهت به وجود آمدن یک اثر حقوقی همچون بیع، اجاره و نظایر آن، نیاز به تلاقی و تراضی ضروری دو اراده باشد، عقد محقق می‌گردد. با این تعریف ماهیاتی چون وصیت تملیکی، وکالت، هبه و دیگر ماهیاتی که قبول قابل در آن قبول ضروری یا به اصطلاح دکتر لنگرودی، قبول عقدی نیست، از تعریف و شمول عقد خارج می‌شوند.^[۶]
قانونگذار ایران در ماده ۱۸۳ قانون مدنی قرارداد را چنین تعریف نموده‌است: «عقد عبارت از اینست که دو یا چند نفر در مقابل دو یا چند نفر دیگر تعهد بر امری نمایند و مورد قبول آنها باشد». بر این تعریف ایراداتی شده‌است.از جمله اینکه این تعریف عقود تملیکی را به واسطه حصر عقود به تعهد طرفین در جمله قانونگزار در بر نمی‌گیرد. این ایراد از سوی بزرگان علم حقوق ایران اینگونه پاسخ داده شده‌است که:
اگرچه متن این ماده از قانون فرانسه ماخوذ است، اما نویسندگان قانون مدنی ایران با نظر به فقه این ماده را تغییر داده‌اند. فلذا چون در فقه عهد درمعنی عقد نیز به کار می‌رود، این ماده همه عقود را در بر می‌گیرد. ایراد دیگر این ماده قانونی استفاده از کلمه نفر است، در حالی که بهتر بود از کلمه شخص استفاده می‌شد تا اشخاص حقوقی را نیز شامل می‌شد.^[۷]
گفتار سوم: تعریف وانواع قرارداد پیمانکاری
در تعریف «قرارداد پیمانکاری» گفته اند:
قراردادی است که به موجب آن پیمانکار در قبال دریافت وجهی معین، اجرای موضوع پیمان را در مقابل کارفرما تعهد می نماید.^[۸]
از منظر تعریف اصطلاحی قراردادهای پیمانکاری عبارت است از:
«مقاطعه یا پیمانکاری»، قراردادی است که به موجه آن دولت یا مؤسسات و سازمان های عمومی انجام عمل یا فروش کالایی را با شرایط معینی در برابر مزد و در مدت معین به شخص حقیقی یا حقوقی به نام پیمانکار (مقاطعه کار) واگذار می کند. موضوع پیمان ممکن است ایجاد ساختمان یا حمل و نقل و یا تهیه و تدارک کالا یا انجام عملی باشد (ماده ۱۱ قانون مالیات بر درآمد ۱۳۳۹). مطابق این تعریف، پیمانکاری سه نوع است:
۱-پیمانکاری ساختمان و پل و راه سازی و تأسیسات دیگر.
۲-پیمانکاری حمل و نقل مانند: نفرات یا محمولات نفتی.
۳-پیمانکاری فروش یا تهیه و تدارک کالا.
در قوانین مختلف که مربوط به حقوق خصوصی است؛ نامی از پیمانکار (مقاطعه کار) یا قرارداد پیمانکاری به چشم نمی خورد. برخلاف ایران، در فرانسه، قانون مدنی آن کشور در ماده ۱۷۷۹ قرارداد اجاره خدمات را به سه قسمت تقسیم کرده است.
۱- قرارداد کار یا خدمت
۲- اجاره متصدیان حمل و نقل
۳- مقاطعه کاری
آنچه در مورد قرارداد پیمانکاری رایج است، همان «قرارداد پیمانکاری یا مقاطعه دولتی» می باشد که طبق شرایط عمومی پیمان، پیمانکار که یک شخصیت حقوقی است، اجرای عملیات موضوعی را به عهده می گیرد. همچنین «قرارداد مقاطعه یا پیمانکاری» تابع قانون محاسبات عمومی و آیین نامه معاملات دولتی است و تشریفات مزایده و مناقصه نیز خاص این قراردادهاست.
به طور کلی قراردادهای پیمانکاری به قراردادهایی گفته می شود که:
اولاً یک طرف آن الزاماً یکی از دستگاه های اجرایی و طرف دیگر یک شخصیت حقوقی حقوق خصوصی باشد که شخصیت مزبور عموماً یک شرکت پیمانکاری است. ثانیاً موضوع قرارداد انجام عملیات اجرایی یک طرح عمرانی از قبیل راه، بنای ساختمان، ایجاد پل ها و سدها، لوله کشی آب یا گاز و نظایر آن باشد.
ثالثاً قرارداد فی مابین دستگاه اجرایی و شرکت پیمانکاری بر اساس دفترچه پیمان و شرایط عمومی پیمان که بر مبنای آیین نامه استانداردهای اجرایی طرحهای عمرانی موضوع ماده ۲۳ قانون برنامه و بودجه سال ۱۳۵۱ تهیه گردیده، تنظیم شود.
هم چنان که از تعریف فوق بر می آید، بازرترین تفاوت این گونه قراردادها با قراردادهای پیمانکاری خصوصی منعقده بین اشخاص آن است که:
اولاً طرفین این قراردادها در تهیه بخش عمده مفاد قرارداد و تعیین آثار آن نقشی ندارند و به عبارت دیگر، نه تنها پیمانکار با قرارداد از پیش تنظیم شده روبروست. بلکه خود دستگاه اجرایی مربوطه نیز جز در مواردی که مشخصاً به نفع دولت باشد یا نوع و مقتضای کار ایجاب کند؛ قادر به تغییر مفاد آن نیست.
ثانیاً این قراردادها در مواردی از قواعد حاکم بر حقوق مدنی، پیروی نکرده و تابع مقررات خاص حقوق عمومی است.
شایان ذکر است، قرارداد پیمانکاری بیشتر در مورد عملیات ساختمانی مرسوم است، یعنی پیمانکار را بیشتر در مورد ساخت و ساز میشناسند و عموماً قراردادهای پیمانکاری چه در حوزه حقوق خصوصی و چه در حوزه حقوق عمومی مربوط به عملیات ساختمانی وساخت و ساز می باشد.
بنداول: تعریف قرارداد دپیمانکاری
قراردادهای پیمانکاری ساخت یا مقاطعه کاری کامل ترین نوع قراردادهای دولتی به شمار می روند. قراردادهای مزبور عموماً مشتمل بر یک موافقتنامه، شرایط عمومی پیمان، شرایط خصوصی پیمان، جدول زمان بندی کلی، فهرست بها و مقادیر کار، مشخصات فنی (مشخصات فنی عمومی، مشخصات فنی خصوصی) و نقشه های اجرایی است. از لحاظ تعارض اسناد، مفاد موافقت نامه بر مفاد شرایط عمومی پیمان، مفاد شرایط عمومی پیمان بر شرایط خصوصی پیمان بر مفاد اسناد تکمیلی و قراردادهای الحاقی اولویت دارند، به گونه ای که هیچ گاه شرایط خصوصی نمی تواند، مفاد شرایط عمومی و شرایط عمومی نمیتواند مفاد موافق نامه را نقض کند. در پیمان عمومی ساخت، غیر از طرفین قرارداد یعنی کارفرما و پیمانکار، اشخاص ثالثی نیز دخالتی دارند که برابر ضوابط موجود جزء ارکان اجرایی قرارداد محسوب می شوند. مانند مهندس مشاور (شخص حقیقی یا حقوقی)، مهندس ناظر (شخص حقیقی، نماینده مهندس مشاور)، رئیس کارگاه (شخص حقیقی، نماینده پیمانکار) و پیمانکار جزء که در شرایط خاص ممکن است، بخشی از کار را انجام دهد.
نگاهی اجمالی به پیمان و شرایط عمومی پیمان نشان می دهد که عقد منعقده بین کارفرما و پیمان کار مسلماً نمی تواند بر یکی از عقود معین مذکور در قانون مدنی منطبق باشد. زیرا پیچیدگی روابط طرفین قرارداد مانع از آن است که بتوان آن را در قالب یکی از عقود مذکور توجیه نمود. زیرا پیچیدگی روابط طرفین قرارداد مانع از آن است که بتوان آن را در قالب یکی از عقود مذکور توجیه نمود. با این وجود، تعدادی از تعهدات و اختیارات طرفین قرارداد به گونه ای است که با برخی از آثار و شرایط عقود معین نزدیکی و مشابهت دارد به نحوی که گاه به نظر می رسد طرفین خواسته اند روابطشان با یکی از این عقود منطبق باشد. مثلاً: شاید بتوان تعهد پیمان کار به حفاظت از کارگاه و اموال موجود در آن را با عقد ودیعه، اختیارات کارفرما در وصول مطالبات خود از محل دارایی ها، اموال و ضمانت نامه های پیمان کار و پرداخت حقوق و مطالبات کارگران و پیمان کاران جزء را با عقد وکالت، پیش پرداخت هایی که به پیمان کار انجام می شود با عقد قرض، تضمین استرداد پیش پرداخت ها و حسن اجرای تعهدات را با عقد ضمان و تملک اموال پیمان کار که مورد نیاز جهت ادامه پروژه تشخیص می شود و واریز وجوه آن به حساب بستان کاری پیمان کار را با عقد بیع توجیه نمود. در عین حال، قرارداد پیمانکاری حاوی شرایط، ضوابط و آثاری است که تحت هیچ عنوانی با عقود معین قانون مدنی قابل جمع نیستند و هیچ تشابهی بین این شرایط و آثار عقود معین دیده نمی شود. از قبیل: لزوم اجرای پیمان طبق مشخصات فنی و تحت هدایت، نظارت و تعلیمات دستگاه نظارت و مهندس ناظر، پرداخت اجرت پیمان کار بر مبنای صورت وضعیتهای موقت ماهانه، تعلیق کار به مدت سه ماه، لزوم تحویل موقت و قطعی موضوع پیمان از سوی پیمان کار و تحویل گرفتن آن توسط پیمان کار، وجود دوره ای به نام «دوره تضمین» جهت کنترل حسن اجرای کارها، رفع نقایص و معایب موجود در کارها توسط کارفرما و به حساب پیمان کار، تعلق تعدیل آحاد بهاء موضوع پیمان به پیمان کار و غیره.^[۹]
بنددوم : انواع قرارداد
قرارداهای پیمانکاری به حالت های مختلف تنظیم می شود اما معمولاً یکی از دو حالت کلی زیر را دارا است.
الف) قراردادهای مقطوع
در این نوع قراردادها، پیمانکار با مبلغ مقطوعی به عنوان بهای کل پیمان و یا مبلغی یعنی برای واحد هر کار توافق می کرد در برخی از موارد، طبق ماده ی خاصی بهای واحد هر کار یا مبلغ کل پیمان بر اساس تغییرات شاخص قیمت ها تعدیل می شود در این نوع قرارداد هزینه های مواد، مصالح و سایر هزینه ها با پیمانکار است که اگر کمتر از مبلغی که از کارفرما دریافت می کند خرج نماید برایش سود محسوب می شود.^[۱۰]
ب) قراردادهای اسانسی
در این نوع پیمان ها، مخارج مجاز یا تعیین شده در قرارداد به پیمانکار تادیه و در ازاء خدمات انجام شده درصد معینی از مخارج یا حق الرحمه ثابتی به پیمانکار پرداخت می شود.
یکی از خصوصیات قراردادهای پیمانکاری این است که مدت اجرای قرارداد معمولاًبه بیش از یک دوره ی مالی تسری می یابد لکن تول مدت اجرای قرارداد نباید ملاک شناخت قراردادهای پیمانکاری قرار می گیرد.^[۱۱]
ج) قرار داد مدیریت اجرائی
علاوه بر دو نوع قراردادهای ذکر شده از قرارداد زیر نیز می توان استفاده نمود:

نتایج تحقیق نشان می­دهد که شرکت سرمایه ­گذاری خارجی ایران(ایفیک) با توجه به شاخص­ هایی که مورد تایید کارشناسان خود شرکت و شرکت ایران خودرو می­باشد و اولویت­ بندی آنها مبنی بر نظر کارشناسی کارشناسان شرکت ایران خودرو با تکنیک­های DEMATEL و ANP تعیین شده است، می ­تواند شرکت­های خودروسازی داوطلب برای تامین مالی را اولویت­ بندی و انتخاب نماید. نتایج و الگوی به دست آمده از آنجا حائز اهمیت است که مبتنی بر نظر کارشناسان بخشهای فروش و صادرات بوده و این بخش ها به طور ملموس با شاخص­ های موثر و مهم در انتخاب موفق بازار هدف و فعالیت در بازارهای خارجی آشنا بوده و تجربه این فعالیت­ها را دارند. مقایسه نتایج به دست آمده از تحقیق با تحقیقات صورت گرفته قبلی که در ادبیات، به تشریح آنها پرداختیم و مدلهای آنها را ارائه کردیم، درستی­شان را نشان داده و تصدیق می­ کنند که به منظور انتخاب بهتر و موفق­تر بازار هدف بایستی توانایی بنگاه، شرایط و جایگاه بین ­المللی آن، محیط اقتصادی، محیط رقابتی، محیط سیاسی- قانونی و محیط فرهنگی-اجتماعی و شاخص­ های آنها، به خوبی مورد بررسی قرار گرفته و برای آنها برنامه­ ریزی نمایند. از آنجا که شرکت­های تامین مالی، اهداف انتفاعی از تامین مالی متقاضیان دارند، با لحاظ کردن اولویت­های به دست آمده از تحقیق، برای متقاضیان، می­توانند شرکت­هایی را تامین مالی نمایند که عملکرد بهتر و موثرتری در بازار خارجی خواهند داشت.

پیشنهاد­های کاربردی

• • از دستاوردهای تحقیق حاضر شناساندن دو شرکت سرمایه گذاری خارجی ایران(ایفیک)(تامین مالی کننده) و شرکت ایران خودرو(متقاضی تامین مالی) می­باشد، لذا پیشنهاد می­ شود به منظور تسهیل روند تامین مالی پروژه ها، این دو شرکت با فرایندهای یکدیگر آشنا باشند. نزدیک شدن تفکرات شرکت تامین مالی کننده و تامین مالی شونده در مورد تامین مالی پروژه می تواند به سود ده بودن فرایند تامین مالی و تسهیل این فرایند کمک نماید.

• • به دیگر شرکت­های تامین مالی پیشنهاد می­گردد به منظور حمایت پروژه­ های مربوط به هر صنعت، الگویی را مشابه الگوی فوق و از دیدگاه کارشناسان آن صنعت در اختیار داشته باشند تا بتوانند در تصمیم ­گیری در مورد حمایت مالی، به آنها کمک کند

• • به شرکت­های متقاضی تامین مالی پیشنهاد می­گردد الگویی از شاخص­ های مهم برای انتخاب هرچه بهتر و موفق­تر بازار هدف و فعالیت در بازار خارجی را در اختیار شرکت تامین مالی کننده قرار دهند و این شرکت را از توانایی حضور موفق در بازار خارجی، مطمئن سازند.

• • به شرکت سرمایه گذاری خارجی ایران(ایفیک)، پیشنهاد می­ شود که برای تصمیم گیری در مورد تامین مالی متقاضیان در صنعت خودرو سازی به منظور فعالیت در بازار خارجی، به ترتیب از عوامل زیر اطمینان حاصل نماید:

1. 1. توانایی بنگاه ۴. محیط سیاسی – قانونی کشور هدف

1. 1. محیط اقتصادی کشور هدف ۵. محیط رقابتی

1. 1. شرایط و جایگاه بین المللی بنگاه محیط سیاسی – قانونی ۶. محیط فرهنگی – اجتماعی کشور هدف

• • باتوجه به نتایج به دست آمده از تحقیق، به شرکت سرمایه گذاری خارجی ایران(ایفیک) پیشنهاد می­گردد که به منظور حمایت مالی شرکت ایران خودرو و شرکت­های مشابه، در گام اول به توان بنگاه برای حضور دربازار بین المللی، سپس به شرایط اقتصادی کشور هدف و جایگاه بین المللی بنگاه توجه داشته باشد.

محدودیت­های تحقیق

• • ازجمله عوامل اصلی که روند انجام پژوهش را کند نمود، گستردگی آن بوده که بواسطه­ی وجود دو شرکت و داشتن تعامل همزمان با این دو و گرفتن مکرر نظرات کارشناسان آنها و شناساندن محتوای پژوهش به آنان برای انجام هرچه بهتر کار بوده است.

• • با توجه به سطح امنیتی حاکم بر این دو شرکت به منظور دسترسی به اطلاعات سازمانی آنها، گرفتن اطلاعات به سادگی انجام نگرفت و دست یابی به همین حد از اطلاعات مبتنی بر اعتمادسازی برای این شرکت ها بوده است.

• • تکراری نبودن پژوهش در حالی که زمان آن محدود باشد می تواند بزرگترین محدودیت محسوب شود که این تحقیق، دارای این محدودیت نیز بوده است.

• • کمبود منابع لازم درباره تکنیک های MADM در بررسی معیارهای مدل نیز از دیگر محدودیت ها محسوب می شود.

• • با توجه به زیاد بودن شاخص ها و وجود روابط فراوان بین آنها که منجر به افزایش تعداد سوالات در پرسشنامه تحلیل شبکه گردید، حجم پرسشنامه بسیار زیاد شد و مدت زمانی زیادی برای پاسخگویی خبرگان به پرسشنامه ها صرف گردید.

پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی
قطعا انجام هر تحقیقی خالی از اشکال و کمبود نخواهد بود. مطالعه­ حاضر نیز از این امر مستثنی نیست لذا می­توان جهت تکمیل تحقیق انجام شده و استفاده­ی بهتر از مدل، پیشنهادات زیر را ارائه داد:

• • استفاده از سایر فنون تصمیم ­گیری مانند: Electre و Topsiss و… و ارزیابی کارآمدی آنها در مقایسه با روش به کار گرفته شده در این تحقیق.

• • تلفیق رویکرد فازی با فرایند ANP و یا هر کدام از روش های پیشنهادی قبل که انعکاس بهتر سبک تفکر انسانی را فراهم می­نماید، به نظر می­رسد منجر به نتایج قابل اتکاتری شود.

• • در نظر گرفتن استراتژی های سازمانی بعنوان گزینه های تصمیم که با توجه به مقایسات زوجی صورت گرفته برای معیار های مورد مطالعه اولویت بندی شوند.

• • انجام پژوهش های موازی در صنایع و شرکت های تامین مالی دیگر؛ که موجب دستیابی به یک ثبات در ارائه مدل و قابل اتکاتر شدن و قدرت تعمیم پذیری بیشتر آن می گردد.

• • بررسی و تحلیل بازارها وکشورهای مورد نظر هر صنعت برمبنای مدل نهایی تحقیق. بدین دلیل که مدل نهایی از دیدگاه خبرگان صنعت، شامل مهمترین شاخص ها در انتخاب بازار هدف است.

شکل ۴-۵-۱ سرانه خانگی ۵۳
شکل۴-۵- ۲ سرانه صنعت ۵۴
شکل۴-۵-۳ سرانه کشاورزی ۵۵
شکل۴-۵-۴ مولفه مصرف ۵۶
شکل ۴-۵-۵ محیط زیست ……………………………………………………………………………………………………………………………۵۸
فصل اول
کلیات طرح
۱-۱- بیان مساله
تاکنون شاخصها و مدلهای متعددی برای سنجش وضعیت آب کشورها به کار گرفته شده است از جمله می‌توان به شاخص فالکن^[۱]‌، شاخص تنش آب هیدرولوژی^[۲]، شاخص کمبود آب اجتماعی^[۳] و شاخص فقر آبی ((WPI اشاره کرد.هدف از استفاده این شاخصها،سنجش میزان پایداری بخش آب است. هر چند شاخصهای فوق از هدف یکسانی برخوردارند، اما نگرش آنها در ارزیابی متفاوت است.از این، شاخص‌ها می‌توان برای آگاه سازی قشر وسیع‌تری از جامعه در رابطه با پیشرفت وضعیت پایداری استفاده کرد.

مسایل مربوط به یکپارچه شدن مدیریت منابع آب که شامل منابع آب و تقاضا، کاهش فقر و افزایش توان امرار معاش، استفاده از زمین‌های کشاورزی، و مسایل مربوط به محیط زیست مانند فرسایش و حفظ جنگل‌ها می‌شود مواردی ضروری هستند که می‌توانند به‌عنوان پایه‌ای برای توسعه برنامه‌های بهبود منابع آب مورد استفاده قرار گیرند و چگونگی تاثیر‌این مسایل برای نسل حال حاضر و‌آینده را توضیح دهند (Jakeman et al.2005) .
برای رسیدگی مسایل پیچیده و مبهم مربوط به آب احتساب محیط زیست معیارهای اجتماعی و اقتصادی حیاتی هستند. (Loucks And Gladwell, 1999)‌. ازاین رو در‌این تحیق WPI که ابزاری برای ارزیابی یکپارچه از استرس و کمبود آب ارتباط برآوردهای فیزیکی دسترسی به آب با متغییرهای اجتماعی و اقتصادی است بررسی شده است.
در فصل اول کلیات طرح شامل معرفی منطقه موردمطالعه اهداف واهمیت وضرورت تحقیق توضیح داده شده است. در فصل دوم به مطالعات نظری و پیشینه انواع شاخص ها وشاخص فقر آبی پرداخته شده است
در فصل سوم متدولوژی وشاخص فقر آبی به همراه جداول آن در حوضه مورد مطالعه آورده شده است.
در فصل چهارم معرفی نرم افزار Arc GIS و محدوده بندی با استفاده ازاین نرم افزار توضیح داده شده است. در فصل پنجم نتایج حاصل از بررسی‌های انجام شده با شاخص فقر آبی در حوضه مورد مطالعه مورد بررسی قرار گرفته ودر انتها جمع‌بندی نتایج بدست آمده و پیشنهاداتی برای ادامه تحقیق آورده شده است.
۱-۲-اهداف تحقیق
هدف نهایی از انجام‌این پژوهش بررسی و ارزیابی بخش آب حوضه آبریز زهره جهت نقاط ضعف و قوت آن است. دستاوردهای حاصل از‌این تحقیق نیز عبارت‎اند از:
ارائه ساختاری ثابت به منظور ارزیابی مستمر در بخش آب، نظارت پیوسته بر عملکرد و کنترل نقاط ضعف و قوت آن؛ بررسی وضعیت کنونی بخش آب حوضه زهره از جنبه‎های مختلف در برابر با عملکرد گذشته‌این بخش، همچنین مقایسه آن با وضعیت عملکردی بخش آب در سایر حوضه‌های مشابه است.
- شناسایی پتانسیلهای توسعه حوضه زهره از منظر منابعآب
۱-۳-اهمیت موضوع تحقیق و انگیزش آن
مقایسه نحوه مدیریت منابع آب درکشور با استاندارهای جهانی نشان می‌دهد که مدیریت منابع و ذخایرآب کشورکه کالایی استراتژیک محسوب می‌شود، بسیار ضعیف است. طبق آمارهای وزارت نیرو درکشوراز۱۳۰میلیارد مترمکعب پتانسیل سالانه آب تجدید شونده ۹۲ درصد دربخش کشاورزی، ۶ درصد در بخش شرب شهری و روستایی و تنها ۲ درصد دربخش صنعت مصرف می‌شود درشرایطی که طبق میانگین جهانی سهم کشاورزی از پتانسیل منابع آب تجدید شونده ۷۰ درصد، سهم مصرف ۸ درصد و سهم صنعت ۲۲ درصد است. از جمله دلایل پیامدهای نامطلوب در بخش آب پدیده‌های طبیعی خشکسالی
محدودیت ذاتی منابع آب، زمینه را برای بروز خشکسالی‌های شدید در بخش‌هایی از کشور بیشتر کرده است. خشکسالی پدیده‌ای غیرطبیعی نیست، اما ابعاد و اثرات تخریبی آن به نسبت شدت و موقعیت جغرافیایی متفاوت است. کشور ما یک دوره خشکسالی اقلیمی‌دارد که غالباً در دوره‌های ۱۰ و ۳۰ ساله اتقاق می‌افتد و جلوگیری از آن در دست ما نیست، اما باید با پیامدهای خشکسالی مقابله نمود. مقابله با پیامدهای خشکسالی زمانی موفق است که با پیش‌بینی و برنامه‌ریزی دوره‌های خشکسالی و‌ایجاد ظرفیت‌های لازم ، هم در بعد تأمین و هم در بعد مصرف با روشی پایدار به عبور از دوره خشکسالی نایل آئیم.
▪ متقاضیان
بعد از محدودیت ذاتی منابع آب که چالش عظیمی‌است، مصرف‌کنندگان نیز چالش بزرگتری را به وجود می‌آورند. کمیت و کیفیت مصرف، رقابت در مصرف، عدم تعادل در شیوه‌های استفاده و صدمه‌ای که از‌این حیث به منابع آب و نهایتاً محیط زیست وارد می‌آید، نیاز به برنامه‌ریزی و مدیریت اصولی در کاهش تبعات و اثرات آن دارد. از جمله مصرف‌کنندگان مهم، بخش کشاورزی است که در سال ۱۳۸۰ نیاز آبی خود را به میزان ۴۶ در صد از آب‌های سطحی و ۵۴ در صد از آب‌های زیرزمینی تأمین کرده است.
▪ کاهش کیفیت منابع آب
منابع آب در اثر بهره‌برداری و استفاده بی‌رویه همواره در معرض آلودگی و یا کاهش کیفیت بوده است. مصرف روبه ‌رشد در تمامی‌عرصه‌های مصرف اعم از شرب، صنعت، خدمات و کشاورزی پیامدهای تغییر و کاهش کیفیت را به دنبال دارند. در حال حاضر حدود ۲۹ میلیاردمترمکعب از پساب‌های کشاورزی ، شهری و صنعتی کنترل نشده وجود دارد که خطر بالقوه‌ای برای کاهش کیفیت منابع آب است و پیش‌بینی می‌شود ‌این روند در سال ۱۴۰۰ به حدود ۴۰ میلیارد مترمکعب برسد. تبعات کاهش کیفیت و آلودگی منابع آب باعث شیوع بیماری‌های مختلف است.
بنابراین به منظور بهبود و ارتقاء عملکرد بخش آب کشور و استفاده بهینه از منابع آب موجود، باید عملکرد ‌این صنعت بطور مستمر ارزیابی شده و نقاط قوت و ضعف آن مشخص شود تا در صورت لزوم اقدامات لازم در جهت افزایش کارایی عملکرد آن انجام شود.
۱-۴- سوالات و فرضیه‌های تحقیق
سوالات تحقیق
- در حوضه آبریز کمتر توسعه یافته مانند حوضه آبریز زهره چگونه می‌توان وضعیت بخش آب را از جنبه‌های مختلف مانند منابع، مصارف، دسترسی، ظرفیت و محیط زیست ارزیابی کرد؟
- برای سنجش عملکرد سیستم‌اینگونه حوضهها چگونه شاخصهای ارزیابی را می‌توان تجمیع کرد؟
فرضیه تحقیق
شاخص فقر آبی ار پنج محور اصلی تشکیل شده است.‌این محورها عبارتند از: منابع، دسترسی، ظرفیت، مصرف، محیط زیست. در محور منابع، معمولا منابع آب داخلی و خارجی یعنی آب‌های ورودی به داخل منطقه در نظر گرفته می‌شود. دراین تحقیق، بارندگی به عنوان آب‌های داخلی و آب‌های ورودی از حوضه‌های مجاور به زیر حوضه بعنوان آب‌های خارجی در نظر گرفته می‌شود. حجم آب‌های زیر زمینی نیز از دیگر پارامترهای مهم به شمار می‌آید. در محور دسترسی سه زیر معیار در نظر گرفته می‌شود. که شامل آب آشامیدنی بهداشتی، فاضلاب بهداشتی و زمین‌های قابل کشت می‌شود. پارامترهای مذکور از طریق آمار و اطلاعات موجود قابل محاسبه است. برای محور ظرفیت، که نقش توسعه انسانی در آن بسیار پر رنگ است، معیارهای سرانه ذخیره آب و سرانه زمینهای کشاورزی مدرن باید محاسبه گردد. محاسبه سرانه ذخیره آب، حجم مخازن احداثی در زیر حوضه در نظر گرفته می‌شود. البته حجم آب دریاچه‌ها نیز می‌تواند در نظر گرفته شود. مساحت زمینهای کشاورزی و استفاده از سیستم کشاورزی مدرن نیز از دیگر معیارهای‌این محور به حساب می‌آیند. در مفهوم ظرفیت بمعنای وجود زیر ساختها جهت بهره برداری از منابع آب منطقه، اهمیت ویژه‌ای دارد. در بخش مصرف نیز معیار آب شرب، بهداشت، صنعت و کشاورزی در نظر گرفته شده است. و در هر مورد باید سرانه آب مربوطه محاسبه گردد. درخصوص محور محیط زیست شاخص پایداری محیط زیست، معیار اصلی است و برای محاسبه آن، شاخص کیفیت، شاخص‌های کیفیت، تنش آبی و تنوع زیست محیطی، ملاک قرار می‌گیرد.
۱-۵- قلمرو تحقیق
حوضه آبریز رودخانه‌های جراحی-زهره در دامنه‌های جنوبی زاگرس میانی واقع شده واز دو زیر حوضه مستقل و جدا از یکدیگر که در مجاورت هم واقع شده‌اند تشکیل شده گردیده وبه دلیل شباهت‌هایی که به هم دارند در قالب یک واحد دیده شده است قسمت غربی حوضه در استان خوزستان قسمت میانی در استان‌های خوزستان و کهکیلویه وبویر احمد و قسمت شرقی در استان فارس واقع شده است در تقسیم‌بندی‌های دفتر مطالعات پایه منابع آب حوضه آبریز جراحی زهره چهارمین حوضه ازحوضه دوم مطالعاتی (خلیج فارس) بوده وبا کد ۲۴ مشخص است.
۳مجموع مساحت‌این حوضه ۴۰۷۸۸ کیلومتر مربع است که۱۸۶۴۴ کیلومتر مربع آن یا معادل ۷/۴۵درصد آن را مناطق کوهستانی و ۲۲۱۴۴ کیلومتر مربع معادل ۳ /۵۴ درصد آن را دشت و کوهپایه تشکیل می‌دهد.
شهرهای بهبهان، شادگان، رامشیر، رامهرمز، هفتگل، باغ ملک، اردکان فارس، نور آباد ممسنی، دوگنبدان هندیجان ودهدشت در‌این حوضه قرار دارند.‌این حوضه آبریز با ۴۰۷۸۸ کیلومتر مربع مساحت یکی از حوضه‌های آبریز درجه دو سی گانه کشور را تشکیل می‌دهد که بخش‌هایی از استان‌های فارس، خوزستان و کهکیلویه و بویر احمد را در بر می‌گیرد. حوضه آبریز مورد مطالعه، با توجه به آبریز رودخانه‌های موجود در آن و ویژگی‌های هیدروژئولوژیکی به ۲۴ محدوده مطالعاتی به نام‌های شادگان، رامهرمز، دالون-میداوود، و باغ ملک ، صیدون، جایزان، بهبهان ، تخت دراز، هندیجان، زیدون، لیشتر ، دو گنبدان-چهاربیشه‌، خیر آباد ، سرپری، دهدشت، شاه بهرام، امام زاده جعفر، دشت رستم، باشت، نور آباد ممسنی، فهلیان، سرانجیلک، کودیان-سرکاه و اردکان -چشمه سفید تقسیم شده است.
بزرگترین محدوده مطالعاتی به نام” شادگان” دارای وسعتی معادل ۱۳۳۲۸ کیلومتر مربع بوده که ۵۹۵۴ کیلومتر مربع آن رادشت آبرفتی تشکیل می‌دهد کوچکترین محدوده مطالعاتی با ۲۷۵ کیلومتر مربع” دو گنبدان -چهار بیشه” نام دارد که ۲۹ کیلومتر مربع آن دشت آبرفتی می‌باشد. وسعت دشت‌های آبرفتی حوضه آبریز رودخانه زهره - جراحی حدود ۱۱۹۹۱ کیلومتر مربع است که حدود ۲۹ درصد کل حوضه آبریز بوده و ارتفاعات مشرف بر آن ۲۸۷۹۷ کیلومتر مربع یعنی حدود ۷۱ درصد از مساحت حوضه آبریز را به خود اختصاص می‌دهند. شمال و بخش مرکزی‌این حوضه را با توجه به در نظر گرفتن گسترش ارتفاعات زاگرس می‌توان یک ناحیه کوهستانی و دنباله جنوبی آن را که در صفحه خوزستان قرار گرفته است می‌توان ناحیه دشتی محسوب نمود. محورهای اصلی ارتباطی شامل محور جنوبی حوضه زهره-جراحی، نورآباد –دوگنبدان، دو گنبدان- بهبهان، بهبهان –آغاجاری و آغاجاری – امیدیه محور جنوب شرقی حوضه، حوضه سپیدان- نورآباد محورجنوب غربی حوضه، امیدیه – بند ماهشهر و بندر ماهشهر- شادگان محور غربی حوضه، امیدیه- رامشیر ومحور شمالی آن رامهرمز- هفتگل می‌باشد که به صورت جاده با یکدیگر ارتباط دارند. از اهواز تا بندر امام خمینی و از بندر ماهشهر تا امیدیه می‌توان از طریق ریل‌های راه آهن تردد نمود. حوضه آبریز جراحی- زهره شامل دو رودخانه اصلی جراحی و زهره می‌باشد. رودخانه جراحی خود از تلفیق دو رودخانه مارون و رامهرمزو رودخانه زهره از بهم پیوستن رود خانه‌های فهلیان و خیر آباد بوجود آمده‌اند. مساحت حوضه آبریز رودخانه زهره تا‌ایستگاه دهملا واقع در انتهای حوضه ۵۲/۱۳۱۶۳ کیلومتر مربع بوده که‌این‌ایستگاه در موقعیت ۵۹ ۴۰ ۴۹ طول شرقی و ۲۹ ۳۰ ۳۰ عرض شمالی و متوسط آبدهی سالانه رودخانه تا محل‌این‌ایستگاه۴۳/۹۱ متر مکعب در ثانیه می‌باشد.
حوضه آبریز زهره و جراحی از نظر منابع آبی و از جمله چشمه‌های پر آبی که از مخازن کارستی سر چشمه می‌گیرند، یکی از مهمترین حوضه‌های آبریز کشور به شمار می‌رود. فراوانی ریزش‌ها جوی به ویژه در سر شاخه‌های‌این حوضه پتانسیل قابل توجهی از منابع آب سطحی و زیر زمینی را‌ایجاد نموده است. چشمه‌های مهمی‌در‌این حوضه ظاهر می‌شوند که نشان دهنده پتانسیل قابل توجه منابع آب کارستی در‌این منطقه کشور است. در حوضه زهره و جراحی تعدادی از محدوده‌های مطالعاتی تحت پوشش شرکت‌های آب منطقه‌ای فارس، کهکیلویه بویر احمد و سازمان آب و برق خوزستان قرار گرفته است. دشت‌های آبرفتی‌ این حوضه عمدتاً در ناودیس‌ها تشکیل شده و اما با وسعت‌ایجاد شده است نحوه گسترش دشت‌های آبرفتی در جلگه خوزستان با زاگرس مرتفع و چین خورده متفاوت است. در جلگه خوزستان پهنه‌های آبرفتی گستردگی بیشتری در مقایسه با دشت‌های زاگرس مرتفع و چین خورده دارند .ضخامت آبرفت در دشت‌های وسیع جلگه خوزستان نیز بیش از دشت‌های واقع در ارتفاعات است . بدین ترتیب با توجه به گسترش و ضخامت رسوبات ناپیوسته و وضعیت تغذیه، آبخوان‌های آبرفتی با توان آبدهی متفاوت به وجود آمده‌اند. وسعت دشت‌ها در محدوده‌های مطالعاتی واقع در استان خوزستان بیش از سایر نقاط حوضه بوده و به حدود ۱۲۰۰۰ کیلومتر مربع می‌رسد. گسترده‌ترین دشت آبرفتی با مساحت ۵۹۵۴ کیلومتر مربع در محدوده مطالعاتی شادگان واقع شده است. وسیع ترین آبخوان آبرفتی نیز در همین محدوده شکل گرفته است.
ضخامت آبخوان، در محدوده‌های مختلف ودر قسمت‌های مخلف هر محدوده متفاوت است. نواحی مخروط افکنه‌ای و قسمت‌های مرکزی دشت‌های آبرفتی بیشترین ضخامت را دارا بوده و به طرف حواشی دشت‌ها از ضخامت آنها کاسته می‌شود. در مناطق شمالی‌ این حوضه سنگ‌های کربناته نقش مهمی‌ در تشکیل مخازن آب زیر زمینی دارند. محدوده‌های مطالعاتی واقع در بخش شمالی و مرکزی حوضه آبریز از دیدگاه منابع آب سازند سخت نسبت به سایر محدوده‌های مطالعاتی حائز اهمیت بیشتری می‌باشند و مهمترین منابع آب‌سازندهای سخت حوضه در‌این محدوده‌ها واقع شده‌اند. در محدوده مطالعاتی زهره – جراحی‌، دو دریاچه مصنوعی مربوط به سد کوثر و سد مارون مجموعاً به وسعت ۲/۴۰ کیلومتر مربع وجود دارد. همچنین در‌این حوضه ۳۳۴ حلقه چاه مشاهده‌ای وجود دارد. بیشترین تعداد چاه مشاهده‌ای با ۸۹ حلقه در محدوده مطالعاتی رامهرمز قرار دارد. آبخوان دشت رامهرمز از نوع آزاد و تحت فشار بوده و چاه‌های مشاهده‌ای در‌این دو آبخوان ‌ایجاد شده‌اند. محدوده‌های مطالعاتی دهدشت‌، بهبهان زیدون و جایزان که دارای آبخوان آزاد و تحت فشار می‌باشند‌، به ترتیب با ۳۹ ۲۵ ۲۲ و۲۲ حلقه چاه مشاهده‌ای در مرتبه‌های بعدی قرار دارند. سپس آبخوان‌های امام زاده جعفر ونورآباد با ۲۱ و۱۹ حلقه چاه مشاهده‌ای در جایگاه بعدی قرار می‌گیرند. آبخوان‌این دو دشت از نوع آزاد می‌باشد. کمترین چاه‌های مشاهده‌ای با ۱ حلقه مربوط به محدوده مطالعاتی خیر آباد است.
فصل دوم
مطالعات نظری
مقدمه
کنفرانس سازمان ملل متحد در مورد محیط زیست انسانی در سال ۱۹۷۲ آگاهی زیست محیطی را در سطح جهان برانگیخت.‌این کنفرانس همچنین الهام‌بخش انتشار گزارش Brundtland بود (که با عنوان آینده متعارف ما نیز شناخته شده)، که در آن برای اولین بار مفهوم توسعه پایدار توسط کمیسیون Brundtland مطرح شد. از زمان انتشار ‌این گزارش به بعد تلاش و مطالعات به ‌صورت گسترده برای تعریف پایداری و توسعه پایدار از سوی نهادها و سازمان‌های مختلف در تمامی‌سطوح محلی، ملی، منطقه‌ای و بین المللی انجام شد.
طبق نظریه harding، پایداری هدف نهایی توسعه پایدار است. در چند دهه گذشته تلاش‌های فراوانی در رابطه با پایداری صورت گرفته است. یکی از ‌این نمونه‌ها توسعه ابزار ارزیابی براساس شاخص‌های پایداری شناخته شده می‌باشد. تمامی‌این شاخص‌های پایداری یک هدف مشترک دارند: برآورد پایداری.
شاخص پایداری بر اساس تعاریف موجود از توسعه پایدار و اصول پایداری، که توسط افراد و نهادهای مختلف ارائه شده‌ایجاد گردید.‌این تعاریف تایید دوباره‌ی تعریف توسعه پایدار در گزارش Brundtland است که نگرانی بزرگی برای نسل‌های‌ آینده محسوب می‌شود. به‌دنبال‌این تعاریف اصول و دستورالعمل‌هایی برای مدیریت منابع پایدار آب ارائه خواهد شد. همانطور که در دهه اخیر تلاش‌های زیادی جهت تعیین شاخص‌های پایداری منابع آب ارائه شده است و تاکنون نیزسازمان‌های مختلفی معیار‌‌های متفاوتی را در‌این زمینه پیشنهاد دادهاند. در این بخش هدف مروری بر ارزیابی قابلیت‌های شاخصهای پایداری منابع آب با رویکرد بررسی وضعیت کمی‌‌ کیفی منابع آب می‌باشد. روش ارزیابی وضعیت منابع آب بر اساس تعیین شاخص‌ها می‌تواند اطلاعات مهمی‌ ‌را به منظور بهرهبرداری از منابع آب در سطح جهانی فراهم کند.این اندیسها می‌تواند اطلاعات را در مورد شرایط منابع آب حاضر و همچنین در مورد فاکتورهای بهبود توزیع آب ارائه دهند. ‌این اطلاعات می‌تواند ارتباط بین منابع آب موجود را به صورت گستردهای برقرار سازد همچنین شاخصهایی که جهت پایایی منابع آب تعریف می‌شود می‌تواند منجر به تدقیق برنامه‌هایی جهت بهبود عملکرد سیستمهای بهره برداری منابع آب شود.
۲-۱- پیشینه انواع شاخص‌های آب
همانطور که گفته شد روش ارزیابی پایداری آب بر پایه شاخص در گذشته برای توسعه شاخص‌های پایداری آب مورد استفاده قرار گرفته است. شاخص‌هایی که به‌صورت گسترده مورد استفاده قرار گرفته‌اند عبارتند از: شاخص فقر آب (WPI) توسط Sullivan (2002)، شاخص‌های پایداری آب کانادا (CWSI) توسط Policy Research Initiative (2007)، شاخص پایداری آبخیز‌داری (WSI) توسط Chaves And Alipaz (2007) و شاخص پایداری آب غرب جاوا (WJWSI) توسط Juwana et al. (2010a).
شاخص فقر آب (WPI) به‌منظور ارزیابی ارتباط بین فقر و آب موجود ساخته شد. سازندگان WPI بر‌این باورند که ارتباط قوی‌ای بین آب موجود و فقر وجود دارد. شاخص‌های WPI برای ارزیابی‌این ارتباط ساخته شدند. اولین پروژه آزمایشی در سال ۲۰۰۳ در سطح بین‌المللی که شامل ۱۴۷ کشور در جهان می‌شد انجام شد (Lawrence et al., 2003). نتایج حاصل از‌ این برنامه با نتایج دیگر شاخص‌ها مانند شاخص تنش آب Falkenmark وشاخص توسعه انسانی HDI مقایسه شد. استفاده از WPI در سال ۲۰۰۳ در سطح جهانی، که شامل بسیاری از کشورهای جهان می‌شد، الهام بخش طرح تحقیقات دولتی (PRI) به‌منظور توسعه شاخص پایداری آب کانادا CWSI بود. WPI در سال ۲۰۰۳ در کانادا رتبه دوم را کسب نمود (در میان ۱۴۷ کشور شرکت کننده). اگرچه عملکرد منابع آب کانادا در آن زمان بسیار عالی در نظر گرفته شد، اما PRI بر‌این باور بود که هنوز هم در کانادا مشکلاتی مربوط به منابع آب، بویژه در میان جوامع روستایی آن وجود دارد. اعتقاد بر‌این بود که سود حاصل از‌این منابع آب که توسط جوامع محلی دریافت شده در معرض خطر قرار گرفته. CWSI مشخصاً به‌ منظور اشاره به‌این تفاوت‌ها ساخته شد. همانند WPI، توسعه چارچوب CWSI به‌دنبال تلفیق جنبه‌های فیزیکی، زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی منابع آب در کانادا است. با بهره گرفتن از CWSI در جوامع مختلف کانادا، شناسایی مسایل مهم آب و اولویت بندی آن، جهت اطلاع رسانی در مورد وضعیت منابع آب کانادا به جوامع گسترده‌تر، و ارتقا آگاهی سهامداران کانادا در مورد منابع آب در سطح جامعه انتظار می‌رود.

در سال ۲۰۰۷ جامعه ی فلسفه تعلیم وتربیت شروع به تجدید نظرکلی بر جایگاه فلسفه تعلیم وتربیت در انگلستان و جامعه بین المللی آموزشی کرد (صفوی، ۱۳۷۴).
۴-۱-۲ اهداف آموزش وپرورش
هدف اصل تعلیم وتربیت در انگلستان پرورش شخصیت ومنش میباشد (پور مقدس، ۱۳۴۸). «سیریل ناروود» پرورش شخصیت ومنش را عبارت از پنج اصل می‏داند که عبارت‏اند از:
۱) اصل مربوط به مذهب
۲)اصل مربوط به فرهنگ
۳) اصل مربوط به انضباط
۴) اصل مربوط به تربیت وپرورش‏ اندام
۵)اصل مربوط به خدمت به‏ اجتماع: بدون تردید، این اصول در آموزش وپرورش کشور انگلستان تأثیر بسزایی‏ داشته است (توحیدی، ۱۳۷۳).
هدف مذکور از جمله هدفهایی است که در زمان پیدایش مدارس صرف ونحو برای مدارس بطور کلی تعیین گردید. از جمله سایر اهداف آموزشی وزارت آموزش وپرورش انگلستان میتوان به موارد ذیل اشاره نمود:

۱- حصول اطمینان از برخورداری کلیه جوانان رده های سنی ۱۶-۶ سال از بالاترین سطوح مهارتهای پایه آموزشی اعم از خواندن ونوشتن
۲- تشویق جوانان به ادامه تحصیل وکسب مهارتهای مختلف آموزشی وعملی
۳- امکان دسترسی همگانی به فرصتهای آموزشی وحرفه ای از طریق اعمال سیاستهای مبارزه با فقر، محرومیتهای اجتماعی وکم سوادی در اقصی نقاط کشور
۴- تلاش در جهت پرورش استعدادها ومهارتهای کلیه دانشآموزان اعم از بومی وغیربومی
۵- تقویت وگسترش سیاستهای مبارزه با ترک تحصیل
۶- معطوف نمودن توجه بر آموزشهای ویژه دانش آموزان روستایی
۷- برگزاری دوره های آموزش پایه ویژه نوجوانان وبزرگسالان
۸- طرح آموزش واستخدام (پور مقدّس، ۱۳۴۸)
۴-۱-۳ اهم سیاستهای آموزش وپرورش:
۱- بهبود استانداردهای آموزشی از طریق سیستم ملی آموزشی، ارزیابی های تحصیلی، برگزاری امتحانات و نظارت بر عملکرد مدارس کشور
۲- انتشار اطلاعات جامع در خصوص عملکرد مدارس و مراکز آموزشی کشور
۳- اعطای قدرت اجرایی بیشتر به والدین دانش آموزان جهت مشارکت هر چه بیشتر آنان در حوزه آموزش کودکان
۴- ارائه خدمات آموزشی بهداشتی به دانش آموزان ابتدایی ومتوسطه
۵- اجرای طرح جامع دولت با عنوان سوستارت (حمایت علمی، آموزشی وبهداشتی برای دانشآموزان کلیه مقاطع)
۶- ایجاد فرصتهای برابر آموزشی، پرورشی استعدادها ومهارتها یکایک افراد طبق نیاز جامعه به منظور بهرهمند شدن از یک زندگی پربار ومشارکت در جامعه قرن بیست ویکم
۷- پرورش همه جانبه کودکان در ابعاد، ارزشهای روحی واخلاقی، دانش ،مهارت وخلاقیت، عزت نفس، همکاری وتلاشهای گروهی، آگاهیهای فرهنگی، شناخت واحترام به جامعه، احترام وارزش به کار بدنی، ارزش قائل شدن برای یادگیری، حمایت از افراد در کسب مهارت های ارتباطی کتبی وشفاهی وتواناییهای محاسباتی اجتماعی (بنی سی،۱۳۸۶)
۴-۱-۴ مقاطع آموزشی:
آموزش وپرورش در کشور انگلستان تقریباً چهار مرحله دارد:
الف)آموزش وپرورش برای سنین زیر ۵ سال: این مرحله پیش از دوره اجباری است که معمولاً از اختیارات اداره آموزش وپرورش محلی است ودولت نیز در سال ۱۹۹۴ مسئولیت تأمین فضاهای آموزشی مورد نیاز را طی مرور زمان برای کلیه کودکان چهارساله را به عهده گرفت.
ب) آموزش وپرورش برای سنین ۵تا۹ سال: آموزش ابتدایی در ۵ سالگی آغاز ودر ۱۱ سالگی به پایان میرسد این دوره خود شامل دو مرحله است: ۱- مرحله کودکی که ۵تا ۷سالگی را شامل میشود. ۲- خردسالی که شامل آموزش کودکان ۷ تا۱۱ سال است. آموزش در این دوره اجباری میباشد.
ج)آموزش وپرورش برای سنین ۱۱ تا۱۸ سالگی: که به آموزش متوسطه معروف است در واقع آموزش پس از دوره اجباری معمولاً توسط مدارس دوره متوسطه فرم ششم^[۲۴] انجام میشود.
د)آموزش وپرورش برای سنین بالای ۱۸ سال: آموزش بزرگسالان که سنین آنان بالاتر از ۱۸ سال است توسط موسسات آموزش عالی، موسسات آموزش تکمیلی یا کارآموزی، برای کسب صلاحیتهای حرفهای وعلمی ومدارک دانشگاهی در سطح عالی، صورت میپذیرد (غفّاری، ۱۳۸۳).
بررسی سوال دوم پژوهش
۴-۲ جایگاه و نقش فلسفه تعلیم و تربیت در نظام آموزش و پرورش کشور آمریکا چگونه است؟
۴-۲-۱ فلسفه تعلیم وتربیت ونظام آموزشی آمریکا
سطح زندگی مردم ایالات متحده از همه کشورها به جز چند کشور، بالاتر است. علت پیشرفت تعلیم وتربیت در دنیای آمریکا را باید در درجه اول در قیامهای مذهبی پروتستانها که در اروپا ظاهر گشت جستجو کرد. این امر در اثر اصلاحاتی که درمذهب کاتولیک صورت گرفت ودر نتیجه فعالیتهای سیاسی نیز منتهی گشت، بدون ارتباط نبود (پورمقدّس پور، ۱۳۴۸) .
عدهای از مهاجر نشینان انگلیسی که اغلب به مذهب پروتستان گرویده بودند به آمریکا آمدند تا به آزادی مذهبی برسند. در سالهای ۱۶۴۲-۱۶۴۷ ایالت مهاجرنشینی ماسوچوست، لوایحی را مورد تصویب قرار داد که به موجب آن قوانین هر شهر موظف گردید که مدارسی برپا کند ودر آن مدارس به کودکان خواندن، نوشتن وتعلیمات مذهبی یاد دهد ومخارج وهزینههای این مدارس را از بودجه خود پرداخت نماید که این لایحه اولین اقدام در مورد تعلیم وتربیت بود. بدین ترتیب، هر ایالتی خود را موظف دانست که وسایل تحصیل را برای همه، فراهم سازد وهزینههایش را از درآمدهای ایالتی بپردازد تا اینکه هر ایالتی بسعادت نائل گردد (همان منبع، ۸۰).
میراث فرهنگی اجتماعی آمریکای مستعمره، بخصوص در قرن هفدهم، کاملاً انگیسی بود واثر چندانی از دیگر گروه های ملی وفرهنگی اروپا نداشت. همانند انگلستان، کلیسا واشراف بر زندگی اجتماعی مستعمرات کاملا حاکم بودند. بی توجهی به آموزش وپرورش همگانی براساس اعتقادات کهنه وقرون وسطایی بر این پایه بود که انسان معمولی نمیتواند ونباید بیندیشید واین دیدگاه بویژه در مستعمرات جنوب شدیداً حمایت میشد (نخستین، ۱۳۷۹) .
نهضت لانکستر که در اصل انگلیسی بود کارهای آموزشی قابل توجهی در مستعمرات انجام داد. چارلز پیکتون، جوف لانکاستر وشپرد جانسون این روش جدید را در سال ۱۸۱۸ در آمریکا متداول ساختند، هر چند انجمن مدارس آزاد آن را برای اولین بار در سال ۱۸۰۶ در نیویورک معرفی کرده بود. ترویج این نهضت را انجمن اصلاحی هلند، اتحادیه زنان، انجمن مانیومیشین وانجمن کاتولیکها به عهده داشتند (نخستین، ۱۳۷۹).
جنبش مهدکودک که رابرت آون آن را بنیان نهاد، در اول قرن نوزدهم در آمریکا گسترش موفقیتآمیزی داشت که بر آموزش همگانی در آمریکا پیشی گرفت واز روش های تدریس ویادگیری پستالوزی استفاده کرد که جلوه واهمیت تازه ای به آموزش وپرورش داد وتربیت معلم وجنبش دانشسراها را تشویق نمود. در اینجا بطور خلاصه تاثیر فرانسه را نیز بر آموزش وپرورش آمریکا در اوایل قرن نوزدهم متذکر میشویم که مهمترین آنها نظرات انسانگرایانه مساوات وبرابری انسانها بود که بنجامین فرانکلین، جان آدامز وتوماس جفرسون آن را در آمریکا گسترش دادند. مقاله آموزش وپرورش ملی جفرسون در سال ۱۸۰۰ ولایحه او برای نشر عمومی دانش در سال ۱۷۷۹ نشانگر نظرات آموزشی مساواتگرایانه وغیرمذهبی فرانسوی است که در قرن نوزدهم به شکل گیری فلسفه تعلیم و تربیت فرانسه و آمریکا کمک کرد (نخستین، ۱۳۷۹).
«گسترش وتوسعه آموزش و پرورش قرن هجدهم به تدریج به بیداری خاص دهه های قبل از انقلاب کمک کرد وبعضی از مهمترین آثار آموزشی مستعمرات در حال تغییر شامل: مشکلات زندگی پیشتازی وفقدان ارتباط با اروپا باعث برنامه های آموزشی محدود وبی ثبات در مستعمرات قرن هفدهم شد. اگرچه در اواخر این قرن وشروع قرن هیجدهم، مدارس کاملاً تحت تسلط کلیسا قرار داشتند، گسترش آنها وبسط برنامههایآموزشی در صحنه آموزش وپرورش قابل رویت بود» (همان منبع، ۷۳۴).
در دوران بعد از ۱۸۲۰، قیام مردم آمریکا بخاطر آزادیهای دموکراتیک، تأثیر قابل ملاحظهای بر روی تحصیلات وتعلیم وتربیت داشت. این قیام باعث گردید که مدارس عمومی که تا آن زمان تحت تسلط مقامات مذهبی کلیسا بودند، آزاد گردند. تا قبل از سال۱۸۵۰ ایالات مختلف بودجه لازم را جهت تامین مخارج مدارس عمومی وابتدایی تهیه نمودند ونهضت طرفداران دبیرستانهای عمومی نیز در همه جا دیده میشد (پورمقدس، ۱۳۴۸).
فلسفه ونظرات پستالوزی بیشترین تأثیر خود را در تعلیم وتربیت آمریکا قبل از ۱۸۶۰ داشت، اکثر نظرات او مانند تأکید بر بیان شفاهی و پیشبرد تربیت معلم تا امروز در تعلیم وتربیت آمریکا باقی مانده است (نخستین، ۱۳۷۹).
درسال ۱۸۷۲ دیوان عالی ایالت میشیگان اعلام داشت که رای دهندگان یک هیئت منطقه آموزش وپرورش محلی: قانوناً حق تأسیس دبیرستانها را دارند. در سال ۱۸۱۹به تأسیس دانشگاهها مبادرت ورزیدند وبدین ترتیب سیستم تربیتی عمومی وهمگانی را که در اختیار همه آمریکاییها قرار گرفت وهزینه آن از بودجه عمومی ایالات، تأمین میگشت، بوجود آوردند (پورمقدس، ۱۳۴۸).
در سالهای بین ۱۸۹۰ تا ۱۹۲۰ فلسفه انسانگرا در کشور آمریکا به خوبی شکل یافت نوشته های اروپاییانی چون پستالوزی، روسو وفروبل توزیع شد ومورد مطالعه صاحب نظران آموزش وپرورش قرار گرفت. آنان به این نظر که کودکان مورد توجه یادگیری هستند نه موضوع های درسی، توجه کردند وبه عنوان «پیشرفتگرایان» نام گرفتند. تا اواخر دهه ۱۹۲۰ این صاحب نظران فشار عمدهای برای ایجاد انجمن تعلیم وتربیت پیشرفتگرا به وجود وارد کردند(وایلز، ۱۳۸۲).
طی قرن نوزدهم چهار نظریه آموزشی در آمریکا برای بقای خود تلاش میکردند که عبارت بودند از : ۱)نظریه فرقهای آموزش وپرورش بخاطر اخلاق ورستگاری ۲) دیدگاه فرهنگی آموزش وپرورش برای مشاغل علمی وشهروندی ۳)دیدگاه کاربردی ۴) دیدگاه نظام فکری یا آموزش وپرورش برای افزایش قوه تعقل، تقویت حافظه وپرورش نیروی قضاوت واستدلال (نخستین، ۱۳۷۹).
در دهه ۱۹۵۰ آموزش عمومی کشور در تسخیر پاسخ آمریکا به پرتاپ سفینه اسپاتنیک روسیه بود. در این دوران سبقتگیری برنامههایدرسی ریاضیات وعلوم با بهره گرفتن از بودجه اختصاص یافته از سوی بنیاد ملی علوم شکلی جدید یافت (وایلز، ۱۳۸۲).
تا اواخر قرن نوزدهم مدارس مطالعه وتحقیقهای غیرمذهبی را در برنامههای تحصیلی خود ملحوظ نکردند. فلسفه تعلیم وتربیت آمریکا در سال ۱۹۵۴ در آتلانتیک سیتی آغاز شد. در آن روز گروهی تحصیلکرده که بیشتر مدارج علمی داشتند «جامعه جان دیویی» را بنیان نهادند. مبحث این جامعه ناظر به اقتصاد رو به فروپاشی جامعه غرب واعتقاد مشترک اجتماع روشنفکری، علمی، تربیتی به موقف فلسفه دیویی بود. امید این مردان بود که در دفاتر کار فلسفه دیویی، نقشی قدرتمند ومثبت برای نهاد تعلیم وتربیت در بازسازی جامعه آمریکا فراهم آورند. که قبل آن فلسفه تعلیم وتربیت در آمریکا تنها به صورت حرکتهای فکری ناپیوسته ونامنظم وجو داشت (باقری،۱۳۷۶).
تا قبل از این، بحثهای فلسفی در غرب تا حدی به تعلیم وتربیت پرداختهاند که به عنوان پیش زمینه فلسفه تعلیم وتربیت در نظر گرفته میشوند. از این رو فلسفه های پیشین متعددی، مقدم بر «جامعه جاندیوئی» وجود داشت. اما جامعه بود که برای نخستین بار، حوزهای از افراد صاحبنظر پدید آورد (همان منبع، ۷۷).

با توقع متوسط

نکته: در جدول ۳٫۵ در قسمت بالاترین میانگین انتظارات با توجه به اینکه در هر ۳ خوشه عامل مربوط به ادراک مفید بودن استفاده از بانکداری موبایلی بیشترین میانگین را داشته است به این نتیجه رسیده ایم که این عامل مهمترین و بدیهی ترین عامل در بین هر سه خوشه است و از ذکر آن در قسمت بالاترین میانگین صرف نظر شده است.
۱٫۴٫۲٫۵- خوشه کم­توقع: جوانان کارمند و دانشجو
این خوشه جوان ترین و کوچکترین خوشه شناسایی شده است که بیشتر افراد در آن ( حدود ۸۰ درصد) سنی زیر ۳۵ سال دارند. و از نظر تحصیلات اکثرا لیسانس و فوق لیسانس و بالاتر از آن هستند. و از نظر شغلی اکثرا کارمند دولتی و خصوصی هستند . در این خوشه پس از عامل مربوط به ادراک مفید بودن استفاده از بانکداری موبایلی بیشترین اهمیت را خدمات اصلی ارائه شده بوسیله بانکداری موبایلی دارد و افراد این خوشه به عامل خدمات افزوده کمترین اهمیت را می دهند. در این خوشه جامعه دانشجویان نیز در مقایسه با سایر خوشه ها بیشترین نسبت را دارد. از نظر توقع نیز این خوشه را کم توقع می نامند زیرا که میانگین اکثر انتظارات نسبت به سایر خوشه ها در پایین ترین جایگاه قرار می گیرد. شاید رفتاراین خوشه را بتوان این گونه توجیه کرد که اکثرا افراد، دانشجویان و کارمندانی هستند که فقط به فکر آنند که با بهره گرفتن از خدمات ارائه شده بوسیله بانکداری موبایلی فعالیت های بانکی خود را در اسرع وقت انجام دهند و با توجه به اینکه اکثرا تحصیل کرده اند شیوه کار کردن با بانکداری موبایلی نباید برای آنها زیاد مشکل باشد و بیشتر نوع خدمتی که ارائه می شود مد نظر این گروه از افراد قرار می گیرد.

۲٫۴٫۲٫۵- خوشه پرتوقع: جوانان با مشاغل آزاد
این خوشه از نظر اندازه و بزرگی دومین خوشه شناسایی شده است که بیشتر افراد در آن سنی بین ۲۵ تا ۳۵ سال دارند. و از نظر تحصیلات اکثرا لیسانس و بیشترین نسبت افراد دیپلم و زیر دیپلم را دارا هستند. از نظر شغلی اکثرا در مشاغل آزاد و کارمند خصوصی هستند. در این خوشه پس از عامل مربوط به ادراک مفید بودن استفاده از بانکداری موبایلی بیشترین اهمیت را انتظارات شرایط تسهیل کننده برای استفاده از بانکداری موبایلی دارد و افراد این خوشه به عامل خدمات افزوده کمترین اهمیت را می دهند.. از نظر توقع نیز این خوشه را پر توقع می نامند زیرا که میانگین اکثر انتظارات نسبت به سایر خوشه ها در بالاترین جایگاه قرار می گیرد. شاید رفتار این خوشه را بتوان این گونه توجیه کرد که با توجه به اینکه افراد دارای تحصیلات دیپلم و پایین تر از آن در این خوشه نسبت به سایر خوشه ها بیشترند و شاید به دلیل آشنایی کمتر با نرم افزار های جدید ابتدا به فکر شرایط تسهیل کننده برای استفاده از بانکداری موبایلی مانند قابلیت نصب و سادگی نصب نرم افزار و مسائلی از این قبیل هستند تا مطمئن شوند که توان استفاده از بانکداری موبایلی را دارند و در مرحله بعد به خود خدمات ارائه شده بوسیله بانکداری موبایلی توجه می کنند.
۳٫۴٫۲٫۵- خوشه با توقع متوسط: میانسالان با مشاغل آزاد و خانه دار
این خوشه بزرگترین خوشه شناسایی شده است که بیشتر افراد در آن سنی بین ۲۵ تا ۴۵ سال دارند و از نظر تحصیلات اکثرا فوق دیپلم و لیسانس هستند ولی بطور متوسط افراد از نظر تحصیلی در همه مقاطع ( دیپلم، لیسانس و فوق لیسانس) پخش شده اند. و از نظر شغلی اکثرا اکثرا شغل آزاد دارند و بیشترین نسبت زنان خانه دار در مقایسه با سایر خوشه ها را نیز دارا هستند در این خوشه پس از عامل مربوط به ادراک مفید بودن استفاده از بانکداری موبایلی بیشترین اهمیت را انتظارات شرایط تسهیل کننده برای استفاده از بانکداری موبایلی دارد و افراد این خوشه به عامل خدمات افزوده کمترین اهمیت را می دهند.. از نظر توقع نیز این خوشه را با توقع متوسط می نامند زیرا که میانگین اکثر انتظارات بینابین سایر خوشه ها قرار می گیرد. شاید رفتاراین خوشه را بتوان این گونه توجیه کرد که با توجه به قشر زنان خانه دار که در این خوشه قرار دارد و ممکن است از نظر تحصیلات در سطح پایینی باشند یا آشنایی چندانی با سیستم ها و نرم افزار های جدید نداشته باشند آن چیزی که برای آنها اهمیت دارد تا با سرعت و راحتی بتوانند از بانکداری موبایلی استفاده کنند اطلاع از شرایط تسهیل کننده برای استفاده از بانکداری موبایلی باشد و شاید موضوع سن و سال آنها دلیلی باشد تا به سختی این خدمات نوین را قبول کنند.
از طرف دیگر افراد میانسال در مشاغل آزاد نیز ممکن است دوست داشته باشند از این خدمات نوین استفاده کنند ولی به دلیل عدم آشنایی و اطلاع رسانی به آنها و یا ترسی که در وجود آنها از نحوه کار کردن بانکداری موبایلی وجود دارد رغبتی به استفاده از این فناوری های نوین نداشته باشند.
۴٫۴٫۲٫۵- آزمون کای دو پیرسون متغیرهای جمعیت­شناختی در خوشه ­ها
این آزمون با این هدف انجام شد که نشان دهد که آیا خوشه­های مشخص شده از نظر ویژگی­های جمعیت شناختی متفاوت از یکدیگرند یا خیر. بر اساس نتایج آزمون مشخص شد که متغیرهای جمعیت­شناختی جنسیت و تحصیلات به علت اینکه سطح معناداری آنان بالاتر از ۰۵/۰ است مستقل از خوشه­های شناسایی شده اند ولی رابطه معناداری بین متغیرهای سن، تاهل و شغل با خوشه ­ها وجود دارد.
۵٫۲٫۵- نتایج آزمون کروسکال- والیس جهت مقایسه اولویت انتظارات اصلی در خوشه های مختلف و تحلیل­های مربوط به آن
به منظور مقایسه اولویت هر یک از انتظارات اصلی پژوهش در خوشه های مختلف از آزمون کروسکال- والیس استفاده شد. به عبارت دیگر در این قسمت ما تلاش داریم که اولویت هر یک از انتظارات اصلی را در خوشه های سه گانه با یکدیگر مقایسه نماییم و در صورت وجود اختلاف معنادار بین اولویت­ها، مشخص کنیم که کدام یک از خوشه ها بالاترین و کدام یک پایین­ترین اولویت را برای انتظار مربوطه در نظر گرفته­­اند. درجدول ۴٫۵ خلاصه­ای از نتایج آزمون کروسکال-والیس نشان داده شده است.
جدول ۴٫۵: مقایسه اولویت انتظارات بین خوشه های سه گانه

بعد

خوشه

اولویت رتبه

انتظارات خدمات اصلی بانکداری موبایلی

کم­توقع

۳

پرتوقع

۱

توقع متوسط

۲

انتظارات خدمات افزوده بانکداری موبایلی

کم­توقع

۲

پرتوقع

۱